Op de Antillen worden 11.645 slaven en in Suriname 34.443 slaven vrijgemaakt. Je zou misschien verwachten dat het groot feest is in Suriname en de Antillen, maar de militaire versterking van 200 man die vanuit Nederland gestuurd is blijkt niet nodig te zijn. De afschaffing wordt maar bescheiden gevierd. Enkele mensen gaan de straat op, maar het dagelijks leven in de Nederlandse kolonies lijkt gewoon verder te gaan. De festiviteiten die er zijn, zijn van bovenaf gedwongen.
Geen handel, wel slaven
Bijna 50 jaar eerder, in 1814, schaft koning Willem I in Nederland de handel in slaven officieel af. Nederland volgt hiermee het voorbeeld van Engeland en Frankrijk. De ideeën van vrijheid, gelijkheid en broederschap vinden in Europa steeds meer medestanders. En ook in Nederland komt het verzet tegen slavernij langzaam maar zeker op. Toch duurt het nog tot 30 september 1862 voordat de wet wordt aangenomen waarin de slavernij wordt afgeschaft door koning Willem III. De handel was dan wel afgeschaft in 1814, maar de volgende stap, om ook echt de slavernij te stoppen, duurde dus nog bijna 50 jaar.
Hollands perspectief
Op 30 september 1862 wordt het definitieve besluit genomen dat de slavernij door Nederland zal worden afgeschaft op 1 juli 1863. De tussenliggende maanden zijn nodig voor voorbereidend werk. Er moet geïnventariseerd worden om hoeveel slaven het op dat moment nog gaat en hoe de economische gevolgen opgevangen moeten worden. Dit alles vanuit een Hollands perspectief. De slaven kunnen zelf niet rekenen op goede bijstand of economische hulp. Sterker nog, de compensatiebetalingen die worden gedaan zijn allemaal bestemd voor de blanke slavenhouders. 300 gulden per slaaf, ter compensatie van de economische tegenslag die een slavenhouder zal ondervinden, omdat hij zijn arbeiders nu ineens moet gaan betalen.
Vernederende administratie
Er komen lijsten met de aantallen slaven. De vrijgemaakten, die eerder nooit een familienaam kregen, moesten dat ineens wel krijgen. Ze mochten een eigen voornaam kiezen, maar de achternaam werd veelal door de blanke inspecteurs bedacht. Vernederende namen als Gluipert, Lijdzaam of Tuig worden genoteerd. Tegelijk komt er een beschavingsoffensief op gang, waarbij Nederlandse missionarissen naar de kolonies vertrekken om de vrijgemaakten zogenaamd te onderwijzen.
Nog 10 jaar
Is er vanaf 1 juli 1863 vrijheid voor iedereen? Verre van. De vrijgemaakten worden gedwongen nog tot 1 juli 1873 op de plantages te blijven werken. Ze krijgen betaald, maar de vrijheid om te vertrekken en te doen wat zij zelf zouden willen gaat pas 10 jaar later in. Lees hier meer over in de blog over de button-actie 1873.