Zotonic - Atom Feed Module 2024-03-28T22:57:13+01:00 https://hart.amsterdam/nl/ Hart Amsterdammuseum https://hart.amsterdam/rsc/505676 2018-07-27T16:44:55+02:00 2018-06-30T09:00:00+02:00 Judith van Gent https://hart.amsterdam/rsc/407 Friese parels in het Amsterdam Museum ~ raadpleegbaar in onze bibliotheek en in de bijlage<br /><br /> <p class="summary article_summary">In juni en juli 2018 heeft het Amsterdam Museum vier bijdrages geleverd aan een rubriek in het Friesch Dagblad &#39;Museumparels&#39;. In deze rubriek wordt steeds een object met een Friese herkomst uitgelicht. </p> <ul> <li>Regentessen vereeuwigd door Fries / Judith van Gent In: Friesch Dagblad 2 juni 2018</li> <li>Het Friese echtpaar Stinstra / Judith van Gent In: Friesch Dagblad 16 juni 2018</li> <li>Een bijzonder exemplaar van de Friesche Atlas / Nel Klaversma In: Friesch Dagblad 30 juni 2018</li> </ul> <p class="body article-body"> </p> <p class="body article-body">Waar je deze publicatie kunt inzien:</p> <div class="body article-body"> <ul> <li>Bijgevoegd artikel</li> </ul> </div> <p> </p> https://hart.amsterdam/rsc/57233 2016-09-20T10:15:06+02:00 2016-09-17T11:00:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Henri Albers 90 jaar geleden overleden Op 2 mei 2016 bezocht de heer Liekele Helmus, samen met zijn vrouw, het Collectiecentrum van het Amsterdam Museum om het portret van de Nederlandse operazanger Henri Albers (1866-1926) te bekijken. De belangstelling voor dit portret was bij hem voortgekomen uit stamboomonderzoek naar de dit jaar overleden Johan Cruijff, in wiens familie ook de weinig voorkomende Friese voornaam Liekele bleek voor te komen. Een extra trigger voor hem om zich nog wat meer in de familie Cruijff te verdiepen. Hierbij bleek de in Nederland vrijwel onbekende operazanger Henri Albers een ver familielid van Johan Cruijff te zijn. Hoe zit dat? <p><!-- z-media 57236 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":"","caption":""} --></p> <p><strong>Liekele Cruijff</strong></p> <p>De betovergrootvader van Johan Cruijff was Pieter Cruijff (1828-1862). Pieter was de zoon van Rijk Hendrik Cruijff (1799-1873) en Aukje Liekeles Alberts (1797-1844). Deze echtelieden kregen zeven kinderen, waaronder een zoon Liekele Cruijff (1824-1866), oudere broer van Pieter en daarmee een verre achterachteroom van Johan Cruijff.</p> <p>Op deze site is meer informatie over de familie Cruijff te vinden: <a href="http://www.gerritspeek.nl/genealogie/cruijff/pg.htm#BM50">http://www.gerritspeek.nl/genealogie/cruijff/pg.htm#BM50</a></p> <p><strong>Henri Albers</strong></p> <p>Een jongere broer van de hiervoor genoemde Aukje, was Pieter Liekele Alberts (1804-1870). Deze trouwde in 1832 met Anna Maria Germann. Pieter en Anna kregen drie zonen, waarvan de oudste, geboren in 1834, ook weer Pieter Liekele Albers heette. Deze Pieter huwde in 1864 met Carolina Maria Schalkhauser. Twee jaar later, op 1 februari 1866, werd hun zoon Johan Hendrik Albers geboren. Deze Johan Hendrik nu werd later als Henri Albers één van de beroemdste (opera)zangers, die Nederland ooit gekend heeft. Henri trouwde in 1887 met Margaretha Jahn, dochter van de toenmalige directeur van de Fransche Opera in Den Haag. Zij was eveneens een getalenteerd (opera)zangeres en tevens pianiste. Het huwelijk bleef kinderloos.</p> <p>Evenals zijn trouwakte 6 jaar eerder, ondertekende Pieter in 1870 ook de overlijdensakte van zijn vader met P.L. Albers. De ‘t’ was blijkbaar inmiddels allang uit de familienaam verdwenen. De tweede handtekening is van de hiervoor genoemde Rijk Cruijff, zwager van de overledene. Zo komen in deze akte de families Cruijff en Albers samen.</p> <p><!-- z-media 57238 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Grote triomfen als operazanger</strong></p> <p>Kantoorklerk Henri Albers werd in 1883 door de acteur Bertus Smith enthousiast gemaakt voor het toneel en ging aan de Amsterdamse Tooneelschool lessen volgen bij de gevierde actrice Maria J. Kleine-Gartman. Na een korte toneelcarrière, waarin hij vanwege zijn mooie baritonstem voornamelijk rollen kreeg toebedeeld, waarin gezongen werd, stapte hij in 1885 over naar de opera. Zijn eerste zanglessen kreeg hij van zijn latere vrouw Margarethe Jahn. In 1891 vertrok hij op uitnodiging naar het buitenland. Vanaf die tijd vierde hij grote triomfen als operazanger in Antwerpen, Parijs, Brussel en Londen, maar ook op grote tournees door de Verenigde Staten, waar niet.</p> <p>Henri was een van de eerste operazangers, van wie geluidsopnames werden gemaakt en van wie de lp&#39;s nog steeds zeer gezocht zijn door verzamelaars.  </p> <p><iframe src="//www.youtube.com/embed/BXzwbujuxpE" width="750" height="500" frameborder="0"></iframe></p> <p><!-- z-media 57239 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Portret t.g.v. 25-jarig jubileum</strong></p> <p>Op 8 maart 1910 vierde Henri Albers in de Stadsschouwburg in Amsterdam zijn 25-jarig zangersjubileum met een uitvoering van de titelrol in ‘<em>Le Chemineau de Noël’</em> van Xavier Leroux. In opdracht van een commissie, die gevormd was om &#39;den grooten operazanger&#39; ter gelegenheid van dit jubileum een huldeblijk aan te bieden, werd door de schilder Salomon Garf een portret van hem vervaardigd. Dit portret werd een klein jaar later, op 31 januari 1911,  &#39;plechtig&#39; overgedragen aan het Stedelijk Museum te Amsterdam, in het bijzijn van Henri Albers zelf en zijn moeder; hij kalend, hoge boord, stropdas, donker kostuum.</p> <p>Het portret heeft tot 1957 ergens in de gangen van de Stadsschouwburg gehangen, zoals daar nu nog steeds portretten van bespelers van de Stadsschouwburg hangen. Het portret bevindt zich thans in het Collectiecentrum van het Amsterdam Museum, dat inmiddels het beheer van de Stadsschouwburgportretten van het Stedelijk Museum heeft overgenomen.</p> <p><strong>Overlijden 90 jaar geleden</strong></p> <p>Henri stierf op het hoogtepunt van zijn carrière op 17 september 1926 te Parijs aan een voedselvergiftiging na het eten van een bedorven kreeft. Margaretha overleed, eenzaam en alleen, op 16 augustus 1950 eveneens te Parijs. Zij werd in het graf van haar man begraven op de immens grote begraafplaats Parisien de Saint-Ouen, Dep. Seine, Saint-Denis, Paris. Helaas maakt het graf een enigszins verwaarloosde indruk. De exacte ligplaats is Division 12, Ligne 7 Sud, Tombe 20 Est.</p> <p><!-- z-media 57243 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Uit de vergetelheid</strong></p> <p>Het jaar 2016 is een dubbel herdenkingsjaar met betrekking tot Henri Albers.</p> <p>Op de website van Opera Nederland is begin dit jaar al aandacht besteed aan zijn 150<sup>ste</sup> geboortejaar: <a href="http://operanederland.nl/2016/02/01/reportage-150ste-geboortedag-henri-albers/">http://operanederland.nl/2016/02/01/reportage-150ste-geboortedag-henri-albers/</a></p> <p>Met deze blog gedenken wij het feit, dat Henri Albers vandaag 90 jaar geleden overleed. Hiermee hopen wij deze in Nederland vrijwel onbekende, maar in Frankrijk nog steeds zeer gewaardeerde operazanger uit Amsterdam een beetje uit de vergetelheid gehaald te hebben.</p> <p>Zie voor een uitgebreide biografie van Henri Albers: <a href="http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn4/albers">http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn4/albers</a></p> <p> </p> <p> </p> <p> </p> https://hart.amsterdam/rsc/56673 2018-02-12T15:35:01+01:00 2016-08-08T11:00:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Zeeslag Doggersbank 8 augustus 2016 Vandaag 235 jaar geleden, kwam de vloot van schout-bij-nacht Johan Arnold Zoutman zwaargehavend terug naar Texel. Drie dagen eerder, op 5 augustus 1781, was een vloot van zeven Nederlandse oorlogsschepen onder bevel van schout-bij-nacht Johan Arnold Zoutman slaags geraakt met een vloot van negen Engelse oorlogsschepen, die onder bevel stond van viceadmiraal Hyde Parker. Sinds 1780 was het alweer voor de vierde keer oorlog tussen Nederland en Engeland. De vijandige eskaders kwamen elkaar tegen, toen zij een konvooi koopvaardijschepen ter bescherming begeleidden naar het Oostzeegebied, waarmee beide landen een levendige graanhandel dreven. <p><!-- z-media 56698 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Slag bij de Doggersbank</strong></p> <p>Er vond een eendaagse, hevige zeeslag plaats in de buurt van de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Doggersbank">Doggersbank</a>, een ondiepte in de Noordzee ten oosten van Noord-Engeland. Deze Slag bij de Doggersbank bleef echter onbeslist, omdat de schepen van beide partijen zo gehavend waren, dat zij totaal niet meer konden manoeuvreren. M<span>aar het werd echter geacht als een grote overwinning. </span>Zoutman keerde na de slag naar Texel terug en zijn vloot kwam…</p> <p><em>‘…seer geramponeerd (=beschadigd) weder in Texel binnen. Was deerlijk gehavend en was wel te zien waar zy geweest waare,<br /> behalven het schip Holland, gevoerd bij captijn<br /> Dedel, welk ‘s nags na het gevegt gezonken is,<br /> dog de equipasie (=bemanning) wierd door een ander schip, de Spijon genaamd, gered.’</em></p> <p>Aldus het reisjournaal van Johannes Timmers, een Amsterdammer, die dienst genomen had bij de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vereenigde_Oostindische_Compagnie">Verenigde Oostindische Compagnie</a> (VOC) en getuige was van deze terugkeer. Door het uitbreken van de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vierde_Engels-Nederlandse_Oorlog">Vierde Engelse Oorlog</a> (1780–1784) werd Timmers’ reis naar Ceylon met het VOC-schip <em>Holland</em> met enige maanden vertraagd; niet te verwarren met het oorlogsschip <em>Holland</em> uit het hiervoor geciteerde tekstfragment, dat na het zeegevecht zonk.</p> <p>Het <a href="https://www.amsterdammuseum.nl/">Amsterdam Museum</a> verwierf dit handgeschreven reisjournaal in 1998. Het bestaat uit twee banden: een min of meer zakelijke versie van het journaal in een ‘nethandschrift&#39; en een persoonlijke versie in een ‘kladhandschrift&#39;. Publicatie van dit reisjournaal wordt momenteel voorbereid en zal naar verwachting in de loop van volgend jaar verschijnen.</p> <p><!-- z-media 56692 {"align":"block","size":"large","crop":false,"link":false,"caption":""} --></p> <p><strong>Hulde aan de zeehelden </strong></p> <p>Het was voor het eerst sinds 1704, dat er door de Nederlanders op zee weer een strijd uitgevochten werd. De ervaring die onze bevelhebbers ter zee misschien misten werd daarbij door hun moed en volharding op grootse wijze gecompenseerd. De bevelhebbers <span>Vlootvoogd Zoutman, </span><span>Dedel, Bentinck, Van Braam en Van Kinsbergen</span> werden dan ook luisterrijk als helden ontvangen en gehuldigd. Alle kapiteins ontvingen een gouden erepenning, eresabels en al de strijders gedenkpenningen van edel metaal.</p> <p><strong>Memorabilia</strong></p> <p>Als gevolg van de ‘overwinning’ ontstond er een levendige handel in souvenirs, zoals: twee zilveren schoengespen en een zilveren snuifdoos.</p> <p><strong>Lofgedicht</strong></p> <p>De medicus en dichter Johan le Francq Berkhey vond in de aanwezigheid van zijn zoon Evert Jan bij deze zeeslag een aanleiding tot het schrijven van dit lofdicht.</p> <p><!-- z-media 56693 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><!-- z-media 56694 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><!-- z-media 56699 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><!-- z-media 56696 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> https://hart.amsterdam/rsc/56572 2018-08-08T13:33:31+02:00 2016-08-01T11:00:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 Augustus - oogstmaand Augustus is op het noordelijk halfrond de maand, waarin de graanoogst binnengehaald wordt. De maand is genoemd naar de Romeinse keizer Augustus. <p><!-- z-media 56573 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Oogstmaand</strong></p> <p><em>Het sterrenbeeld Maagd heerst nu met volle aren.</em></p> <p><em>Het veld wordt nu vri van de aren, waarmee het was bedekt.</em></p> <p><em>En Phyllis denkt bij het snijden, hoe fijn zij geholpen zou zijn,</em></p> <p><em>Als zij zich, net als haar mopshond, op een korenschoof zou kunnen uitstrekken. </em></p> <p>Volgens dit gedichtje onder de prent van Casper Luyken was vroeger het oogsten van graan met de hand blijkbaar behoorlijk zwaar werk. Geen wonder, als men bedenkt, dat voor het snijden van het koren meestal een sikkel werd gebruikt, het werktuig waarmee de man op deze prent in de arm loopt. Het kon niet anders, of men moest zich altijd diep bukken om de graanhalmen te maaien. Dit in tegenstelling tot het gebruik van de zeis bij het gras maaien, zoals de vorige maandprent van juli laat zien. Bij dat werk kon men rechtop blijven staan, wat veel minder vermoeiend was.</p> <p>De dames op de achtergrond zijn hard bezig met het verzamelen en bij elkaar binden van de afgemaaide halmen tot schoven.</p> <p><!-- z-media 56574 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Sextilis wordt Augustus</strong></p> <p>Volgens de Romeinse kalender, die begon in maart, was augustus de ‘mensis sextilis’ (= zesde maand), kortweg ‘sextilis’ genoemd. In 46 v. Chr. hervormde Julius Caesar deze kalender. In de naar hem genoemde Juliaanse kalender bestond een jaar nu uit 365 of - eens in de vier jaar - 366 dagen. Het jaar werd verdeeld over 12 maanden, elk bestaande uit afwisselend 30 of 31 dagen. Tevens zou een jaar voortaan beginnen op 1 januari, toentertijd het begin van de winter. In navolging van Julius Caesar hernoemde diens achterneef en opvolger Octavianus, de latere keizer Augustus, de maand sextilis tot augustus. Tevens verlengde hij die maand met één dag naar 31 dagen. Hij zou niet hebben willen onderdoen voor zijn voorganger, wiens maand juli ook 31 dagen telde. Als gevolg hiervan werd het aantal dagen van februari met 1 dag verkort tot 28 of 29 dagen, afhankelijk van al dan niet een schrikkeljaar.</p> <p>Het onderschrift van de maandprent Augustus van Pieter Schenk verwijst naar de naamsverandering van de maand. Het onderschrift is, evenals dat van Schenks maandprent Julius, ontleend aan de Latijnse dichter Ausonius.</p> <p>Voor deze maandprent is overigens niet gekozen voor de oogst als kenmerkend beeld van augustus, maar voor de dan vaak heersende zomerhitte.</p> <p>In en aan weerszijden van de rivier zijn mensen verkoeling aan het zoeken in het water.</p> <p><!-- z-media 56575 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Keizer Augustus</strong></p> <p>Augustus (63 v. Chr. -14 n. Chr.) was de grondlegger en eerste keizer van het Romeinse Keizerrijk. De Romeinse senaat gaf hem, naast de titel Augustus (= verhevene), ook alle macht in handen om de republiek te hervormen. Stapsgewijs vormde hij de Romeinse Republiek om tot een monarchie, waarvan hij vervolgens 40 jaar lang de alleenheerser werd.</p> <p>In 1863 werd een groot marmeren beeld van Augustus gevonden in de villa van zijn vrouw Livia in Prima Porta. Dat beeld uit de 1<sup>ste</sup> eeuw voor Christus, dat nu bekend staat als <em>Augustus van de Prima Porta, </em>toont Augustus als opperbevelhebber van zijn leger. Het symboliseert waarschijnlijk zijn vele overwinningen. Het beeld bevindt zich thans in de Vaticaanse Musea in Rome.</p> <p>Naar dit beeld van de Romeinse keizer werden al snel na de ontdekking ervan bronzen kopieën uitgebracht. Deze bronzen verkleinde kopie door Chiapparelli is afkomstig uit de collectie van het echtpaar Willet-Holthuysen en is nu te zien in Museum Willet-Holthuysen, Herengracht 605, Amsterdam.</p> <p><!-- z-media 56576 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Augustus en Augsburg</strong></p> <p>Tijdens hun veroveringsveldtocht over de Alpen in 15 v. Chr. stichtten de Romeinen in Zuid-Duitsland bij de samenvloeiïng van de rivieren de Wertach en de Lech de legerplaats en latere provinciehoofdstad Augusta Vindelicum, zo genoemd als eerbetoon aan hun toenmalige keizer Augustus.  Dit is nu Augsburg ( verkorting van Augustusburg), de op een na oudste stad van Duitsland en de oudste stad van de deelstaat Beieren.</p> <p>De op deze prent afgebeelde Augustusfontein staat in Augsburg op het stadhuisplein en behoort met de Mercuriusfontein en de Herculesfontein tot de grote bezienswaardigheden. De Augustusfontein, bestaande uit brons en marmer, werd ontworpen door de Nederlandse beeldhouwer Hubert Gerhard. Het bronzen gedeelte werd tussen 1588 tot 1594 gegoten door de stadsgieter Peter Wagner. De beide andere fonteinen dateren van iets later en zijn naar ontwerp van de eveneens Nederlandse beeldhouwer Adriaen de Vries gegoten door de toenmalige Augsburgse stadsgieter Wolfgang Neidthardt.</p> <p>Over Simon Grimm, de maker van deze prent, is maar weinig bekend. Hij was tussen circa 1660 en 1682 werkzaam in Augsburg. Hij ontleent zijn bekendheid eigenlijk alleen aan zijn serie Augsburgse stadsgezichten, waaronder deze drie fonteinen. Deze serie verscheen rond 1680 onder de titel <em>Schau-Platz Augsburgischer Gebäu</em> . </p> <p>Behalve dit blad uit die serie is ook een blad van de Mercuriusfontein in de collectie van het Amsterdam Museum aanwezig. Beide zijn, net als het hiervoor genoemde beeld <em>Augustus van de Prima Porta</em>, eveneens afkomstig uit de nalatenschap van het echtpaar Willet-Holthuysen.</p> <p>Het is niet ondenkbaar, dat dit echtpaar, of eerder vader Holthuysen al, het beeld en de prenten als herinnering aan hun reizen naar Duitsland en Italië hebben meegebracht.</p> https://hart.amsterdam/rsc/56021 2020-07-02T13:03:29+02:00 2016-07-02T10:51:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 Juli <p><em>De wakkere hooimaand geeft de zeisen,<br /></em><em>de maaier in de hand met vlijt,<br /></em><em>daar lege schuren hooi vereisen,<br /></em><em>om het vee te voeden in wintertijd.</em></p> <p>Zo luidt een van de vele spreuken over de maand juli. De oude bijnamen van de maanden van het jaar verwijzen over het algemeen naar de voor die maanden typerende werkzaamheden op en om het platteland. Zo was juli de maand waarin er meestal gehooid werd. Tegenwoordig begint men vaak in juni al daarmee.</p> <p><!-- z-media 56022 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Het hooien</strong></p> <p>Het gras wordt gemaaid, gedroogd, gekeerd om de andere kant te drogen, gebundeld en daarna opgeslagen in een hooischuur. Tegenwoordig gebeurt dit allemaal machinaal, maar in vroeger tijden werd alles met de hand gedaan met behulp van een zeis en een hark. Het vervoer naar de hooischuur gebeurde met paard en wagen.</p> <p>De meeste verbeeldingen van de maand juli hebben het hooien als thema. Zo ook deze prent van Casper Luyken. De boer maakt de zeis met een aanzetstaal scherp, terwijl op de achtergrond vier mannen al bezig zijn met maaien en met hooi opladen. In de rechter bovenhoek het dierenriemteken Leeuw.</p> <p>Het Duitse gedichtje eronder vergelijkt de ondergang van het hoge gras door de zeis met de gang van zaken in de staat, die vuur en zwaard bijeenhoudt en zo uit het land het ‘hooi van de slavernij’ maakt.</p> <p><!-- z-media 56023 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Gebruik voor kalender of almanak</strong></p> <p>Van de oorspronkelijke serie maandprenten van Casper Luyken is niet bekend, hoe zij ooit gebruikt zijn. In de collectie van het Amsterdam Museum bevindt zich echter wel een verkleinde kopie naar deze Juliprent, die –gezien de bedrukte achterkant- voor een Duitse kalender of almanak gebruikt moet zijn. Deze achterkant geeft historische bijzonderheden over de maand juni. Zo staan in de linkerkolom achter elke datum bekende personen genoemd en worden in de rechterkolom markante, historische gebeurtenissen binnen Europa vermeld. Zo staat in de linkerkolom bij 5 juni Bonifatius genoemd ter herinnering aan het feit dat hij op 5 juni 754 te Dokkum vermoord werd. In de rechterkolom wordt bij 4 juni de onthoofding van de graven van Egmond en Hoorne in 1568 gememoreerd, om een paar Nederlandse voorbeelden te noemen.</p> <p>Dit kalenderblad kan na 1709 gedateerd worden, want dit is het meest recente jaartal, dat hierop bij 27 juni te vinden is. Het betreft hier de Zweedse strijd en nederlaag tegen de Russen in de slag bij Poltava (Oekraïne).</p> <p><!-- z-media 56024 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Quintilis wordt Julius</strong></p> <p>In de Romeinse kalender was juli de vijfde maand en werd daarom Quintilis (quintus= vijf) genoemd. Omdat volgens de overlevering Julius Caesar in juli geboren is, zou de naam van de maand rond 44 vóór Christus veranderd zijn in Julius. Mogelijk was het ook een soort beloning voor de hervorming van de Romeinse kalender, die Julius Caesar rond die tijd doorvoerde.</p> <p>Het onderschrift van de Juliprent, die door Pieter Schenk werd uitgegeven, luidt: <em>Nomine Caesareo Quintilem Iulius auget</em> . Deze tekst is afkomstig van de Latijnse dichter Ausonius en  verwijst naar de naamsverandering van de maand.</p> <p>Het betekent letterlijk: “Julius verrijkte Quintilis met de naam van een Caesar.” Slaat deze tekst dan wel op de beroemde Julius Caesar of was er nog een andere Caesar, die ook Julius heette en naar wie de maand juli vernoemd is?</p> <p>Ook deze maandprent heeft het hooien als thema. Het hooi ligt al hoog opgetast op de wagen.</p> https://hart.amsterdam/rsc/55540 2016-07-02T11:28:09+02:00 2016-06-02T11:50:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Juni Op 1 juni begint de meteorologische zomer; de zon bereikt deze maand in ons deel van de wereld de hoogste stand aan de hemel. Juni is genoemd naar de licht- of maangodin Juno, in de Romeinse mythologie de vrouw van Jupiter. Zij is de beschermster van de vrouwen, van het huwelijk, het huiselijk leven en van de geboorte. <p><!-- z-media 55541 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Liever melk dan wijn</strong></p> <p>Al sinds de twaalfde eeuw worden maandillustraties gekoppeld aan de karakteristieke werkzaamheden die in dat seizoen op het land plaatsvinden. Zo staat de maand juni vooral in het teken van de oogst.</p> <p>Prentmaker Casper Luyken (1672-1708) heeft in de hier afgebeelde allegorische voorstelling gekozen voor het melken van de koeien in de wei. Het bijbehorende gedichtje geeft een verklaring voor de diepere betekenis van deze prent: de warme zon, die in deze maand haar hoogste stand bereikt, brandt tot diep tot in onze ziel. Dat maakt de boer dorstig. Daarom verkiest hij deze keer liever de frisse, versgemolken melk boven de zware wijn.</p> <p>De lieftallige boerin sjouwt met volle melkemmers. De schapen die aan haar voeten liggen zijn nog niet geschoren. In de rechterbovenhoek van de afbeelding staat een kreeft, het voor juni kenmerkende teken van de dierenriem.<!-- z-media 55542 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Schapen scheren</strong></p> <p>Juni is meestal ook de maand waarin schapen van hun warme vacht worden bevrijd. Op dit zestiende-eeuwse glas-in-loodruitje nemen een vrouw en een man elk, onder het toeziend oog van een herder, een schaap onder handen. De kreeft die in deze afbeelding op de voorgrond ligt komt in dit landelijke tafereel een beetje vreemd over.</p> <p><!-- z-media 55543 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Maand van de jongeren</strong></p> <p>Deze juniprent van Pieter Schenk verbeeldt een landschap, waarin jongeren onder een boom aan een tafel zitten te eten en drinken. Het Latijnse onderschrift luidt: ‘De maand juni is van de jongeren.’</p> <p>Deze tekst is ontleend aan het incomplete, zesdelige dichtwerk <em>Fasti</em> van de Romeinse dichter Ovidius (43 v. Chr.-17 na Chr.). In elk deel beschreef hij een maand van de Romeinse kalender met al zijn feesten, spelen en offers. Juni was volgens Ovidius de maand van de jongeren, die was voorafgegaan door mei, de maand van de ouderen, zoals blijkt uit de volledige Latijnse regel: “Iunius est juvenum, qui fuit ante, senum.” Overigens werd in de tijd van Ovidius de categorie ‘jongeren’ (juvenes) vrij ruim genomen: die gold voor mensen van tussen de 17 en 45 jaar oud!</p> <p>Het is onbekend waarom het dichtwerk incompleet is. Mogelijk zijn de laatste zes delen ooit verloren gegaan of Ovidius heeft zijn werk nooit voltooid.</p> https://hart.amsterdam/rsc/55143 2016-07-02T11:28:39+02:00 2016-05-01T13:38:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Mei De maand mei ontleent haar naam deze keer niet aan een Romeinse, maar aan een Griekse godin: Maia, de godin van de vruchtbaarheid. De Romeinen identificeerden hun godin van de natuur, Bona Dea [= de Goede Godin] met deze Griekse godin. Zij vereerden haar als de godin, die de natuur zou laten groeien en bloeien. Niet alleen de identiteit maar ook de naam van de Griekse godheid werd door de Romeinen geadopteerd; hun meimaand werd naar Maia vernoemd: Maius in het Latijn. <p><!-- z-media 55144 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Bloeimaand</strong></p> <p>Mei is de maand, waarin de natuur weer volop tot leven komt. De winter is verdreven.  De werkzaamheden op het land zijn in de voorafgaande maanden maart en april weer hervat met in mei als resultaat uitbundig bloeiende fruitbomen vol bloesem en tuinen vol bloemenpracht. De maand mei staat daarom ook wel bekend als de ‘bloeimaand’.</p> <p><strong>In het teken van de liefde</strong></p> <p>Eeuwenlang stond de maand mei ook in het teken van de liefde.  Rond de eerste dag vonden er talrijke meifeesten plaats. Het was dé gelegenheid voor trouwlustige jongens en meisjes om toenadering tot elkaar te zoeken. Tot laat in de avond dansten zij rond de meiboom. Er werden bloemenkransen voor elkaar gevlochten en in het holst van de nacht versierden de jongens het huis van hun uitverkoren meisje met meitakken. Kortom, de liefde vierde op allerlei fronten hoogtij.</p> <p>Dit voor mei zeer kenmerkende thema bracht Casper Luyken in zijn maandprent <em>Maius </em>in beeld. In de tuin van een buitenplaats probeert een deftig geklede vrouw de tuinknecht te verleiden met een door haar gevlochten bloemenkrans. Hij bloost ervan. Volgens het gedicht onder de prent geeft de hele wereld zich in deze maand over aan paringsdrift. Kijk maar naar de kip achter het tweetal, die zich uitdagend bukt binnen het blikveld van de haan, terwijl deze in het zand rondscharrelt. Waarom zou zij haar lieve Hans dan niet met een bloemenkrans mogen kronen?</p> <p><!-- z-media 55145 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Verhuismaand</strong></p> <p>Mei was in vroeger tijden ook de maand, waarin veel verhuizingen plaatsvonden. Dit had te maken met huurcontracten voor telkens één jaar, die gewoonlijk op 1 mei ingingen. De gegoede burgerij in steden als Amsterdam ontvluchtte in mei de stinkende stad en vertrok naar haar buitenhuis met medeneming van een groot deel van haar huisraad. Al deze verhuizingen – over het land of over het water-  brachten in de stad een grote chaos teweeg, zoals goed op de tekening van Cornelis Troost te zien is. Er zijn meerdere verhuizingen gaande. De familie op de voorgrond vervoert haar hele hebben en houwen met slechts één enkele kruiwagen, terwijl voor de uitgebreide inboedel van de andere familie minstens twee schuiten nodig lijken te zijn. Deze familie steekt daarbij niet zelf de handen uit de mouwen, maar laat haar personeel de boel naar binnen sjouwen. Zij kijken toe, daarbij genoeglijk keuvelend aan tafel.</p> <p><!-- z-media 55146 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p>Ook Jacob Cats bracht dit verhuisthema in beeld in zijn tekening voor de maand mei. Hij koos echter voor een verhuizing met paard en wagen in een rustiger omgeving ergens buiten de stad.</p> <p>Jan, de vader van Casper Luyken, bracht voor zijn boek <em>De Bykorf des Gemoeds</em> (1711) ook een verhuizing in beeld. Hier verlaat de familie het huis. De inboedel staat al opgestapeld in de schuit. Mogelijk is dit een familie, die de zomer in haar buitenhuis gaat doorbrengen. In het stichtelijke motto boven de prent leert Jan Luyken ons, dat we al onze schatten in ons hart dragen; met andere woorden het gaat in het leven niet om het uiterlijk vertoon.</p> <p><!-- z-media 55147 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> https://hart.amsterdam/rsc/54795 2020-04-01T16:28:41+02:00 2016-04-04T14:12:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 April Als je erop let, zie je de vogels elkaar nu volop het hof maken. Na de donkere en koude wintermaanden krijgen niet alleen de vogels, maar ook de mensen steeds meer interesse voor hun letterlijk opbloeiende omgeving en zeker ook voor hun medemensen. <p><strong>Grasmaand</strong></p> <p>De maand april, ontleent zijn naam aan het Latijnse woord ‘aperire’, wat ‘openen’ betekent. Dit verwijst naar het seizoen waarin de bomen en bloemen tot bloei komen en zich weer openen. Het is niet voor niets, dat deze maand van oudsher ook wel grasmaand of kiemmaand wordt genoemd. April is deze keer dus niet vernoemd naar een Romeinse godheid, zoals dat bij de drie voorafgaande maanden wel het geval is. Wél was deze maand in de Romeinse tijd gewijd aan Venus, de godin van de liefde. Ter ere van haar vonden er in deze maand grote feesten plaats.</p> <p><!-- z-media 54796 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Serenade</strong></p> <p>De ontluikende liefde is ook het thema, dat Casper Luyken voor zijn maandprent April gekozen heeft. Heel romantisch brengt een charmant geklede man onder het raam van zijn geliefde een serenade aan haar. Volgens het gedicht onder de prent kan de man in deze lieflijke nacht niet slapen en daarom verstoort hij haar rust met zijn muziek. Hij zal dit dagelijks voor haar blijven doen, totdat zij in het ‘verenveld’ oftewel in bed genoeglijk samen zullen zijn.</p> <p>De verliefde jongeman begeleidt zichzelf op een speciale luit, een aartsluit zo te zien. Deze heeft niet, zoals een gewone luit, een achterover geknikte knoppenkast. De muzikant, uit het welbekende ‘beroepen’-boek <em>Het Menselyk Bedryf</em> (1694) van Jan en Casper Luyken, bespeelt wel een gewone luit.</p> <p><!-- z-media 54803 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p>Het sterrenbeeld, dat in dit geval de stier zou moeten zijn en dat Casper Luyken bij de meeste maandprenten in een van de bovenhoeken heeft geplaatst, ontbreekt hier.</p> <p><!-- z-media 54798 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Aprilgrappen</strong></p> <p>De uitbeelding van de maand April door Cornelis Troost daarentegen is verbonden met de traditionele voor-de-gek-houderij op 1 april. De twee jongens hebben reuze lol. De één wijst op de vrouw die bij de boom staat te plassen. Iemand heeft een kruis op haar rug getekend. De andere jongen plast met een boogje in de mand van de op dat moment weerloze vrouw. De vrouw rechts heeft zonder het te merken een briefje met een ongetwijfeld spottende tekst op haar jak gespeld gekregen. En doet de pruikenmaker met de boosaardige grijns ook aan 1 april door een knecht de verkeerde de kant op te sturen? </p> <p> </p> https://hart.amsterdam/rsc/54197 2016-07-02T11:29:28+02:00 2016-03-01T14:30:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Maart Maart was volgens de Romeinse kalender de eerste maand van het jaar. De antieke jaartelling kende maar tien maanden. December, de tiende maand, werd gevolgd door een naamloze winterperiode. Maart ontleent zijn naam aan de Romeinse god Mars, oorspronkelijk de god van de lente, die de winter verjaagt; dat hij vooral bekend is als de god van de oorlog valt te verklaren uit het feit dat na de koude winter de strijd weer hervat kon worden. <p> </p> <p><strong>Mythologie</strong></p> <p>Voor de uitbeelding van de maand maart heeft Casper Luyken (1672-1708) de verdrijving van de winter als onderwerp gekozen. Het ijs is weg; er kan weer volop vis gevangen worden. Zoals de eerste regel van het onderstaande gedicht luidt heeft de Ram, ‘het versperde water weer geopend’. Het sterrenbeeld ‘Ram’ wordt in de rechterbovenhoek afgebeeld. Dit hemellichaam wordt al vanaf de Klassieke Oudheid geassocieerd met het begin van de lente. De Ram heeft overigens niets met de oorlogsgod Mars te maken, hoewel oorlogstermen als  ‘stormram’ en ‘rammen’ dat wellicht wel doen vermoeden. Het sterrenbeeld Ram is ontleend aan het verhaal over het <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Gulden_vlies_(mythologie)">Gulden Vlies</a> uit de Griekse mythologie. Na aan Zeus te zijn geofferd, wordt de Ram door Zeus als sterrenbeeld aan de hemel geplaatst. Aan de god Mars zijn andere dieren gewijd: de wolf, het paard en de specht.</p> <p><!-- z-media 54200 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Tuinieren</strong></p> <p>Hoewel het begin van maart nog erg koud kan zijn, is de echt strenge vorst toch wel verdwenen. De temperatuur gaat langzamerhand stijgen en de natuur ontwaakt uit haar winterslaap. Tuinen worden op orde gemaakt. Het wordt weer tijd voor het planten van nieuwe gewassen en bomen. Typische bezigheden voor de maand maart, zoals de tekening van Cornelis Troost (1696-1750) laat zien: de heer des huizes staat met zijn vrouw en dochtertje toe te kijken hoe twee mannen bezig zijn een nieuwe boom te planten, nadat de oude is geveld.</p> <p> </p> <p><!-- z-media 54201 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Maart roert zijn staart</strong></p> <p>De maand maart wordt over het algemeen ook gekenmerkt door wisselvallig en vaak onverwacht onstuimig weer met natte sneeuw, hagel en onweer. Men spreekt tenslotte niet voor niets over ‘maartse buien die beduien, dat de zomer aan komt kruien’ en van ‘maart roert zijn staart’. Pieter Schenk (1693-1775) koos dit onderwerp voor zijn maandprent. De Latijnse spreuk van de vierde-eeuwse dichter Ausonius verwijst conform de Romeinse kalender naar het begin van het nieuwe jaar.</p> https://hart.amsterdam/rsc/53714 2016-02-03T12:25:52+01:00 2016-02-02T09:57:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Februari Al van oudsher is februari een maand van feesten. Voor de Romeinen was het de maand van reiniging en boetedoening (Februus, de god van reiniging) en voor de Germanen de maand van de vruchtbaarheid. In beide gevallen was dit aanleiding voor grote feesten met daarbij de nodige rituelen, zoals verkleedpartijen, het dragen van maskers, ‘muziek’ maken op potten en pannen en vooral ook bovenmatig eten en drinken. De opkomende christelijke kerk probeerde op alle mogelijke manieren deze heidense tradities de kop in te drukken, enerzijds door ze te verbieden, anderzijds door ze als het ware te verpakken in christelijke feestdagen in dezelfde periode, met ook de daarbij behorende rituelen. Vastenavond met het daaraan voorafgaande, uitbundige carnaval is daar een voorbeeld van. <p><strong>Carne vale</strong></p> <p>In 1091 stelde de katholieke kerk in het Concilie van Benevento Aswoensdag officieel vast als het begin van de veertig dagen durende vastentijd voor Pasen. De voor deze maand traditionele, uitbundige feesten, met volop eten en drinken, werden teruggebracht tot de laatste drie dagen vóór die ‘voedselarme’ periode. Er werd carnaval gevierd met als absoluut eindpunt: vastenavond, de avond vóór Aswoensdag, om twaalf uur ’s nachts. Tijdens de vastenperiode mocht men geen vlees en allerlei andere extra lekkernijen eten. Het woord carnaval is dan ook zeer waarschijnlijk ontleend aan het Italiaans: ‘carne vale’ (= vlees, vaarwel) of ‘carne levare’ (= het vlees opruimen). Aanvankelijk werd alleen in Italië carnaval gevierd, maar na de middeleeuwen breidde dit zich steeds verder uit naar andere katholieke streken in Europa.</p> <p><!-- z-media 53717 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Uitbundigheid</strong></p> <p>Geen wonder, dat makers van maandprenten vaak het carnavalsfeest uitkozen als typerend kenmerk voor het uitbeelden van de maand februari. Zo ook Casper Luyken (1672-1708), die zijn serie maandprenten maakte voor zijn toenmalige werkgever Christoph Weigel in Neurenberg, Beieren (Duitsland), een streek waar al sinds jaar en dag volop carnaval wordt gevierd.</p> <p>Deze februariprent laat een uitbundig dansende nar zien, voorzien van de nodige attributen: een rommelpot, waarop hij lawaai maakt, een opgeblazen varkensblaas en een vistreeft als voorbode voor de vastenperiode, waarin geen vlees maar wel vis gegeten mocht worden. Op de achtergrond zijn twee als Pulcinella uitgedoste figuren op weg naar de herberg, waar volop eten en drinken te verkrijgen was, zoals blijkt uit een ringvormig brood en een drinkkan die als uithangteken aan een stok boven de deur hangen. De commedia dell’arte figuur Pulcinella stond onder meer bekend als een gulzigaard.</p> <p><!-- z-media 53715 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Huiselijke kring</strong></p> <p>In de loop van de zestiende eeuw veroorzaakte de Reformatie een scheuring binnen het christendom. In ons land ontstond daardoor een religieuze tweedeling: protestant ten noorden van de grote rivieren, de Rijn en de Maas, katholiek ten zuiden daarvan. Dit betekende vooral voor de noordelijke streken, waaronder Amsterdam na de Alteratie in 1578, dat het carnaval niet meer massaal en uitbundig op straat gevierd werd. Het verplaatste zich naar de eigen familiekring. Voor de achttiende-eeuwse kunstenaar Cornelis Troost was het dan ook vanzelfsprekend om in zijn tekening van de maand februari slechts een bescheiden, ingetogen groep carnavalsvierders uit te beelden. De stropop, die de twee elegant geklede, gemaskerde dames tussen zich in dragen, staat symbool voor de winter en werd tijdens het carnavalsfeest verbrand. Hoera, de winter is (bijna) voorbij!</p> <p>Kijk hier voor meer informatie over dit object</p> <p> </p> https://hart.amsterdam/rsc/53373 2018-02-19T13:29:20+01:00 2016-01-05T13:29:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Januari IJsmaand IJsmaand is één van de bijnamen van januari, maar hoe lang zal dat nog echt zo zijn? Momenteel is het in ons land veel te zacht voor de tijd van het jaar. Wij hebben net de zachtste decembermaand aller tijden beleefd. Natuurijs is nog ver te zoeken tot groot verdriet van de vele liefhebbers van lange schaatstochten. Deze eerste week van 2016 hoeven de schaatsen zeker nog niet uit het vet gehaald te worden. In vroeger eeuwen was dat wel anders, als we de afbeelding op deze Januariprent van Casper Luyken mogen geloven. <p><!-- z-media 53374 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>‘Leerzame’ prentenreeksen</strong></p> <p>In de zestiende en zeventiende eeuw waren zogenaamde ‘leerzame’ prentenreeksen, die begrippen als de vier jaargetijden, de twaalf maanden of de zeven deugden verbeeldden, buitengewoon populair. Menig prentuitgever zorgde er dan ook wel voor, dat hij één of meerdere van deze series in zijn fonds opnam. Ook deze Januariprent maakt deel uit van zo’n serie van twaalf maandprenten, die Casper Luyken rond 1700 voor zijn toenmalige werkgever Christoph Weigel in Neurenberg etste.</p> <p><strong>‘Afgeset’</strong></p> <p>De prent is daarna met de hand ingekleurd door een professionele inkleurder oftewel ‘afsetter’, zoals men hen toen noemde. Wie de prent ingekleurd heeft, is -zoals bijna altijd- niet bekend. Meestal signeerden inkleurders van prenten en kaarten hun werk niet. De Amsterdamse meesterafzetter Dirk Jansz. van Santen (1637–1708) deed dit vaak wel. De aan hem gewijde <a title="tentoonstelling" href="http://bijzonderecollecties.uva.nl/nieuws-agenda/tentoonstelling/van-santen.html ">tentoonstelling</a> ‘Op zoek naar Van Santen &amp; de kleuren van de Gouden Eeuw’ laat zien, dat hij met recht tijdens zijn leven al internationale roem genoot (Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam, t/m 14 februari 2016).</p> <p> <!-- z-media 53376 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Tijd om te schaatsen</strong></p> <p>In januari lag door de vrieskou het werk op het land grotendeels stil. Er was dus volop tijd om te schaatsen. Massaal bond men de ijzers onder en ging het ijs op, zoals we op menig wintergezicht kunnen zie<br />n. Het ijs was dan dé ontmoetingsplek bij uitstek en niet zelden sprong daar een liefdesvonk over, zoals ook bij dit schaatsend paar, dat -volgens het eronder staande gedicht- door de opwinding bijna vleugels leek te hebben gekregen.</p> <p><!-- z-media 53398 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> https://hart.amsterdam/rsc/52872 2016-07-02T11:31:16+02:00 2015-12-01T11:09:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: December December ontleent zijn naam ‘tiende maand’ aan de oorspronkelijke Romeinse kalender; het Latijnse woord ‘decem’ betekent namelijk tien. Volgens deze kalender liep het jaar van maart tot en met december, gevolgd door een naamloze winterperiode. <p><!-- z-media 52873 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Wintermaand</strong></p> <p>December wordt ook wel wintermaand of donkere maand genoemd. De winter begint immers op 21 december, de kortste dag van het jaar. Je zou daarom verwachten, dat de maand december vooral verbeeld zou worden als ijs- of wintergezicht. Dit is veelal ook het geval. Voorbeelden hiervan zijn de hier afgebeelde tekening van Jacob Cats (1741-1799) en een prent uitgegeven door Pieter Schenck (1660-1718), beide aanwezig in de collectie van het Amsterdam Museum.</p> <p>Daarnaast waren seizoenswerkzaamheden een veel gebruikt onderwerp voor het verbeelden van maanden. Hiervoor koos Casper Luyken (1672-1708) bij het in beeld brengen van de twaalf maanden.</p> <p><strong>Kerstfeestmaal</strong></p> <p>De door hem gekozen voorstelling lijkt echter beter te passen bij de slachtmaand november, omdat vooral in deze maand op boerderijen varkens geslacht werden als voedselvoorraad voor de komende winter. Maar blijkbaar gingen deze werkzaamheden in december nog door, want er zijn diverse afbeeldingen van de maand december bekend, waarop het slachten van varkens in beeld is gebracht.</p> <p><!-- z-media 52874 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p>Misschien wel omdat de Kerstdagen voor de deur stonden, zodat dan meteen een kerstfeestmaal kon worden bereid van de organen en andere stukken vlees, die niet lang bewaard konden worden. Het overige vlees werd zodanig geconserveerd, dat de boer er met zijn gezin de hele winter van kon eten.</p> <p><strong>Sterrenbeeld ‘Steenbok’</strong></p> <p>In bijna alle maandprenten van Casper Luyken staat in een van de bovenhoeken het sterrenbeeld afgebeeld, dat in die maand begint. Hier is dat de steenbok, waarnaar ook in het rijmpje onder de prent verwezen wordt: ‘Aan de hemel heerst de bok; hier gaat het om de varkens…’.</p> <p><!-- z-media 52875 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> https://hart.amsterdam/rsc/52657 2018-02-22T14:42:06+01:00 2015-11-12T14:19:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Sinterklaaspak van Amsterdam Op zaterdag 14 november komt Sint Nicolaas per stoomboot in ons land aan in Meppel en de volgende dag arriveert hij in Amsterdam. Via de Amstel vaart zijn boot naar het Scheepvaartmuseum, waar de Sint wordt verwacht rond kwart voor twaalf. Natuurlijk heeft hij weer zijn ‘mooiste tabberd’ aan. Maar ook Sinterklaas wil wel eens wat nieuws. Een van zijn oude tabberds is, met alle toebehoren, in 1995 geschonken aan het museum. <p><!-- z-media 52658 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Een kostuum voor vier Sinterklazen</strong></p> <p>Dit Sinterklaaskostuum is gemaakt voor de eerste <a title="intocht" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Intocht_van_Sinterklaas_in_Amsterdam">intocht</a> in 1934 en bleef in gebruik tot 1965. Het pak met een ‘Amsterdamse’ stola, voorzien van de drie kruisen uit het stadswapen, is in deze periode gedragen door Eduard Verkade (1934-1948, met uitzondering van de oorlogsjaren), Paul Huf (1949), Jan Gajentaan (1950-1962) en Gerard de Klerk (1963-1965).</p> <p><strong>Museumobject met tien subnummers</strong></p> <p>Het Sinterklaaspak bestaat uit de volgende onderdelen: een mijter, een mantel, een rugstuk, een albe, een onderrok, ondermouwen, een stola en een paar handschoenen. Het geheel wordt gecompleteerd door de staf van de Sint en de zak van Piet. De mijter is voorzien van een kruis; deze is op de mijter van het nieuwe Sinterklaaskostuum vervangen door de drie Amsterdamse kruisen.</p> <p><!-- z-media 52659 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Een kostuum van topkwaliteit</strong></p> <p>Het kostuum is vervaardigd door het gerenommeerde borduuratelier van C.H. de Vries uit Amsterdam. Dit in 1874 opgerichte atelier had zeer snel zijn sporen verdiend, want het kreeg twee jaar later al een gouden medaille voor zijn kunstborduurwerk op de tentoonstelling van kunstindustrie te Utrecht. Ook later werd zijn borduurwerk nog meermalen bekroond, onder andere met een gouden medaille op de Internationale Koloniale &amp; Uitvoerhandel Tentoonstelling in 1883 in Amsterdam.</p> <p>Het atelier specialiseerde zich al snel in religieuze borduurwerken, zoals kazuifels voor de katholieke eredienst. Het was dus een logische stap om dit atelier de opdracht voor de vervaardiging van dit kostuum te geven.</p> <p><!-- z-media 52660 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p>Voor meer informatie over het sinterklaaspak zie <em><a title="collectie online" href="http://am.adlibhosting.com/results">collectie online</a></em></p> <p><em>Het programma van de intocht is te vinden op de <a title="website" href="http://www.sintinamsterdam.nl/over-de-intocht/">website</a></em></p> <p> </p> https://hart.amsterdam/rsc/52471 2016-07-02T11:32:04+02:00 2015-11-02T11:32:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: November November ontleent zijn naam ‘negende maand’ aan de vroegere Romeinse kalender, die van maart tot maart liep. Het Latijnse woord ‘novem’ betekent namelijk negen. Daarnaast heeft november nog veel bijnamen, die deze maand kenmerken: slachtmaand, bloedmaand, nevelmaand, jachtmaand, loefmaand, zieltjesmaand en nog meer. <p><strong>Slachtmaand</strong></p> <p>Hiervan is slachtmaand de meest gebruikelijke bijnaam, omdat vooral in deze maand op boerderijen vaak een varken geslacht werd als voedselvoorraad voor de komende winter. Dit gebeuren heeft Casper Luyken (1672-1708) in zijn prentenreeks van de twaalf maanden echter bewaard voor de verbeelding van de wintermaand december.</p> <p><strong>Jachtmaand</strong></p> <p>Voor het uitbeelden van november heeft hij de jacht als thema genomen. Als de bomen en de velden leeg zijn, is het namelijk tijd voor het jagersvolk om in actie te komen, volgens het eronder staande gedichtje. In de rechter bovenhoek is de boogschutter afgebeeld, het sterrenbeeld dat in november begint. <!-- z-media 52473 {"align":"block","size":"middle","crop":"","link":""} --></p> <p><strong>Groot wild</strong></p> <p>In het algemeen loopt het jachtseizoen van ongeveer half augustus tot eind januari. Echter de periode, waarin op bepaalde wildsoorten gejaagd mag worden, is tegenwoordig wettelijk bepaald. Vroeger werd deze periode meer traditioneel vastgesteld. De buit van de jager op de prent laat zien, dat in november vooral gejaagd werd op groot wild als herten en zwijnen en op gevogelte als fazanten en patrijzen.</p> https://hart.amsterdam/rsc/51639 2018-09-01T14:14:16+02:00 2015-09-08T13:18:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 September Het is september, herfstmaand en maand van de fruitoogst. In vroeger eeuwen was september ook de maand van de vogelvangst. De vogeltrek komt dan op gang en de eerste najaarstrekvinken of ‘Septembertjes’ verschijnen; de hoogste tijd dus om ‘op het vinkentouw te gaan zitten’, zoals de zittende man op deze maandprent uit ca 1700 van Casper Luyken.<br /> <p><!-- z-media 51642 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p>Precies volgens de huidige betekenis van deze nog steeds gebruikte uitdrukking, zit die man, loerend door een gat in de schutting, ongeduldig en gespannen te wachten op het moment dat er voldoende vogels op de netten zijn neergestreken en hij deze kan dichtslaan door aan de daaraan verbonden touwen te trekken.</p> <p><strong>Vinkentouw en hofkapel</strong></p> <p>De staande man wordt volgens het eronder staande gedicht wijzer geacht. Hij luistert liever naar de ‘hofkapel van de lucht’, bestaande uit de zoete wijsjes van de mezen en het slaan van de nachtegaal, in plaats van deze vogels te vangen.</p> <p><!-- z-media 51643 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} -->Tot ver in de negentiende eeuw was de vogelvangst een algemeen aanvaarde vorm van tijdverdrijf en werd in Nederland pas in 1912 verboden. Vogels werden niet alleen gevangen om op te eten. Ook dienden ze wel als versiering op dameshoeden.</p> <p><strong>Blinde vink en schitteroogjes</strong></p> <p>Vinken werden meestal om hun mooie zang in een kooi gehouden. Daarbij werden zij vaak blind gemaakt, zodat ze dan –niet afgeleid door het zien van soortgenoten- nog mooier zouden zingen. Dit gruwelijke gebeuren bracht de kinderboekenschrijver W.G. van de Hulst ertoe om in 1911 het boekje ‘Om twee schitteroogjes’ te schrijven. Het loopt gelukkig nog net op tijd goed af voor het vinkje. Gaf het boekje misschien mede de doorslag voor het verbod?</p> <p><!-- z-media 51641 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> https://hart.amsterdam/rsc/49689 2018-02-12T15:28:32+01:00 2015-06-23T17:59:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Meet &amp; Greet in het park Voor deze eerste blog in de zomer hebben we een ontspannen parktafereel uitgezocht: een aquarel van Charles Rochussen (1814-1894). De datering (rechtsonder) menen we te kunnen lezen als 78 (1878), maar welk park dit is hebben we nog niet kunnen traceren. De toelichting bij dit werk is van oud-collega Nel Klaversma. <p><strong>Parken komen naar de stad</strong></p> <p>Tegenwoordig vinden wij een voor iedereen toegankelijk park in de stad de gewoonste zaak ter wereld. Dit is echter niet altijd zo geweest. Parken en landschapstuinen waren eeuwenlang vooral te vinden rond kastelen en buitenplaatsen. Zij waren particulier bezit, waardoor alleen adel en gegoede burgerij er gebruik van konden maken. Pas in de 19de eeuw waaide de internationale trend om de stad te verfraaien met meer ‘groen’ naar Nederland over.</p> <p><strong>Ontmoetingsplekken</strong></p> <p>Dit leidde niet alleen tot de aanleg van nieuwe rij- en wandelparken, maar ook stadsomwallingen werden massaal omgewerkt tot fraaie wandelparken. Deze aquarel van Charles Rochussen geeft een goed beeld van hoe een park in de 19de eeuw functioneerde als een aangename ontmoetingsplek.</p> <p><!-- z-media 49690 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><em>Het Amsterdam Museum verkreeg deze aquarel als schenking van de heer en mevrouw Meischke-Willet te Amsterdam ter gelegenheid van het afscheid van Pauline Kruseman als directeur van het museum in 2008.</em></p> <p>Wil je meer weten over deze aquarel, klik dan <a href="http://hdl.handle.net/11259/collection.67533">hier</a>.</p> https://hart.amsterdam/rsc/20456 2018-02-15T14:37:32+01:00 2012-10-11T14:53:00+02:00 Frans Oehlen https://hart.amsterdam/rsc/409 #020today: Nel Klaversma Deze week heeft het Amsterdam Museum na 37½ jaar afscheid genomen van een bijzonder toegewijd collega, Nel Klaversma: bibliothecaris, hoofd bibliotheek, conservator oude boeken, documentalist en Luyken-expert. Haar pensionering valt toevallig samen met het Luyken-jaar, waarin het 350ste sterfjaar van Jan Luyken wordt herdacht. <p>Via gevarieerde activiteiten is het werk van Jan (1649-1712) en zoon Casper (1672-1708) Luyken onder de aandacht gebracht, waarbij ons museum – in het bezit van de grootste ‘collectie Luyken’ ter wereld - een belangrijke rol speelde, met Nel als centrale spil. Zo kwam er de themawebsite <a href="http://hart.amsterdammuseum.nl/nl/id/9102"><em>In het teken van Luyken – 300 jaar vakmanschap en inspiratie</em></a>, de tentoonstelling <a href="http://www.amsterdammuseum.nl/tentoonstelling/museumklas-ambachten"><em>Museumklas: Ambachten</em></a> waarin modestudenten zich in hun creaties lieten inspireren door het werk van Luyken (nog tot 1 december 2012 te zien in de ‘wezenkastjes’) en er verscheen een bijzonder boek: <a href="http://pharosuitgevers.nl/index_bestanden/Page1704.htm"><em>Menselijk Bedrijf. Van werkplaats tot eeuwigheid</em></a> door Bert Jurling, met bijdragen van Nel.</p> <p>De titel van dit boek verwijst naar het fameuze werk van vader en zoon Luyken uit 1694: <em>Het Menselyk Bedryf</em> met als onderschrift: <em>Vertoond in 100 Verbeeldingen: Ambachten, Konsten, Hanteeringen en Bedryven; met Versen.</em> Van de veelvuldig gereproduceerde prenten van ambachten kies ik hier voor een metier, waarin Nel zich aanstonds verder gaat bekwamen, dat van boekbinder.</p> <p>In het boek van Bert Jurling heeft hij -aldus de flaptekst- &quot;… de oorspronkelijke gedichten voorzien van een fijnzinnige hertaling die een hedendaagse toegang geeft tot de verborgen boodschap achter elk ambacht. De combinatie van ambacht, afbeelding en levensles heeft nog niets van zijn aantrekkingskracht verloren.&quot; Zijn interpretatie bij de boekbinder luidt als volgt:</p> <p>Van de wieg tot aan het graf<br /> Zoekt de mens naar zijn geluk.<br /> We struinen de hele wereld af.<br /> Ach, wat maken we ons druk.<br /> Beter was ons heil te zoeken<br /> Dichtbij huis, en in de boeken.</p> <p>Het voorafgaande heeft slechts betrekking op één prent van Luyken. Hoe onuitputtelijk is dit oeuvre – als iemand dit kan onderschrijven dan is dat wel… Nel – bedankt voor je deskundigheid én collegialiteit.</p> <p>Lees <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.2468">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/19680 2015-03-24T18:00:48+01:00 2012-09-03T12:40:20+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Naar school! Vandaag beginnen in Amsterdam de scholen weer. Voor de allerkleinsten is het de eerste keer en dus een beetje eng. Zij worden tegenwoordig dan ook meestal gebracht door hun vader en/of moeder. In vroeger eeuwen ging dat anders… <p>Op deze prent met de titel <em>Het Kindje gaat school</em> gaat het kind ook voor de eerste keer naar school, maar moeder gaat niet mee. Het kind verlaat schoorvoetend het huis en moeder wijst alleen maar waar het heen moet: naar de school, die om de hoek ligt. Aan de arm van het kind bengelt een abc-leesplankje om te leren lezen.</p> <p>Deze prent staat in het boek <em>‘s Menschen Begin, Midden en Einde uit 1712</em>, dat Jan Luyken schreef en illustreerde voor zijn gelijknamige kleinzoon. In dit emblemataboek worden alle belangrijke episodes uit een mensenleven - van geboorte tot en met sterven – aan de hand van emblemen belicht. Een embleem is een prent met een daarboven geplaatst motto en een verklarend onderschrift, waarin een bepaalde levenswijsheid tot uitdrukking wordt gebracht.</p> <p>Klik <a href="http://collectie.amsterdammuseum.nl/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=38">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/11138 2015-03-26T17:05:31+01:00 2012-05-16T13:44:21+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: De Beemster <p>Vierhonderd jaar geleden, op 19 mei 1612, werd het laatste water uit het Beemstermeer weggemalen en viel de zo ontstane polder De Beemster na vijf jaar pompen echt helemaal droog. Dit voor die tijd uitzonderlijke staaltje van Nederlands ondernemerschap wordt dit jaar uitgebreid herdacht met allerlei festiviteiten en activiteiten. Zo is er op 18 en 19 mei de Beemster Ringdijkfietstourtocht, waar iedereen aan kan meedoen. Zie hiervoor de speciale website <a href="http://www.400jaarbeemster.nl/">Beemster 400 jaar</a>.</p> https://hart.amsterdam/rsc/10412 2015-03-26T17:09:36+01:00 2012-05-01T13:10:34+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Mei Zoals we vorige maand gezien hebben, maakte men elkaar in vroeger tijden in april het hof als opmaat naar de maand mei, die al van oudsher in het teken van de liefde staat. Op 1 mei barstten de talrijke meifeesten los met de liefde als centraal thema. Deuren van huizen en kerken werden versierd met jonge twijgen. Vrouwen vlechtten bloemenkransen. Overal zag men liefkozende paartjes, varend in met twijgen versierde bootjes, fraai uitgedost wandelend in een park of zittend in het gras. <p>De maand mei is nu eens niet vernoemd naar een Romeinse godin, maar naar de Griekse godin Maia. Deze naam betekende oorspronkelijk ‘moeder’ en later ‘vroedvrouw’. Wel identificeerden de Romeinen later hun aardgodin Bona Dea [= de Goede Godin], wier feest ze altijd op 1 mei vierden, met deze Griekse moedergodin. Zij vereerden haar als de godin die de natuur zou laten groeien en bloeien en vernoemden de meimaand naar haar: Maius in het Latijn. Dit verklaart waarom de maand mei ook wel bekend staat onder de bijnaam ‘bloeimaand’.</p> <p>Casper Luyken koos voor zijn maandprent <em>Maius</em> voor het thema liefde. De vrouw probeert met een door haar gevlochten bloemenkrans de man te verleiden. De hele wereld geeft zich immers in deze maand over aan paringsdrift, aldus het gedicht onder de prent. Kijk maar naar de kip achter het tweetal, die zich uitdagend bukt in het zicht van de haan, die in het zand rondscharrelt. Waarom zij dan niet?</p> <p>Klik <a href="http://collectie.amsterdammuseum.nl/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=54220">hier</a> voor meer informatie over het object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/9861 2015-03-26T17:18:52+01:00 2012-04-05T15:01:08+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Luykenjaar Op 5 april luidt het Amsterdam Museum het Luykenjaar in; op deze dag is het 300 jaar geleden dat Jan Luyken in 1712 overleed. Jan Luyken was één van de bekendste boekillustratoren uit de 17de eeuw. Het Amsterdam Museum beheert de grootste collectie ter wereld van zijn werk en dat van zijn zoon en leerling Casper. Daarom brengt het museum Jan Luyken nu onder de aandacht met diverse activiteiten. <p>Jan Luyken werd op 16 april 1649 geboren. Na eerst in de leer te zijn geweest voor het vak van (kunst)schilder, ging hij zich bekwamen in de graveer- en etskunst en werd boekillustrator. Zijn eerste illustraties verschenen in 1677. Al tijdens zijn leven verwierf hij een grote bekendheid. Voor meer dan honderd opdrachtgevers illustreerde hij boeken over de meest uiteenlopende onderwerpen.</p> <p>Jan Luyken was van jongs af aan ook een zeer verdienstelijk dichter. Zijn beide talenten, etsen en dichten, combineerde hij dan ook graag in het toentertijd populaire genre van de embleembundels. Een embleem is een zinnebeeldige prent, voorzien van een motto en een - vaak moraliserend - gedicht. Van Luykens embleembundels is <em>Het Menselyk Bedryf</em> uit 1694 de allerbekendste. In deze bundel heeft Luyken, samen met zoon Casper, honderd beroepen en ambachten uit zijn tijd in beeld gebracht en voorzien van een motto en gedicht. Dit boek is nu als uitgangspunt genomen voor het educatieproject <em>MuseumKlas Ambachten – Jan Luyken inspireert ROCvA fashion-studenten</em>. De resultaten van dit project zijn vanaf 6 april tot najaar 2012 gratis te bezichtigen in de Wezenkastjes op de kleine binnenplaats van het museum.</p> <p>Ook wordt op deze gedenkwaardige dag binnen de blog van het Amsterdam Museum een speciale <a href="http://www.hart.amsterdammuseum.nl/Luyken">themawebsite</a> met allerlei informatie over Jan en Casper Luyken en de Luykenverzameling van het museum gelanceerd. </p> <p>Tot slot verschijnt op deze dag nog een bijzondere heruitgave van Luykens boek onder de titel <em>Menselijk Bedrijf. Van werkplaats tot eeuwigheid</em>. Behalve een hedendaagse hertaling van alle gedichten van Jan Luyken, bevat dit boek een veertigtal foto’s van soortgelijke beroepen in onze tijd en achtergrondinformatie over Jan Luyken en de geschiedenis van <em>Het Menselyk Bedryf</em> door de eeuwen heen.</p> <p>Deze titelprent van de eerste druk van <em>Het Menselyk Bedryf</em> is ontworpen door Jan Luyken en geëtst door zoon Casper.</p> https://hart.amsterdam/rsc/9740 2015-03-26T17:20:32+01:00 2012-04-02T14:41:35+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: &#39;Op 1 april ...is een van de vele, bekende uitspraken, die wij bijna allemaal nog wel uit onze geschiedenislessen over de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) kennen. Met die bril wordt niet dat ding op zijn neus bedoeld. Nee, het gaat hier om het Zuid-Hollandse stadje Brielle of Den Briel, zoals het toen heette, dat 350 jaar geleden op 1 april 1572 door de Watergeuzen op de Spanjaarden veroverd werd. <p>Voor het <a href="http://www.historischmuseumdenbriel.nl">Historisch Museum Den Briel</a> is 2012 om een andere reden ook een bijzonder jaar; het viert namelijk zijn honderdste verjaardag. In 1912 opende dit gemeentelijke museum onder de naam ‘Trompmuseum’ zijn deuren in de voormalige stadsgevangenis van Brielle. Na honderd jaar was de vaste presentatie dan ook wel aan een grondige vernieuwing toe, vond de gemeenteraad. Het is een herinrichting rond het thema ‘1 april 1572 in de context van de Tachtigjarige Oorlog’ geworden. Vanaf 1 april 2012 is deze nieuwe vaste presentatie te zien, waarin ook een compleet harnas en wat oude vuur- en slagwapens uit de collectie van het Amsterdam Museum een plek hebben gekregen. Op deze dag vindt in de stad ook de jaarlijkse viering van ‘1 april 1572’ plaats. </p> <p>Op deze prent, die Jan Luyken maakte voor het bekende 4-delige boekwerk van Pieter Chr. Bor, ‘Oorsprongk, Begin, En Vervolgh Der Nederlandsche Oorlogen’ (Amsterdam, 1679-1684), toont de succesvolle verovering van Den Briel door de Watergeuzen, dankzij de aanwezigheid van slechts een handjevol Spanjaarden in plaats van het voltallige Spaanse garnizoen, dat hier normaliter verbleef, maar net nu toevallig afwezig was. </p> <p>Dat Alva op deze manier op 1 april 1572 zijn ‘bril’ (=Brielle) verloor, is echter, in tegenstelling tot wat velen denken, niet de oorsprong van onze 1-aprilgrappen. Die traditie dateert van veel langer geleden én… niet alleen in Nederland. </p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=56397">hier</a> voor meer informatie over het object</p> https://hart.amsterdam/rsc/9896 2020-03-30T18:33:12+02:00 2012-04-01T14:29:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: April Als je erop let, zien we de vogels elkaar momenteel volop het hof maken. Na de donkere en koude wintermaanden krijgen niet alleen de vogels, maar ook de mensen steeds meer interesse voor hun letterlijk weer opbloeiende omgeving en zeker ook voor hun medemensen. Het fenomeen ‘rokjesdag’ lijkt daar toch ook min of meer een uiting van te zijn. <p>In tegenstelling tot de drie voorafgaande maanden is april nu eens een keer niet vernoemd naar een Romeinse godheid, maar ontleent de maand zijn naam aan het Latijnse woord ‘aperire’, wat ‘openen’ betekent. Dit verwijst naar het seizoen waarin de bomen en bloemen tot bloei komen ofwel zich weer openen. Wél was de maand april in de Romeinse tijd gewijd aan Venus, de godin van de liefde. Ter ere van haar vonden er toen grote feesten in deze maand plaats.Ook Casper Luyken heeft de ontluikende liefde als thema voor zijn maandprent gekozen. Heel romantisch brengt een man, die in deze lieflijke nacht niet slapen kan, onder het raam van zijn geliefde een muzikale serenade aan haar. Volgens het eronder staande gedicht zal hij dit dagelijks voor haar deur blijven doen, totdat zij in het ‘verenveld’ ofwel in bed genoeglijk samen zullen zijn. Het sterrenbeeld van de stier ontbreekt in een van de bovenhoeken op deze prent.</p> <p>Klik <a href="http://collectie.amsterdammuseum.nl/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=54219">hier</a> voor meer informatie over het object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/9099 2015-03-26T17:26:03+01:00 2012-03-14T13:34:41+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Boekenweek ‘Vriendschap is een breekbaar begrip’ zegt schrijfster Rudi Wester in een interview in het maartnummer van het maandblad van de Amsterdamse Openbare Bibliotheek. Bij sommige vrienden komt zelfs ineens hun ware aard naar boven, zodra het wat minder met je gaat. Dan laten ze je vallen als een baksteen. Dit ‘ongemak’ is prachtig verwoord in dit prachtig gekalligrafeerde gedicht. <p>Schaduw-Vriendschap</p> <p>Terwijl de Sonne straelt door wolckeloose lucht, <br /> Laet sich de schaduw by oft aen ons’ zijde vinden;<br /> Maer vlucht, soodra de Son voor damp of nevel vlucht<br /> Als ons ’t geluk bestraelt, ontbreken ons geen Vrinden;<br /> Maer als ons schade, mist of damp van ramp ontmoet<br /> Strax doet de schaduw-vriend gelijck de schaduw doet.</p> <p>Dit epigram (puntdicht, sneldicht) is geschreven door de bekende 17de-eeuwse dichter Jeremias de Decker (1609-1666), die zich gespecialiseerd had in dit genre gedichten. Hieruit spreekt diens bewondering voor de Engelse theoloog en epigrammendichter John Owen (1616-1683), van wie De Decker vele gedichten uit het Latijn vertaald heeft, waaronder dit gedicht. De kalligraaf van dit gedicht is Lieven Willemsz van Coppenol (ca. 1599-ca. 1671), die zich omstreeks 1617 als schoolmeester in Amsterdam vestigde. Na 1650, toen hij door een aanval van krankzinnigheid zijn beroep niet meer kon uitoefenen, legde hij zich toe op het kalligraferen. Vele dichters maakten van zijn vaardigheid in de &#39;Pennekonst&#39; gebruik om hun verzen in schoonschrift te laten uitvoeren. Ook van Samuel Coster (1579-1665) heeft het Amsterdam Museum een dergelijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=43165">gekalligrafeerd gedicht</a> in de collectie. Van Coppenol zelf liet, ter meerdere glorie van zichzelf, zijn portret graveren of etsen door diverse kunstenaars en vervolgens tegen betaling door verschillende dichters van een gedicht voorzien. Het gedicht onder <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=2759">zijn portret</a> in de museumcollectie is ondertekend met ‘Constanter’ ofwel de bekende Constantijn Huygens. Waren al die dichters nu ‘echte’ of ‘schaduw’-vrienden van Van Coppenol?</p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=43166">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/8084 2016-10-30T21:07:53+01:00 2012-03-01T17:44:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 Herkomst collectie Luyken De 19de eeuw kende diverse verzamelaars van het omvangrijke werk van Jan en Casper Luyken. Christiaan Pieter van Eeghen (1816-1889) was één van hen. Van het begin af aan lag bij hem het zwaartepunt op het verzamelen van de tekeningen. Maar, net als alle anderen, streefde ook hij naar volledigheid op het gebied van de prenten. In 1884 wist Van Eeghen zijn verzameling aanzienlijk uit te breiden door op een veiling de gehele collectie van verzamelaar Geisweit van der Netten te kopen. <p>De verzamelingen van andere belangrijke Luyken-verzamelaars uit zijn tijd, zoals E.W.J. Bagelaar, J.Ph. van der Kellen en J. van der Vlugt, heeft Van Eeghen niet in hun geheel kunnen bemachtigen. Toch zijn uiteindelijk enkele prenten, boeken of tekeningen hieruit in zijn verzameling terecht gekomen.</p> <p>Overeenkomstig zijn wens schonken de kinderen van Van Eeghen na zijn overlijden de gehele collectie aan de stad Amsterdam.</p> https://hart.amsterdam/rsc/8265 2015-03-26T17:29:52+01:00 2012-03-01T11:47:48+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Maart Hoewel het begin maart nog erg koud kan zijn, is het ijs toch meestal wel verdwenen. De maand wordt over het algemeen gekenmerkt door wisselvallig en vaak onverwacht onstuimig weer. Men spreekt tenslotte niet voor niets over ‘maartse buien’ en van ‘maart roert zijn staart’. Maar de temperatuur gaat ook langzamerhand weer stijgen, waardoor de natuur als het ware uit zijn winterslaap ontwaakt. <p>Maart was de eerste maand in de Romeinse kalender, die maar tien maanden per jaar kende. December, de tiende maand, werd namelijk gevolgd door een naamloze winterperiode.<br /> De maand Maart ontleent zijn naam aan de Romeinse god Mars, oorspronkelijk de god van de lente, die de winter bestrijdt; vandaar dat hij van oudsher vooral ook als de god van de oorlog beschouwd wordt. Voor de uitbeelding van de maand Maart in deze prent heeft Casper Luyken echter duidelijk voor de verdrijving van de winter als onderwerp gekozen. Het ijs is weg, waardoor er weer volop vis gevangen kan worden. De Ram, het sterrenbeeld dat in de rechterbovenhoek staat, heeft namelijk ‘het versperde water weer geopend’, zoals de eerste regel van het eronder staande gedicht luidt.<br /> Dit sterrenbeeld heeft trouwens niks met de oorlogsgod Mars te maken, hoewel dat misschien wel goed bij hem zou passen, als men denkt aan woorden als ‘stormram’ en ‘rammen’. Het sterrenbeeld Ram is ontleend aan het verhaal over het Gulden Vlies uit de Griekse mythologie. Na aan Zeus te zijn geofferd, wordt de Ram, een van de hoofdfiguren uit dit verhaal, door Zeus als sterrenbeeld aan de hemel geplaatst. Aan de god Mars zijn andere dieren gewijd: de wolf, het paard en de specht.</p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=53858">hier</a> voor meer informatie</p> https://hart.amsterdam/rsc/7789 2015-03-26T17:30:26+01:00 2012-02-29T12:41:53+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Schrikkeldag ‘Vandaag zijn in ons land 10.613 mensen jarig. Van de mensen die op 29 februari 1912 zijn geboren, leven er nog vijf. Zij worden officieel geen 100, maar 25 jaar oud.’ Aldus de cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS). Maar hoe is die extra dag in onze kalender terechtgekomen? <p>Onze kalender is ontleend aan die van de Romeinen. Hun jaar bestond in het begin uit maar 355 dagen. Tijdens het bewind van Julius Caesar werd het jaar aangepast aan het zonnejaar, d.w.z. aan de periode waarin de zon zich vanuit de meest noordelijke naar de meest zuidelijke positie beweegt en weer terug. Het zonnejaar werd vastgesteld op 365,25 dagen. Dit werd afgerond op jaren van 365 dagen, met elk vierde jaar een dag extra. Toch kwam men hiermee niet helemaal uit, omdat een zonnejaar in werkelijkheid nog een ietsiepietsie korter duurt. Hierdoor waren er na zestien eeuwen toch nog 10 dagen over. Daarom werd op last van paus Gregorius XIII in 1583 een nieuwe kalender ingevoerd, waarbij er voortaan drie schrikkeldagen in een periode van 400 jaar zouden worden overgeslagen. Alleen eeuwjaren, deelbaar door 400, werden voortaan als schrikkeljaar aangemerkt. Om dit verschil in één keer goed te maken, werden begin 1583 die tien dagen in één keer overgeslagen: op 1 januari gingen de mensen in Holland naar bed en ze werden de volgende dag wakker op 12 januari.</p> <p>De behoefte van de mens aan tijdmeting en –registratie bestond al vroeg. De kalender is daar een uiting van. De oudste gedrukte kalenders komen uit China. De vroegst bekende drukwerkjes in Europa zijn ook vaak kalenders of almanakken. In een almanak, de agenda van tegenwoordig, werd allerlei min of meer nuttige informatie opgenomen, zoals astrologische voorspellingen, maar ook zakelijke informatie als vertrektijden van trekschuiten, openingstijden stadspoorten, tijden van de postdiensten enz. In Nederland beleefde de almanak zijn hoogtepunt in de achttiende en negentiende eeuw. Hij bestond in allerlei vormen en maten; vaak speciaal gericht op bepaalde bevolkingsgroepen. Zo heeft deze <a href="http://www.flickr.com/photos/ahmamsterdam/6794631862/in/photostream">almanak</a> voor het schrikkeljaar 1772 op de bruinleren band in goud het embleem van de Amsterdamse VOC als opdruk. Op de titelpagina wordt, behalve de aanduiding dat 1772 een schrikkeljaar is, ook aangegeven wat men zoal aan informatie hierin kan vinden. Op de blanco rechterpagina’s heeft de voormalige eigenaar persoonlijke aantekeningen geschreven.</p> https://hart.amsterdam/rsc/8050 2015-03-26T17:32:39+01:00 2012-02-21T13:00:09+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Moedertaaldag Sinds 2000 is 21 februari op initiatief van de UNESCO de dag waarop jaarlijks Internationale Moedertaaldag wordt gevierd, met activiteiten die in het teken staan van taalkundige en culturele diversiteit. Aanleiding om deze datum hiervoor te kiezen, zijn de rellen in 1952 waarbij op deze dag diverse studenten omkwamen tijdens demonstraties om het Bengaals, de zesde taal van de wereld, als officiële taal van Pakistan erkend te krijgen. De wereld telt nu bijna 6000 talen, maar volgens de Bijbel bestond er ooit maar één taal. <p>Alleen Noach en zijn vrouw, hun drie zonen met hun vrouwen en van alle soorten dieren één paar, mannetje en wijfje, overleefden de legendarische zondvloed, waarvan de Bijbel in het eerste boek Genesis verhaalt. Nadat allen de ark, die Noach in opdracht van God ter overleving gebouwd had, verlaten hadden, bestond er op de hele aarde dan ook maar één taal. In plaats van zich volgens Gods wens te verspreiden over de aarde, vestigden Noach en zijn nakomelingen zich allemaal bij elkaar op een vlakte. Overmoedig als zij waren, besloten Noachs nakomelingen hier later een stad genaamd Babel te gaan bouwen met een toren, die tot in de hemel moest reiken.</p> <p>God zag maar één oplossing om de mensen af te brengen van dit hoogmoedige idee, dat ervan uitging dat zij tot alles in staat waren. Hij besloot hun taal te verwarren, waardoor ze elkaar niet meer konden verstaan. Dit goddelijke ingrijpen hielp. Prompt raakten ze met elkaar slaags en gooiden de tafels van de stenenbakkers om. De bouw werd gestaakt. Deze ontwerpschets voor een van de grote Bijbelprenten van Jan Luyken biedt een treffend en dynamisch beeld van deze ingrijpende gebeurtenis uit de Bijbel, die bekend staat als de Babylonische spraakverwarring en waardoor er nu bijna 6000 talen op de wereld gesproken worden.</p> <p>Kijk <a href="http://adlibintern.ahm.lan/(3g1wdm45vkykvh55ezbcg1uj)/detail.aspx">hier</a> voor meer informatie over het object</p> https://hart.amsterdam/rsc/7779 2015-04-07T17:18:50+02:00 2012-02-01T15:03:14+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Februari Al van oudsher is februari een maand van feesten. Voor de Romeinen was het de maand van reiniging en boetedoening (Februus, de god van reiniging) en voor de Germanen de maand van de vruchtbaarheid; in beide gevallen was dit aanleiding voor grote feesten met daarbij de nodige rituelen, zoals verkleedpartijen, het dragen van maskers, ‘muziek’ maken op potten en pannen en vooral ook bovenmatig eten en drinken. De opkomende christelijke kerk probeerde op alle mogelijke manieren deze heidense tradities de kop in te drukken, enerzijds door ze te verbieden, anderzijds door ze als het ware te verpakken in christelijke feestdagen in dezelfde periode, met natuurlijk ook de daarbij behorende rituelen. Vastenavond met het daaraan voorafgaande, uitbundige carnavalsfeest is daar een voorbeeld van. <p>In 1091 stelde het Concilie van Benevento officieel Aswoensdag vast als het begin van de veertig dagen durende vastenperiode voor Pasen. Hiermee werd het feesten in deze maand weliswaar danig ingeperkt, maar het nam niet weg, dat men zich vóór die ‘voedselarme’ periode -als vanouds- nog even flink te buiten ging aan uitbundig feesten met volop eten en drinken daarbij: Carnaval met als absoluut eindpunt: Vastenavond, de avond vóór Aswoensdag, om 12 uur ’s nachts.<br /> Het is dan natuurlijk ook niet verwonderlijk dat makers van maandprenten vaak het carnavalfeest uitkozen als typerend kenmerk voor het uitbeelden van de maand februari. Zo ook Casper Luyken (1672-1708), die op deze februariprent een uitbundig dansende nar laat zien, voorzien van de nodige attributen om lawaai te kunnen maken. Op de achtergrond een stoet van vreemd uitgedoste mensen op weg naar de herberg, waar volop eten en drinken te verkrijgen was, zoals blijkt uit een ringvormig brood en een drinkkan die aan een (vlaggen?)stok boven de deur hangen. Het sterrenbeeld Vissen staat in de linkerbovenhoek.</p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=54217">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/7627 2015-03-26T17:44:35+01:00 2012-01-16T16:43:29+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Voorleesdagen Van 18 tot en met 28 januari vinden weer de Nationale Voorleesdagen plaats. Eén boek staat centraal bij tal van activiteiten: het Prentenboek van het Jaar 2012 ‘Mama kwijt’ van Chris Haughton. Zo lezen tijdens deze week (die elf dagen duurt) bekende Nederlanders, maar ook ouders, grootouders of buurtgenoten voor uit dit boek in peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen, verspreid over het hele land. De doelgroep bij dit evenement op het gebied van boekpromotie zijn ouders van kinderen tussen een half en zes jaar. <p>Zijn deze voorleesdagen tegenwoordig bedoeld om de fantasie van de jongste kinderen, die nog niet kunnen lezen, te prikkelen; in vroeger eeuwen konden ook heel veel volwassenen niet lezen en werd er veel uit de bijbel en andere stichtelijke werken voorgelezen om ook deze ongeletterden in de gelegenheid te stellen hiervan kennis te nemen, zoals de oude vrouw, die uit de bijbel voorleest aan een jongen, op deze aquarel van Abraham van Strij (1753-1826). Deze Dordtse schilder was gespecialiseerd in dit soort genrestukken, waarbij hij zich liet inspireren door de interieurschilderijen van zijn beroemde, zeventiende-eeuwse voorganger Pieter de Hooch. </p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=40596">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/7513 2015-03-26T17:56:00+01:00 2012-01-03T16:51:43+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: De ´Gijsbrecht´ Een eeuwenoude traditie is afgelopen zondag na ruim veertig jaar weer in ere hersteld: het nieuwe jaar werd weer ingeluid met de opvoering van Vondels ‘Gijsbrecht’ in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Vandaag, 374 jaar geleden, werd dit meest gespeelde toneelstuk uit de Nederlandse theatergeschiedenis voor het eerst in Amsterdam opgevoerd en zou daarna ruim drie eeuwen lang bijna jaarlijks rond oud en nieuw op de Amsterdamse planken terugkeren, totdat in 1968 met deze traditie gebroken werd. De animo bij de moderne theaterbezoeker voor dit stuk was namelijk zienderogen afgenomen. De volgende verzuchting van een recensist uit die tijd zegt genoeg: “Dé manier om scholieren voorgoed een afgrijzen voor toneel bij te brengen is wel ze naar de Gijsbrecht te sturen.” <p>De grote Nederlandse dichter Joost van den Vondel (1587-1679) schreef zijn treurspel &#39;Gijsbrecht van Aemstel, d’onderganck van zijne stadt en zijn ballingschap&#39; speciaal ter gelegenheid van de opening van de toenmalige eerste Amsterdamse stadsschouwburg aan de Keizersgracht, ontworpen door Jacob van Campen. Het stuk, dat in het katholieke Amsterdam rond 1300 speelt, zou oorspronkelijk op 26 december 1637 opgevoerd worden. Er klonk echter luid protest van de gereformeerde predikanten in de stad. Hun was ter ore gekomen, dat er nogal wat ‘paapse’ rituelen in het stuk voorkwamen. Nadat het her en der was aangepast, vond op 3 januari 1638 met dit stuk alsnog de feestelijke opening van de schouwburg plaats; mét toestemming van de Amsterdamse burgemeesters, die echter toch liever eerst de reacties afwachtten, alvorens zelf op 6 januari te gaan kijken. </p> <p>Vondel had zich voor zijn ‘Gijsbrecht’ duidelijk laten inspireren door het klassieke epos ‘Aeneis’ van de Romeinse dichter Vergilius. Net als de Trojaanse koning Aeneas moest Gijsbrecht zijn stad ontvluchten en in ballingschap gaan en net als Troje ging Amsterdam na een list van de belegeraars ten onder. Het paard van Troje was nu een schip vol rijshout én natuurlijk vijandelijke soldaten.</p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=38196">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/3144 2019-01-05T18:17:30+01:00 2012-01-01T12:00:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 Januari IJsmaand is een van de bijnamen van januari, maar hoe lang zal dat nog echt zo zijn? Momenteel is in ons land natuurijs nog ver te zoeken tot groot verdriet van de vele liefhebbers van lange schaatstochten. In vroeger eeuwen was dat wel anders, als we de afbeelding op deze Januariprent door Casper Luyken mogen geloven. <p>In de 16de en 17de eeuw waren zogenaamde ‘leerzame’ prentenreeksen, die begrippen als de vier jaargetijden, de twaalf maanden of de zeven deugden verbeeldden, buitengewoon populair. Menig prentuitgever zorgde er dan ook wel voor, dat hij een of meerdere van deze series in zijn fonds opnam. Ook deze Januariprent maakt deel uit van zo’n serie van twaalf maandprenten, die Casper Luyken rond 1700 voor zijn toenmalige werkgever Christoph Weigel in Neurenberg etste. De prent is daarna met de hand ingekleurd door een professionele inkleurder oftewel ‘afsetter’, zoals men ze toen noemde.</p> <p>In januari lag door de vrieskou het werk op het land grotendeels stil. Er was dus volop tijd om te schaatsen. Massaal bond men de ijzers onder en ging het ijs op, zoals we op menig geschilderd wintergezicht kunnen zien. Het ijs was dan dé ontmoetingsplek bij uitstek en niet zelden sprong daar een liefdesvonk over, zoals ook bij dit schaatsende paar, dat het -volgens het eronder staande gedicht- door de opwinding bijna vleugels leek te hebben gekregen.</p> <p>Kijk <a rel="noopener noreferrer" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.39897" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/7468 2015-04-07T17:18:33+02:00 2011-12-31T10:55:51+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Oudejaarsdag <p>Zelf vuurwerk afsteken vanaf vanochtend 10 uur tot 2 uur vannacht. Velen hebben ernaar uitgekeken. De afgelopen dagen zijn dan ook weer heel wat vuurpijlen, rotjes en siervuurwerk over de toonbank gegaan om het nieuwe jaar knallend in te kunnen luiden. Over de hele wereld zal vooral rond 12 uur vannacht vuurwerk afgestoken worden. Hoeveel zou André Kuipers vanuit het ruimtestation ISS hiervan eigenlijk kunnen zien?<br /> De jaarwisseling is weliswaar de enige gelegenheid, waarbij iedereen zelf vuurwerk mag afsteken, maar al eeuwenlang worden ook allerlei andere feestelijke gebeurtenissen met professioneel vuurwerk opgeluisterd en dat gebeurt, ondanks alle deskundigheid, toch ook niet altijd zonder gevaar, zoals hierna zal blijken.</p> https://hart.amsterdam/rsc/7281 2015-03-26T18:05:27+01:00 2011-12-08T14:16:57+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Schaatsfeest! Vrijdag 9 en zaterdag 10 december 2011 viert de Amsterdamse Jaap Edenkunstijsbaan het 50-jarig bestaan. Een felicitatie waard! Niko Mulder, een van de hoofdauteurs van het onlangs verschenen boek ‘Acht eeuwen schaatsen in en om Amsterdam’ (met veel beeldmateriaal van het Amsterdam Museum), was op ons verzoek bereid om onderstaand #020today-blogstukje te schrijven. <p>In 1961 opende het ijsbaancomplex in de Watergraafsmeer als derde 400-meterkunstijsbaan ter wereld haar poorten. Het effect was ongelooflijk: binnen vijf jaar had Nederland zich opgewerkt tot toonaangevende schaatsnatie, met Ard-en-Keessie voorop. Deventer trok als eerste kunstijsbaan een internationaal toernooi naar zich toe (EK 1966), later gevolgd door Thialf in Heerenveen. De Edenbaan bleef low-profile op de recreanten mikken, want daarvoor was de baan immers in eerste instantie bedoeld ...<br /> Dankzij de wet van de remmende voorsprong raakte ‘Jaap Eden’ langzaamaan wat achterop. Andere ijsbanen werden half of geheel overdekt, in de Meer bleef alles bij het oude. Als het regent, word je nat en als je het zat bent, stop je wat eerder om in baancafé ‘De Skeeve Skaes’ op verhaal te komen. In Amsterdam is schaatsen gebleven wat het van oudsher was: een oergezonde buitensport. En geen mens die er om mort.</p> <p>Uit het hierboven genoemde boek blijkt hoe lang Amsterdammers al verknocht zijn aan het ijs. Eén van de beste bewijzen daarvoor is een muntstuk uit 1578 met op de keerzijde de beeltenis van een schaatsenrijder. Een gegoede burger die zijn handen lekker warm heeft weggestopt in een weldadige mof. Deze noodmunt stamt uit de periode in de Tachtigjarige Oorlog dat Diederick Sonoy de stad wist te isoleren door de toevoer van alle kanten af te snijden. Of dit zilveren 10-stuiverstuk deel uitmaakte van de serie noodmunten die uit arren moede werden omgesmeed uit het beeld van de heilige Nicolaas uit de Oude Kerk staat niet vast. Wel dat de rijder met de mof in dezelfde eeuwenoude traditie past als de rondjesrijders op het kunstijs van de jarige Jaap Edenbaan. </p> <p>Bent u nieuwsgierig geworden naar het boek en wilt u het graag bestellen? Het bestelformulier kunt u vinden op de website van <a href="http://www.stichtingdepoolster.nl">Stichting de Poolster</a>. Voor de festiviteiten is er een <a href="http://www.50jaarjaapeden.nl/">jubileum website</a>.</p> <p>Kijk <a href="http://collectie.amsterdammuseum.nl/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=48049">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/7169 2018-12-21T15:30:20+01:00 2011-12-01T09:50:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 December December ontleent zijn naam ‘tiende maand’ aan de vroegere Romeinse kalender, die van maart tot maart liep. Het Latijnse woord ‘decem’ betekent namelijk tien. <p>December wordt echter ook wel wintermaand, kerstmaand of donkere maand genoemd en niet slachtmaand, zoals de afbeelding op deze prent doet vermoeden. Eigenlijk is november de slachtmaand, omdat vooral in deze maand op boerderijen vaak een varken geslacht werd als voedselvoorraad voor de komende winter. <br /> Casper Luyken (1672-1708) heeft dit gebeuren echter bewaard voor de verbeelding van de wintermaand december in zijn prentenreeks van de twaalf maanden. Misschien ook omdat de Kerstdagen dan voor de deur staan, zodat de vrouw des huizes dan wellicht meteen een kerstfeestmaal kon bereiden van de organen en stukken vlees, die slecht lang bewaard konden worden. Het overige vlees werd namelijk zodanig geconserveerd, dat de boer er met zijn gezin een heel jaar van kon eten.</p> <p>In bijna alle maandprenten van Casper Luyken staat in een van de bovenhoeken het sterrenbeeld afgebeeld, dat in die maand begint. Hier is dat de steenbok, waarnaar ook in het rijmpje verwezen wordt: ‘Aan de hemel heerst de bok; hier gaat het om het varken…’.Blijkbaar waren de stand van de sterren en daarmee het heersende sterrenbeeld ook kenmerkend voor de tijdsbeleving.</p> <p>Kijk <a rel="noopener noreferrer" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.54227" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/7067 2018-02-12T15:31:23+01:00 2011-11-24T09:48:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Nogmaals &#39;Nova Zembla&#39; Na de met veel publiciteit gepaard gaande première van de 3D-film ‘Nova Zembla’ afgelopen maandag is vanaf vandaag de film in de bioscopen te zien. <p>In deze film heeft regisseur Reinout Oerlemans geprobeerd een zo waarheidsgetrouw mogelijke weergave te geven van het verhaal over de overwintering op Nova Zembla vanaf het vertrek van de schepen uit Amsterdam in mei 1596 tot en met de terugkeer van de overlevenden in juni 1597. Hierbij heeft hij vooral gebruik gemaakt van het reisverslag, dat overlevende Gerrit de Veer maakte. Er werden in de loop der eeuwen echter meer verslagleggingen in woord en beeld van deze tot de verbeelding sprekende gebeurtenis gemaakt.</p> <p>Het bijzondere, 28-delige theeservies in de collectie van het Amsterdam Museum, waarvan hier de melkkan getoond wordt, is zo’n voorbeeld van een verslag in beeld. Op alle serviesonderdelen wordt namelijk in allemaal verschillende, kleurige scènes het doen en laten van de expeditieleden tijdens hun verblijf op Nova Zembla in beeld gebracht. Voor deze scènes zijn niet, zoals gebruikelijk, prenten of schilderijen als voorbeeld genomen, maar zijn passages uit een bijna tweehonderd jaar later gepubliceerde beschrijving van deze reis verbeeld. Onder elk serviesonderdeel staat namelijk een exacte verwijzing naar deze passages in dit (nauwelijks geïllustreerde) boek uit 1784, dat zich eveneens in de collectie van het Amsterdam Museum bevindt.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.22034">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/7055 2018-02-19T10:57:59+01:00 2011-11-22T14:41:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Nova Zembla Gisteren ging in het RAI Theater de eerste Nederlandse 3D-speelfilm &#39;Nova Zembla&#39; van Reinout Oerlemans in première. De film zal vanaf 24 november in de bioscopen te zien zijn. <p>De film is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal. In mei 1596 vertrokken twee schepen uit de haven van Amsterdam met als doel om een noordoostelijke route naar China, Japan en Indië te vinden. Niet alleen vermeden zij hiermee een confrontatie met vijandelijke Portugese en Spaanse schepen, die in de wateren rond Kaap de Goede Hoop de dienst uitmaakten, maar ook zou zo’n route om de noord korter en zelfs gezonder zijn. De expeditie van de schippers Jan Cornelisz Rijp en Jacob van Heemskerk, de laatste vergezeld van opperstuurman en expeditieleider Willem Barentsz, werd gefinancierd door Amsterdamse kooplieden. Het was wel zaak, dat zij vóór de invallende winter de noordelijke zeeën gepasseerd zouden zijn. Bij de eilandengroep, die wij nu als Spitsbergen kennen, werd het ijs echter zo dik, dat Jan Rijp besloot terug te keren. Van Heemskerk en Barentsz gingen door, maar kwamen begin september 1596 bij het eiland Nova Zembla alsnog in het ijs vast te zitten. Zij besloten daarom om hier aan land te blijven overwinteren. Velen overleefden dit avontuur niet. Dankzij het reisverslag van Gerrit de Veer, een van de overlevenden die in juni 1597 wél terugkeerden, weten we aan welke gevaren en ontberingen de overwinteraars hebben blootgestaan.</p> <p>Een kleine honderd jaar later, in 1682, bracht de boekillustrator Jan Luyken dit verblijf daar treffend in beeld in dit stripverhaal &#39;avant la lettre&#39;. Zou de matroos, die in de afbeelding linksboven toekijkt hoe een medematroos wordt aangevallen door een ijsbeer, net als Reinout Oerlemans tijdens het filmen, ook geroepen hebben: &quot;Pak dat beest, páááák dáááát beest!&quot; ??</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.56437">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/7041 2015-04-02T19:19:02+02:00 2011-11-21T13:29:47+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: 30 jaar geleden Op 21 november 1981 beleefde Amsterdam een van de grootste demonstraties uit zijn geschiedenis, namelijk die tegen de plaatsing van kernwapens in Nederland en andere West-Europese landen. <p>Ongeveer 400.000 deelnemers lieten hun luide protest hierover horen. De demonstratie was een uitvloeisel van de campagne ‘Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen uit Nederland’, die vier jaar eerder tijdens de Vredesweek van 1977 door het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) gelanceerd was. Het zou geen loze campagne worden, want uit het NAVO-besluit van twee jaar later bleek duidelijk dat de kernwapenwedloop tussen de grootmachten Rusland en Amerika nog lang niet ten einde was. Als tegenkracht tegen de kernwapens van de Sovjet Unie, die op West-Europa gericht stonden, wilde de NAVO namelijk in omgekeerde richting 572 middellange-afstand wapens met een kernkop in diverse Europese landen te plaatsen, waarvan 48 in Nederland.</p> <p>Aanvankelijk stemde het Nederlandse parlement –met name door toedoen van 10 CDA-dissidenten- hier krachtig tegen, maar uiteindelijk leek het toch langzamerhand overstag te gaan. Op 1 december 1981 zou Nederland een definitief besluit nemen. Hoogste tijd voor een antidemonstratie dus, ongerust als men was over de uitkomst daarvan. Behalve affiches werd er ook allerlei ander propagandamateriaal ontwikkeld, zoals dit katoenen tasje met opdruk, waarmee de drager ervan nog tot ver na de demonstratie zijn mening hierover kenbaar kon maken.</p> <p>Kijk <a href="http://collectie.amsterdammuseum.nl/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=29319">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/7019 2015-04-02T19:19:36+02:00 2011-11-19T12:47:14+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Sint op bezoek Na lange tijd te zijn weggeweest, houdt de Sint sinds een tiental jaren weer elk jaar audiëntie in een van de gebouwen van het voormalige Burgerweeshuis. Nu ontvangt hij hier de kinderen en kleinkinderen van medewerkers van het Amsterdam Museum, dat sinds 1975 in deze gebouwen gevestigd is. <p>Vanmiddag komt hij weer langs. Na een vrolijk voorprogramma in de personeelskantine, dat in het teken zal staan van het onlangs geopende kindermuseum ‘Het Kleine Weeshuis’, gaan alle aanwezigen -jong en oud- naar de Filmzaal met de stemmige rode gordijnen en verwelkomen daar de Sint en zijn Pieten onder luid gezang. Alle kinderen zullen een gesprekje hebben met de Goedheiligman, dat hij afsluit met het overhandigen van een klein cadeautje. Volgens de meeste kinderen is dit absoluut de enige, échte Sinterklaas. Zij komen dan ook graag elk jaar weer terug om hem weer in levenden lijve te ontmoeten, totdat…. </p> <p>In de jaren ‘60 van de vorige eeuw, toen in de museumgebouwen dus nog het Burgerweeshuis gevestigd was, verraste de Goedheiligman de weeskinderen ook al met een bezoek. Deze foto getuigt daarvan. Hendrikje Hoving (1919-2007) was indie tijd werkzaam in het Burgerweeshuis aan de Kalverstraat en heeft in die tijd veel gebeurtenissen op de gevoelige plaat vastgelegd. In 2008 zijn uit haar nalatenschap veel van die foto’s samen met diverse, andere documenten betreffende het leven in het Burgerweeshuis geschonken aan het Amsterdam Museum.</p> <p>Kijk <a href="http://collectie.amsterdammuseum.nl/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=67302">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/6968 2015-04-07T17:19:32+02:00 2011-11-15T11:30:53+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Diamantstad 15 november 1586 houdt men voor de begindatum van de Amsterdamse diamantindustrie. Het is heel goed mogelijk, dat er in Amsterdam al eerder diamant werd geslepen, maar het allereerste tastbare bewijs van het diamantvak heeft betrekking op deze datum. Het gaat hierbij om de huwelijksakte van de uit Antwerpen afkomstige Willem Vermaet, die daarbij als beroep diamantslijper liet registreren. <p>In Vlaanderen werd diamant al meer dan 600 jaar geleden bewerkt en verhandeld. Door de strijd tegen de Spanjaarden met de val van Antwerpen in 1585 als gevolg, stagneerde de handel en economie in de Zuidelijke Nederlanden. Bovendien werden duizenden niet-katholieken op last van de Spaanse Inquisitie gedood. De liberale politiek van de Amsterdamse bestuurders opende de weg voor een instroom van vakbekwame en initiatiefrijke vluchtelingen, waaronder Willem Vermaet. Amsterdam werd daardoor al snel het toonaangevende centrum voor diamantbewerking en -handel. </p> <p>Deze tekening van Jan Luyken laat zien hoe het er in een diamantslijperij anno 1694 aan toe ging. Een vrouw draait aan het grote wiel, dat de slijpsteen in beweging brengt. Dit was toen de vaste taak voor vrouwen. Ondertussen bekijkt de diamantslijper zelf een, in een tang geklemde diamant, die hij op het punt staat te gaan slijpen of net geslepen heeft.</p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/advanced/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=41385">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/6958 2015-04-02T19:22:41+02:00 2011-11-12T21:13:08+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Intocht sint Nadat hij vandaag per stoomboot in het land aankomt, zal Sint Nicolaas morgen over de Amstel in Amsterdam arriveren om rond 12.00 uur aan te meren bij het Scheepvaartmuseum. Natuurlijk heeft hij weer zijn ‘mooiste tabberd’ aan. Maar ook Sinterklaas wil wel eens wat nieuws. Een van zijn oude tabberds is, met alle toebehoren, in 1995 geschonken aan het museum. <p>Dit Sinterklaaskostuum is gemaakt voor de eerste intocht in 1934 en is tot 1965 gebruikt. Het pak met een ‘Amsterdamse’ stola, voorzien van de drie kruisen, is in deze periode gedragen door Eduard Verkade (1934-1948 met uitzondering van de oorlogsjaren), Paul Huf (1949), Jan Gajentaan (1950-1962) en Gerard de Klerk (1963-1965).</p> <p>Het gerenommeerde borduuratelier van C.H. de Vries uit Amsterdam heeft dit kostuum vervaardigd. Dit in 1874 opgerichte atelier had zeer snel zijn sporen verdiend, want het kreeg twee jaar later al een gouden medaille voor zijn kunstborduurwerk op de tentoonstelling van kunstindustrie te Utrecht. Ook later werd zijn borduurwerk nog meermalen bekroond, onder andere met een gouden medaille op de Internationale Koloniale &amp; Uitvoerhandel Tentoonstelling in 1883 in Amsterdam. Het atelier specialiseerde zich na zijn oprichting al snel in religieuze borduurwerken, zoals kazuifels voor de katholieke eredienst. Het was dus een logische stap, om dit atelier de opdracht voor de vervaardiging van dit kostuum te geven. <a href="http://collectie.amsterdammuseum.nl/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=49387">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/4838 2018-02-15T13:06:18+01:00 2011-09-30T13:56:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Wie mist nog steeds de poppenkast op de Dam? <p>Vandaag bestaat <a href="http://www.pantijn.nl/index.htm">Poppentheater Pantijn </a>35 jaar en dat wordt vandaag gevierd in het Centrum voor Kunst en Cultuur ‘De Vlugt’ in Nieuw-West. Vanaf 1893, toen Janus Cabalt hiervoor vergunning kreeg, tot en met 2007 zijn er -afgezien van korte onderbrekingen- wekelijks poppenkastvoorstellingen op de Dam geweest. Na de laatste Cabaltnazaat, Daan Kersbergen, die van 1950 tot 1980 met zijn Teatro Cabalzi optrad, is Wim Kersbergen met zijn eigen Poppentheater Pantijn tot in 2000 hiermee doorgegaan. Onenigheid met de Gemeente Amsterdam deed hem besluiten te stoppen. Misha Kluit, leerling van Wim Kerkhove, was tot nu toe de laatste poppenspeler, die van 2000 tot in 2007 deze traditie nog in stand heeft gehouden. Wim Kerkhove trok zich met zijn Poppentheater Pantijn terug in ‘De Vlugt’ in Nieuw-West, alwaar hij zijn atelier heeft en nog steeds van tijd tot tijd voorstellingen geeft en mensen opleidt tot Jan Klaassenspeler. Wie weet, gaat een of meerdere van zijn leerlingen de Poppenkast op de Dam binnen afzienbare tijd wel weer nieuw leven inblazen.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4813 2018-12-29T17:21:35+01:00 2011-09-29T01:20:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Rosh Hasjana of Joods Nieuwjaar Vandaag en morgen wordt Joods Nieuwjaar gevierd; in het Hebreeuws Rosh Hasjana genoemd, wat ‘kop van het jaar’ betekent. Op beide dagen wordt in de synagoge honderdmaal op de ramshoorn (sjofar) geblazen, wat oproept tot gebed, inkeer en liefdadigheid. Dit gebruik wordt op deze tekening verbeeld. <p><br /> De tekening maakt deel uit van een reeks ontwerpen voor illustraties, die de bekende boekillustrator Bernard Picart maakte voor het zesdelige Franse boekwerk Ceremonies et Coutumes Religieuses de tous les Peuples Du Monde (...), dat op initiatief van de Amsterdamse uitgever J.F. Bernard in 1723-1734 verscheen. <br /> <br /> Er verscheen korte tijd later ook een Nederlandse vertaling. In deze &#39;encyclopedie van wereldgodsdiensten&#39; wordt uitleg gegeven over allerlei godsdiensten en religieuze gebruiken in de wereld. <br /> <br /> Het Amsterdam Museum bezit meer van dit soort tekeningen, hoofdzakelijk ontwerpen voor het eerste en het vijfde deel, waarin de joodse en prostestantse godsdiensten worden behandeld. Picart zou zijn illustraties bij de joodse, de gereformeerde en enkele katholieke gebruiken zeer precies &#39;d&#39;apres nature&#39; gemaakt hebben.<br /> <br /> Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.39987">hier </a>voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/4815 2018-02-12T16:50:57+01:00 2011-09-26T01:32:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Eerste steenlegging Da Costaschool Op 26 september 1876 legde de negenjarige Isaac da Costa (1867-na 1931) met deze zilveren troffel de eerste steen van de Isaac da Costaschool aan de Rozengracht 113 (latere nummering, gesloopt in 1953). <p>Het jongetje was een kleinzoon van de gelijknamige letterkundige Isaac de Costa (1798-1860), naar wie de eerste school van protestants-christelijke huize in Amsterdam was vernoemd. Da Costa was van Portugees-joodse afkomst maar had zich onder invloed van Willem Bilderdijk (1756-1831) tot het protestantisme bekeerd. Hij was een verklaard voorstander van het christelijk onderwijs, als tegenhanger van de rooms-katholieke scholen.<br /> <br /> De tekst op het troffelblad luidt: DIAKONIE SCHOOL DER NEDER.: HERVORMDE GEMEENTE/ DA COSTA SCHOOL ROZENGRACHT AMSTERDAM/. Op midden blad: 26 Sept: 1876/ de eerste steen/ gelegd door/ Isaac da Costa/ oud 9 jaar/ Eben-Haëzer/ tot hiertoe heeft de Heer geholpen/ 1 Samuel 7 Vs 12./. Eben-Haëzer verwijst naar de gedenksteen, die de richter Samuel oprichtte, nadat de Israëlieten de Filistijnen overwonnen hadden.<br /> <br /> Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.30292">hier </a>voor meer informatie</p> https://hart.amsterdam/rsc/4825 2018-02-15T12:48:09+01:00 2011-09-25T09:00:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: 50 jaar Het Nationale Ballet <p>Niet alleen het Muziektheater Amsterdam viert dezer dagen feest. Ook zijn huisgezelschap <a href="http://www.het-ballet.nl">Het Nationale Ballet</a> jubileert. Het bestaat 50 jaar en viert dit tot begin oktober met een aantal jubileumvoorstellingen onder de titel ‘<a href="http://www.het-ballet.nl/voorstellingen/2011-2012/goud/?gclid=CLyEut_Ms6sCFcQm3godpU4WhA#jubileumshyprogramma">Goud – 50 jaar Het Nationale Ballet</a>’. Het jubileumprogramma bestaat uit drie meesterwerken uit het oeuvre van de drie ‘Vans’: Van Schayk, Van Dantzig en Van Manen.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4821 2018-02-22T15:10:18+01:00 2011-09-23T08:38:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Feestweekend Muziektheater Amsterdam <p>Dit weekend viert het <a href="http://feestweekend.het-muziektheater.nl/programma">Muziektheater Amsterdam</a> feest, want vandaag vijfentwintig jaar geleden, op 23 september 1986, opende Koningin Beatrix dit nieuwe theater aan de Amstel, waarvan Het Nationale Ballet en De Nederlandse Opera vanaf het begin de huisgezelschappen zijn.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4809 2018-02-22T15:11:15+01:00 2011-09-21T08:43:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: 21 september, herfst? Hoewel volgens diverse agenda’s de herfst, overeenkomstig de astronomische kalender, pas op 23 september begint, is –volgens Wikipedia- voor Nederland en België het begin van alle jaargetijden telkens op de 21ste in een conventie vastgelegd, dus: vandaag begint hier de herfst. <p>Langzaam maar zeker worden de zomerkleren weer voor een half jaar opgeborgen en de herfst- en winterkleren uit de kast gehaald. Evenals de twaalf maanden van het jaar, waarvan we in deze rubriek al diverse voorbeelden hebben gezien, zijn de vier seizoenen door de eeuwen heen veelvuldig door kunstenaars als allegorieën in beeld gebracht. Een allegorie is een zinnebeeldige voorstelling, waarin een abstract begrip tot uitdrukking wordt gebracht. De vier seizoenen worden hierbij vaak verbonden met de vier elementen: lucht (lente), vuur (zomer), aarde (herfst) en water (winter).</p> <p>In de hier getoonde allegorische prent verbeeldt Casper Luyken de herfst op een traditionele manier als een vrouw met in haar handen trossen druiven als kenmerkend attribuut; deze verwijzen naar de wijnoogst, die in dit jaargetijde volop aan de gang is. In plaats van een vrouw werd ook de Romeinse wijngod Bacchus wel gebruikt als personificatie van de herfst. Het Franse gedichtje onder de prent verwoordt de werking van wijn op de mens, namelijk dat harten, die door de liefde met elkaar verbonden zijn, door wijn dubbel zo hard gaan kloppen.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.52609">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4775 2011-10-12T13:46:19+02:00 2011-09-20T01:36:47+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Prinsjesdag Het is vandaag de derde dinsdag in september: ‘Prinsjesdag’, de dag waarop de Koningin met het uitspreken van de troonrede het nieuwe zittingsjaar van de Staten Generaal opent. Niemand weet precies, waarom vanaf ca 1930 deze dag zo wordt genoemd. De term ‘Prinsjesdag’ bestond echter al veel langer. In vroeger eeuwen werden de verjaardagen van Oranjeprinsen zo genoemd. Men vierde dan uitgebreid feest. Vooral de verjaardag van stadhouder Prins Willem V (8 maart) werd door Oranjegezinden uitbundig gevierd. Eind 18de eeuw gingen zij op deze dag echter over op het houden van demonstraties als protest tegen de patriotten, die de prins weg wilden hebben. Een twintig jaar eerder, in 1767, bestonden deze tegenstellingen nog niet zo duidelijk. Toen werd in Den Haag bij het Buitenhof nog ter gelegenheid van het huwelijk van stadhouder Willem V en Wilhelmina van Pruisen een erepoort opgericht. Het is vermoedelijk deze erepoort, die afgebeeld staat op een glasplaat. Hierbij behoort nog een tweede glasplaat, waarop fragmenten van achterliggende gebouwen, mogelijk het Buitenhof, te zien zijn. Hoe deze glasplaten precies werden gebruikt, is niet echt duidelijk.<br /> <br /> Kijk <a href="http://collectie.amsterdammuseum.nl/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=54618" target="_blank">hier </a>voor meer informatie over dit object https://hart.amsterdam/rsc/4759 2012-02-13T15:47:53+01:00 2011-09-01T09:17:47+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: September! Het is september, herfstmaand en maand van de fruitoogst. In vroeger eeuwen was september ook de maand van de vogelvangst. De vogeltrek komt dan op gang en de eerste najaarstrekvinken of ‘Septembertjes’ verschijnen; de hoogste tijd dus om ‘op het vinkentouw te gaan zitten’, zoals de zittende man op deze maandprent uit ca 1700 van Casper Luyken. <br /> Precies volgens de huidige betekenis van deze nog steeds gebruikte uitdrukking, zit die man, loerend door een gat in de schutting, ongeduldig en gespannen te wachten op het moment dat er voldoende vogels op de netten zijn neergestreken en hij deze kan dichtslaan door aan de daaraan verbonden touwen te trekken. <br /> <br /> De staande man wordt volgens het eronder staande gedicht wijzer geacht. Hij luistert liever naar de ‘hofkapel van de lucht’, bestaande uit de zoete wijsjes van de mezen en het slaan van de nachtegaal, in plaats van deze vogels te vangen.<br /> <br /> Tot ver in de negentiende eeuw was de vogelvangst een algemeen aanvaarde vorm van tijdverdrijf en werd in Nederland pas in 1912 verboden. Vogels werden niet alleen gevangen om op te eten. Ook dienden ze wel als versiering op dameshoeden. <br /> <br /> Vinken werden meestal om hun mooie zang in een kooi gehouden. Daarbij werden zij vaak blind gemaakt, zodat ze dan –niet afgeleid door het zien van soortgenoten- nog mooier zouden zingen. Dit gruwelijke gebeuren bracht de kinderboekenschrijver W.G. van der Hulst ertoe om in 1911 het boekje ‘Om twee schitteroogjes’ te schrijven. Het loopt gelukkig nog net op tijd goed af voor het vinkje. Gaf het boekje misschien mede de doorslag voor het verbod?<br /> <br /> Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=54224" target="_blank">hier </a>meer informatie over dit object https://hart.amsterdam/rsc/4757 2018-02-15T14:08:43+01:00 2011-08-31T05:51:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Oud-Hollandse kinderspelen Vanmiddag is het alweer de laatste keer, dat ‘kinderen’ van 4-99 jaar op de binnenplaats van het Amsterdam Museum oud-Hollandse spelletjes kunnen spelen. Zij kunnen onder meer hoepelen met houten hoepels, touwtje springen, stokpaarden en tollen. <p>Spelende kinderen zijn altijd een genot om naar te kijken. Zij waren door de eeuwen heen dan ook een dankbaar onderwerp om in beeld te brengen op schilderijen, tekeningen en prenten, maar ook op tegeltjes en zelfs driedimensionaal in miniatuurzilver. <br /> <br /> Zo heeft de bekende boekillustrator en dichter Jan Luyken voor zijn boek ‘Des Menschen Begin, Midden en Einde’ uit 1712, dat gaat over het leven van de mens vanaf de geboorte tot en met de dood, diverse prenten met spelende kinderen gemaakt en daarbij stichtelijke motto’s en gedichten geschreven. <br /> <br /> We zien een kind, dat met een stok probeert een houten hoepel aan het rollen te houden, op een stokpaard rijdt of aan het vliegeren is. Verder zijn er in dit boek nog prenten met hinkelende, tollende, knikkerende en bellen blazende kinderen te vinden. <br /> <br /> Zelfs nu nog, drie eeuwen later, kunnen we kinderen de meeste van deze spelletjes zien spelen. De hier getoonde prenten zijn te vinden in een geheel handingekleurd exemplaar van deze dichtbundel. Volgens het ingeplakte exlibris behoorde het ooit tot de boekenverzameling van de Amsterdamse makelaar in suiker Isaac Meulman (1807-1868).<br /> <br /> Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.45337">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/4734 2014-08-04T13:49:18+02:00 2011-08-22T12:27:21+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Op de brandstapel Dit jaar is het 465 jaar geleden, dat twee doopsgezinde Edammers in maart 1546 om hun geloof gearresteerd werden en twee maanden later het leven lieten op de brandstapel. Het waren Dirk Pieterszn., alias Simil of Smuel, en Jacob Ellertszn. de Geldersman, oorspronkelijk afkomstig uit Harderwijk, vandaar waarschijnlijk die toevoeging aan zijn naam. Beiden waren smid van beroep. Zij keerden zich tegen de praalzucht en afgoderij van de Rooms-Katholieke Kerk. Dirk droeg zijn overtuiging uit in bijeenkomsten op de dijk buiten Edam en in zijn huis. Jacob was daarbij vaak toehoorder. Door de Spaanse overheersing was het Rooms-Katholicisme de verplichte godsdienst en werden andersdenkenden vervolgd, zeker als zij –zoals Dirk en Jacob- dit openlijk verkondigden. Zij werden dan ook beschuldigd van verwaarlozing van hun rooms-katholieke kerkelijke plichten, zoals te biecht of ten sacrament gaan. Ondanks pogingen om hen tot andere gedachten te brengen, weigerden beiden hun ‘kerkelijke’ dwalingen op te geven en daarom luidde hun vonnis: verbranding tot as en verbeurdverklaring van hun goederen. <p>Zoals op deze zgn. martelaarsprent van Jan Luyken te zien is, werd het vonnis voltrokken voor het oude stadhuis op de Dam in Amsterdam. Vijfentwintig jaar later zou dit lot aan Dirk en Jacob bespaard gebleven zijn. Onder leiding van Willem van Oranje waren de Nederlanden in 1568 massaal tegen de Spaanse koning en zijn geloofsvervolgingen in opstand gekomen. De Spanjaarden, en in zekere zin ook de katholieken, werden langzamerhand verdreven en het gereformeerde geloof van de prins werd de officiële godsdienst. Deze prent is uitgeleend aan de tentoonstelling <a href="http://www.boekendingen.nl/wp-nieuws/?p=5727" target="_blank">&#39;Machtige boeken&#39;</a>, over de Librije van de Grote Kerk na de Reformatie in Edam in 1572. De tentoonstelling is nog te zien tot en met 23 oktober.<br /> <br /> Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=56785" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4724 2018-02-19T10:46:01+01:00 2011-08-18T10:26:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: ‘Waarom, waarom moet ik bezwijken?’ voor meer informatie over dit object <p><br /> <a href="http://blog.amsterdammuseum.nl/wp-content/uploads/2011/08/Bordje-met-Haringpakkerstoren.jpg"><img class="alignleft size-medium wp-image-7262" title="Bordje met Haringpakkerstoren" src="http://blog.amsterdammuseum.nl/wp-content/uploads/2011/08/Bordje-met-Haringpakkerstoren-300x300.jpg" alt="" width="300" height="300" /></a></p> https://hart.amsterdam/rsc/4709 2012-02-13T18:14:42+01:00 2011-08-13T08:04:38+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Vannacht veel &#039;vallende sterren&#039; Elk jaar rond deze tijd zijn er veel ‘vallende sterren’ te zien. Vallende sterren of meteoren zijn gruis- of stofdeeltjes uit de ruimte, die een lichtspoortje langs de hemel trekken op het moment dat zij in de dampkring van de aarde terecht komen. Vannacht zal het aantal vallende sterren op z’n maximum zijn, omdat de aarde dan de kern van de meteorenzwerm van de Perseïden passeert. Dit jaar zullen er echter niet zoveel te zien zijn, omdat het vannacht ook volle maan is, waardoor er teveel licht aan de hemel is. De naam Perseïden verwijst naar het sterrenbeeld Perseus. <p>De sterrenhemel blijft fascinerend om naar te kijken. Ook de mensen op deze tekening kunnen hun ogen er niet vanaf houden. Zij zien hierin vooral het werk van de Meester ofwel God, zoals blijkt uit het motto ‘Het werk pryst de Meester’ boven de prent ‘De Sterren’, waarvoor deze tekening als voorbeeld gediend heeft. Deze prent is een van de honderd prenten in Jan Luykens stichtelijke boekwerkje Beschouwing der Wereld uit 1708 en is een verkleinde kopie van de prent ‘Stellae’ (=sterren in het Latijn) in het soortgelijke boekwerk Ethica Naturalis, dat zo’n acht jaar eerder bij de bekende prent- en boekhandelaar Christoph Weigel in Neurenberg verscheen. Samen met zijn zoon Casper, die toen bij Weigel werkte, vervaardigde Jan Luyken alle honderd prenten voor dit laatstgenoemde boekwerk in het Latijn naar zijn eigen ontwerptekeningen. Jan etste er 41 en Casper de overige 59 prenten.<br /> <br /> Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=61949" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4696 2018-02-19T11:56:19+01:00 2011-08-08T12:49:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Augustus – Oogstmaand Het is augustus, het graan is rijp en moet geoogst worden. Vandaar dat de maand augustus ook wel de oogstmaand genoemd wordt. Het woord ‘oogst’ is dan ook afgeleid van de naam Augustus. Elke maand van het jaar heeft zo’n kenmerkende ‘bijnaam’, die meestal verwijst naar de werkzaamheden op het land in die maand.  Al eeuwenlang worden de twaalf maanden van het jaar, maar ook de vier jaargetijden, de vier elementen, de vijf zintuigen door kunstenaars in beeld gebracht. Vooral de prentkunst kent veel van deze series, waarbij de prent meestal vergezeld gaat van een toepasselijk gedichtje. Deze series worden daarom ook wel ‘leerrijke reeksen’ genoemd, omdat ze bedoeld waren ter lering en vermaak. De Amsterdamse boekillustrator Casper Luyken (1672-1708), zoon en leerling van de veel bekendere Jan Luyken (1642-1712), heeft diverse ‘leerrijke’ prentenreeksen gemaakt. Deze prent maakt deel uit van een serie van twaalf handingekleurde maandprenten, die hij rond 1700 maakte in opdracht van de bekende prent- en boekhandelaar Christoph Weigel in Neurenberg, bij wie hij een aantal jaren werkzaam is geweest. <p><br /> Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.54223">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/4670 2018-02-12T15:31:42+01:00 2011-07-30T07:24:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Finale ‘Dutch Homeless Cup’ op de Dam Zoals ieder jaar op de laatste zaterdag van juli, vindt vandaag op de Dam in Amsterdam de finale van het landelijke voetbaltoernooi voor dak- en thuislozen plaats. Deze straatvoetbalcompetitie, met zowel een vrouwen- als een mannencompetitie, bestaat sinds 2003 en wordt georganiseerd door Life Goals. Vanaf eind februari zijn de voorronden gespeeld tijdens vijf grote evenementen in het centrum van de deelnemende steden. <p>Met deze competitie wordt aandacht gevraagd voor de wereldwijde problematiek van dak- en thuislozen. Voetbal is daarbij een krachtig instrument. De slogan van het evenement is niet voor niks: ‘A Ball Can Change The World’. Ook het leven van de ruim 300 deelnemers kan door dit toernooi veranderen, waardoor zij reëel zicht kunnen krijgen op terugkeer in de samenleving.<br /> De finaledag zal worden afgesloten met de uitreiking van de ‘Dutch Homeless Cup’, die dan meteen omgedoopt zal worden in de positievere benaming ‘Dutch Street Cup’. De winnaars van de vrouwen- en de mannencompetitie zullen bovendien eind augustus worden uitgezonden naar de ‘Homeless World Cup’ in Parijs.</p> <p>Of de indivuele deelnemers van de winnende ploegen van vandaag nog als herinnering zo’n prijspenning van de Amsterdamse Voetbalbond zullen krijgen, valt ernstig te betwijfelen. De Amsterdamse Voetbalbond (AVB), die werd in 1895 is opgericht als overkoepelend orgaan voor de vele voetbalclubs in Amsterdam, is namelijk in of kort na de oorlog als aparte afdeling Amsterdam opgegaan in de KNVB. Het ontwerp van deze penning uit 1924 heeft zeker tot in 1995 -en misschien nog steeds wel- dienst gedaan als logo voor de Afd. Amsterdam van de KNVB.<br /> <br /> Klik <a rel="noopener noreferrer" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.35591">hier </a>voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/4660 2011-10-12T13:45:11+02:00 2011-07-25T12:33:23+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Een verjaardagsgeschenk voor een Amsterdams zakenman voor meer informatie over dit object <br /> <a href="http://blog.amsterdammuseum.nl/wp-content/uploads/2011/07/Album-Amsterdamse-werklieden-org.-ter-ere-van-Mr.-W.-van-der-Vliet-25-juli-1890.jpg"><img class="alignleft size-medium wp-image-6894" title="Album Amsterdamse werklieden org. ter ere van Mr. W. van der Vliet 25 juli 1890" src="http://blog.amsterdammuseum.nl/wp-content/uploads/2011/07/Album-Amsterdamse-werklieden-org.-ter-ere-van-Mr.-W.-van-der-Vliet-25-juli-1890-300x242.jpg" alt="" width="300" height="242" /></a> https://hart.amsterdam/rsc/4616 2018-02-12T14:55:52+01:00 2011-07-23T06:08:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: &#39;A Day At The Park&#39; <p><br /> <a href="http://blog.amsterdammuseum.nl/wp-content/uploads/2010/07/Gezelschap-in-een-park-Rochussen.jpg"><img class="alignleft size-medium wp-image-2518" title="Gezelschap in een park, Rochussen" src="http://blog.amsterdammuseum.nl/wp-content/uploads/2010/07/Gezelschap-in-een-park-Rochussen-300x197.jpg" alt="" width="300" height="197" /></a>Vandaag vindt in het Amsterdamse Bos voor de vierde keer het festival <a rel="noopener noreferrer" href="http://www.adayatthepark.nl/" target="_blank">&#39;A day at the park&#39;</a> plaats. Het wordt een dag vol muziek met een zomers tintje en natuurlijk met een speciale picknickplaats, zoals dat hoort in een park.<br /> Stadsmensen gaan graag naar een park, als zij even een luchtje willen scheppen of genieten van het mooie weer. Tegenwoordig vinden wij een voor iedereen toegankelijk park in de stad de gewoonste zaak ter wereld. Dit is echter niet altijd zo geweest. Parken en landschapstuinen waren eeuwenlang vooral te vinden rond kastelen en buitenplaatsen. Zij waren particulier bezit, waardoor alleen adel en gegoede burgerij er gebruik van konden maken. Pas in de 19de eeuw waaide de internationale trend om de stad te verfraaien met meer &#39;groen&#39; naar Nederland over. Dit leidde niet alleen tot de aanleg van nieuwe rij- en wandelparken, maar ook stadsomwallingen werden massaal omgewerkt tot fraaie wandelparken. Deze aquarel van Charles Rochussen geeft een goed beeld van hoe een park in de 19de eeuw functioneerde als een aangename ontmoetingsplek.<br /> <br /> Kijk <a href="http://hdl.handle.net/11259/collection.67533">hier </a>voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/4544 2018-02-12T15:07:36+01:00 2011-06-25T07:32:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: &#39;Gedrukt tot Amsterdam&#39; in het Rembrandthuis <p>Vanaf vandaag is in <a href="http://www.rembrandthuis.nl">Museum het Rembrandthuis </a>de tentoonstelling ‘Gedrukt tot Amsterdam. Amsterdamse prentmakers en uitgevers in de Gouden Eeuw’ te zien. In de tentoonstelling staan twee prentmakers, Salomon Saverij en Rembrandt, en het prentuitgeversbedrijf van Cornelis Danckerts en zijn zoons Dancker en Justus Danckerts centraal. Dit bedrijf is als kunst- en kaartenhandel in Amsterdam decennialang toonaangevend in zijn soort geweest. Niet alleen vervaardigden zij zelf prenten of lieten dat in hun werkplaats doen. Ook gaven zij opdrachten aan kunstenaars en bouwden zo een prachtig fonds op met koperplaten van beroemde prentmakers. Grondlegger Cornelis Danckerts de Jonge (1561-1634) was behalve een bekwaam prentmaker, ook bouwmeester en beeldhouwer van beroep. Dit verklaart, dat het bedrijf, naast ‘kunstprenten’, ook veel prentwerken op bouwkundig gebied uitgaf.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4515 2012-02-13T17:18:48+01:00 2011-06-12T08:21:12+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Pinksteren Op deze christelijke feestdag wordt gevierd, dat vijftig dagen na de verrijzenis van Jezus Christus uit de doden (Pasen) en tien dagen na diens terugkeer naar God de Vader (Hemelvaart) de Heilige Geest neerdaalde op de apostelen, die tot dan toe in één ruimte bijeengezeten hadden in afwachting van wat er volgens Jezus’voorspelling komen ging. Jan Luyken (1649-1712) heeft op deze bijbelprent de Heilige Geest afgebeeld in de vorm van ‘vurige tongen’. De apostelen raakten hierbij vol vuur van de Boodschap, die zij vervolgens aan de mensen gingen verkondigen in alle talen (= tongen). De diepgelovige, Amsterdamse boekillustrator Jan Luyken is, behalve om zijn overbekende beroepenprenten, vooral ook bekend om zijn vele bijbelprenten. Het museum bezit van zijn werk de grootste collectie ter wereld. <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=59562" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4495 2018-02-12T15:18:28+01:00 2011-06-07T05:50:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Dé Amsterdamse bezienswaardigheid voor toeristen in de Gouden Eeuw Vandaag wordt bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam de tentoonstelling Toerist in de Gouden Eeuw geopend. Boeken, prenten en objecten uit de Gouden Eeuw-verzameling van de Bijzondere Collecties tonen, hoe de bezoeker zich kon vermaken in zeventiende-eeuws Amsterdam. Want ook toen was Amsterdam al een aantrekkelijke bestemming voor toeristen. <p>De grootste bezienswaardigheid was natuurlijk het nieuwe stadhuis op de Dam, dat door Vondel tot ‘het achtste wereldwonder’ was verheven. Niet alleen kwamen buitenlanders naar Amsterdam om dit imposante bouwwerk met eigen ogen te komen aanschouwen. Ook werd het gebouw na voltooiïng vele malen vereeuwigd. Met name voor Gerrit Berckheyde (1638-1698), die vooral stadsgezichten met nieuwbouw schilderde, was dit natuurlijk een uitgelezen onderwerp. Zijn stadhuisportretten, die onderling veel variaties vertonen qua standpunt en belichting, vonden dan ook gretig aftrek. Dit schilderij van Berckheyde toont het stadhuis in zijn volle glorie, compleet met koepel die nog maar kort tevoren voltooid was. Hoewel de twee buitenlandse kooplieden hier met de rug ernaartoe staan, hebben zij ongetwijfeld ook vol ontzag het prachtige bouwwerk bewonderd.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.39681">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/4486 2012-02-14T10:53:17+01:00 2011-06-02T07:16:01+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Hemelvaart Op deze prent van Jan Luyken is de hemelvaart van Christus verbeeld, de gebeurtenis die christenen vandaag vieren. Hemelvaart valt op de veertigste dag gerekend vanaf Eerste Paasdag, waardoor de datum elk jaar anders is. Omdat Pasen altijd op zondag wordt gevierd, valt Hemelvaart altijd op een donderdag: een vrije dag midden in de week, en met de vrijdag vrij eraan vast geplakt is dat een lang weekend met (meestal) mooi lenteweer om er op uit te trekken. <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=59561" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4484 2012-02-13T15:23:12+01:00 2011-06-01T11:51:06+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Zomer Vandaag begint de meteorologische zomer, de zon bereikt deze maand in ons deel van de wereld de hoogste stand aan de hemel. Juni is genoemd naar de licht- of maangodin Juno, in de Romeinse mythologie de vrouw van Jupiter. Zij is de beschermster van de vrouwen, van het huwelijk, het huiselijk leven en van de geboorte. Dit alles wordt tot uitdrukking gebracht in deze handingekleurde prent van Casper Luyken (1672-1708) en het bijbehorende gedichtje daaronder. Ook de andere 11 maanden zijn rond 1700 door Casper Luyken op eenzelfde manier verbeeld. Hij deed dit waarschijnlijk in opdracht van zijn toenmalige werkgever, de etser/uitgever Christoph Weigel, in Neurenberg, alwaar Casper vermoedelijk tussen 1699 en 1705 verbleef. <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=54221" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/4375 2012-02-13T18:17:09+01:00 2011-04-24T03:31:42+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Een niet geschreven Paasbrief Deze prent is een voorbeeld van een nog niet gebruikte Paasbrief. Het fenomeen van voorgedrukte wenskaarten, die bij feestdagen en andere feestelijke gelegenheden werden verstuurd, vindt rond 1750 zijn oorsprong in speciaal voorgedrukt briefpapier, zoals deze zogenaamde ‘Paasbrief’, omkranst met toepasselijke taferelen naar voorbeeld van Bijbelprenten van Jan Luyken. In het midden schreven kinderen in hun mooiste handschrift hun goede wensen aan hun (groot-)ouders, oom of tante, soms in de hoop in ruil voor deze inspanning een beloning of aardigheidje te krijgen. <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=1894" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4349 2018-02-12T15:44:14+01:00 2011-04-16T06:13:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Reclame voor een zeventiende-eeuwse ‘buurt’winkel Winkeliers gebruiken al sinds jaar en dag adreskaarten en ander reclamemateriaal om zich bekend te maken bij het publiek. Veel van dit materiaal wordt op den duur weggegooid, waardoor er maar heel weinig van bewaard blijft. <p>Deze tekening van Casper Luyken (1672-1708) is het ontwerp voor zo’n adreskaart van de goud- en zilverdraadwinkel “In Beuningen” van de Wed. Christiaan Beuning en Zoonen, aan de Herengracht, thans nr. 59. Het goud- en zilverdraad, dat men in deze winkel kon kopen, werd vooral verwerkt in borduursels en in banden en snoeren ter versiering of omzoming van kledingstukken of meubelzittingen. Zou de deftige dame draad kopen voor het borduurwerk op een nieuwe japon? Op de achtergrond draagt een man over zijn schouder zilveren en verguld zilveren staven naar een weegschaal. Om gesjoemel bij de verwerking ervan te voorkomen, moesten deze staven namelijk eerst gewogen worden, voordat ze afgegeven werden aan de vakman om er draad uit te trekken. Zo kon men controleren of al het afgegeven, kostbare materiaal na bewerking ook weer terugkwam. In het Stadsarchief van Amsterdam is alleen maar een proefdruk van een prent naar deze tekening bewaard gebleven, met in het witte vlak onder het dorpsgezicht alleen maar de woorden ‘In Beuningen”. Een latere, eveneens bewaard gebleven adreskaart van dezelfde winkel onthult het adres van de winkel en wat men er verkoopt: ‘…Allerhande Sortering van fijn gesponne Goud &amp; Zilverdraade’. Dankzij deze beide prenten weten we wat de tekening voorstelt en voor wie Casper Luyken dit ontwerp maakte.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.41519">hier</a> voor meer informatie over dit object</p> https://hart.amsterdam/rsc/4277 2018-02-15T14:42:53+01:00 2011-03-22T08:08:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: De lente is aangebroken Na al die kou en regen van de afgelopen maanden kijkt iedereen ernaar uit: de lente! Bloeiende sneeuwklokjes en crocussen zijn de eerste voortekenen van dit nieuwe jaargetijde. De bomen lopen weer uit. Kortom, de natuur ‘springt weer uit zijn band’! Zo ook de mensen op deze prent uit het boek ‘Beschouwing der wereld’ uit 1708, dat door Jan Luyken geschreven en geïllustreerd werd. De prent is een verkleinde kopie naar de prent ‘Ver’ (Lente), die Jans zoon Casper 8 jaar eerder in Neurenberg maakte voor het Latijnstalige boek ‘Ethica Naturalis’ van uitgever Christoph Weigel, bij wie hij toen werkte. <p>Kijk <a rel="noopener noreferrer" title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.55108" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4183 2018-02-12T15:53:40+01:00 2011-02-21T00:04:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: J.A. Bronkhorst lid Mandenmakersgilde Op 21 februari 1803 werd het proef stuk van Johannes Arnoldus Bronkhorst (geb. 1772) door de commissarissen van het Mandenmakersgilde goedgekeurd. Na het tonen van zijn poortersbewijs en het voldoen van zijn intreegeld werd hij vervolgens meteen als meester mandenmaker  ingeschreven als lid van dit gilde. <p>Het Mandenmakersgilde werd op 13 december 1586 opgericht en zetelde aanvankelijk boven het wachthuis in de Regulierstoren, nu de Munttoren. Op 1 augustus 1725 kregen de overlieden toestemming om in de Haringpakkerstoren te vergaderen en dit is zo gebleven tot de opheffing van het gilde in 1829. De gildeleden moesten zich aan strenge regels houden. Zij mochten bijvoorbeeld niet met hun mandenwerk langs de huizen gaan om het te koop aan te bieden. Ook mochten zij niet meer dan twee van de drie wekelijkse marktdagen hun waar op de markt verkopen. Zelfs de inkoop van hun basismateriaal, namelijk wilgetenen, was aan strenge regels gebonden. Dit allemaal om valse concurrentie in de stad tegen te gaan.<br /> Kort voor zijn toetreding als gilde lid is Johannes Arnoldus Bronkhorst op 7 januari 1803 in het huwelijk getreden met Cornelia Reynders, weduwe van de mandenmaker Christiaan Godfried Geerke. De <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.2415">mandenmaker</a> is een van de honderd beroepen, die in het beroemde boek ‘Het Menselyk Bedryf’ uit 1694 door Jan en Casper Luyken in beeld zijn gebracht.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.36199">hier</a> voor meer informatie over het object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4187 2018-02-15T14:44:46+01:00 2011-02-16T00:15:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Huishoudbeurs in de RAI <p>De <a rel="noopener noreferrer" href="http://www.huishoudbeurs.nl" target="_blank">Huishoudbeurs</a> in de RAI in Amsterdam is in volle gang. De nieuwste huishoudelijke snufjes worden er getoond. De dichter/graveur Jan Luyken (1649-1712) heeft begin 18de eeuw al allerlei spullen, die men toen in huis had, in prent uitgebeeld en daarbij een stichtelijk motto en gedicht geschreven. Al deze zogenaamde emblemata zijn in 1711 gebundeld uitgegeven onder de titel &#39;Het leerzaam huisraad&#39;. De hier getoonde tekening is Luykens ontwerp voor de titelprent van dit boek. </p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.41434">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4121 2018-02-19T10:50:47+01:00 2011-01-27T00:50:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Nationale Gedichtendag <p>“Nacht” is dit jaar het thema van de Nationale Gedichtendag. De bekende 17de-eeuwse dichter en boekillustrator Jan Luyken (1649-1712) combineerde zijn beide talenten in het destijds populaire literaire genre: de emblematabundel. Dergelijke bundels worden gekenmerkt door een afbeelding met een daarbij behorend motto en een beschouwend gedicht. Bij deze afbeelding van ‘De Middernacht’ in zijn emblematabundel <em>Beschouwing der Wereld</em> (1708) bezong Jan Luyken de nacht als volgt: </p> https://hart.amsterdam/rsc/4107 2018-02-12T15:53:18+01:00 2011-01-21T08:35:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Massaal studentenprotest Den Haag <p>Vandaag komen duizenden studenten, docenten en hoogleraren naar het Malieveld in Den Haag om te protesteren tegen de aangekondigde bezuinigingen door het kabinet Rutte. Een van die bezuinigingen is het opleggen van een ‘boete’ van 3000 Euro aan studenten, die langer dan een jaar extra doen over hun bachelor- of masteropleiding. Studentenprotesten zijn van alle tijden, zoals blijkt uit bijvoorbeeld een <a rel="noopener noreferrer" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=58195" target="_blank">17de-eeuwse boekillustratie</a>van Casper Luyken, waarop schermutselingen tussen soldaten en katholieke studenten in Krakau (Polen) in 1647 in beeld zijn gebracht. Maar vrij vers in het geheugen ligt nog de zogenaamde Maagdenhuisbezetting in mei 1969, te meer daar het Amsterdams Historisch Museum in 2009, 40 jaar na dato, een kleine tentoonstelling aan wijdde. Tijdens deze zes dagen durende bezetting werden liederen geschreven, die later op de plaat zijn gezet.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.68379">hier</a> voor meer informatie over het object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4067 2018-02-22T15:24:55+01:00 2011-01-19T16:42:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Start Nationale Voorleesdagen <p>Vandaag wordt met het Nationale Voorleesontbijt het startsein gegeven van de Nationale Voorleesdagen, die duren tot en met 29 januari. Bekende Nederlanders, maar ook ouders, grootouders of buurtgenoten lezen in peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen, verspreid over het hele land, voor uit het prentenboek van het jaar 2011 Fiet wil rennen. Zijn deze voorleesdagen tegenwoordig bedoeld om de fantasie van de jongste kinderen, die nog niet kunnen lezen, te prikkelen; in vroeger eeuwen konden ook heel veel volwassenen niet lezen en werd er veel uit de bijbel en andere stichtelijke werken voorgelezen om ook deze ongeletterden in de gelegenheid te stellen hiervan kennis te nemen, zoals de oude vrouw, die uit de bijbel voorleest aan een jongen, op deze aquarel van Abraham van Strij (1753-1826). Deze Dordtse schilder was gespecialiseerd in dit soort genrestukken, waarbij hij zich liet inspireren door de interieurschilderijen van zijn beroemde, zeventiende-eeuwse voorganger Pieter de Hooch. <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.40596">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/4075 2018-02-12T15:58:30+01:00 2011-01-15T16:53:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Wikipedia bestaat 10 jaar Vandaag vieren we de verjaardag van Wikipedia in het Amsterdam Museum. Deze online encyclopedie bestaat dit jaar 10 jaar. Dit wordt gevierd met een aantal activiteiten, georganiseerd door Beelden voor de Toekomst in samenwerking met Het Amsterdam Museum en Wikimedia Nederland. Het Amsterdam Museum zal vandaag als cadeau haar gedigitaliseerde collectie doneren aan Wikipedia. Het museum heeft haar digitale collectie met een Creative Commons Naamsvermelding-Gelijkdelen beschikbaar gemaakt. <p><br /> Een van de eerste ‘papieren’ voorlopers van Wikipedia in Europa is de beroemde, tussen 1752 en 1772 uitgegeven Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, beter bekend als de Diderot &amp; D’Alembert. Deze beide Franse heren, Denis Diderot en Jean le Rond d&#39;Alembert, waren weliswaar de initiatiefnemers en redacteuren van deze encyclopedie, maar dit uit 72.000 artikelen bestaande naslagwerk kwam vooral ook tot stand, dank zij de medewerking van een grote groep Franse wetenschappers en filosofen, die de encyclopedisten werden genoemd. Op dit schilderij brengen zij een bezoek aan de –zo te zien- prachtige bibliotheek van de Franse koning. <a rel="noopener noreferrer" title="AHM collectie online" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.37466" target="_blank">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/4079 2018-02-12T15:28:01+01:00 2011-01-13T17:06:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Tentoonstelling Jan Luyken in Teylers Museum Vandaag wordt een tentoonstelling geopend waarin werken van Jan Luyken worden getoond in het Haarlemse Teylers Museum, dat zijn bestaan dankt aan de doopsgezinde Pieter Teyler. Bij die gelegenheid spreekt Nel Klaversma, conservator van het Amsterdam Museum over leven en werk van Luyken, waar zij gedurende haar loopbaan in het Amsterdam Museum onderzoek naar heeft gedaan en over heeft gepubliceerd. <p>Jan Luyken werd op 16 april 1649 in Amsterdam geboren als vijfde kind van de doopsgezinde schoolmeester Casper Luyken. Al tijdens zijn leven verwierf hij grote bekendheid met zijn tekeningen, prenten en gedichten. Het dagelijks leven vormde zijn belangrijkste inspiratiebron. Maar Luyken is meer dan een succesvol illustrator. Als streng gelovige en gezien lid betekende hij veel voor de doopsgezinde geloofsgemeenschap.</p> <p>In 2011 is het precies 475 jaar geleden dat Menno Simons als leider van de doopsgezinden opstond en 450 jaar geleden dat hij overleed. Daarnaast bestaat het Doopsgezind Seminarium nu 275 jaar en de Algemene Doopsgezinde Sociëteit 200 jaar. In het kader van dit jubileum vinden diverse tentoonstellingen en activiteiten plaats waarvan de expositie in Teylers Museum er een is. Ongeveer 90 prenten en 10 tekeningen van Jan Luyken zijn te zien in het Prentenkabinet, vaak gecombineerd met zijn eigen gedichten. In ieder werk verstopte de doopsgezinde kunstenaar (stichtelijke) boodschappen. De verfijnde afbeeldingen vormen daarmee levendige zoekplaten.</p> <p>Kijk <a href="http://hdl.handle.net/11259/collection.61407">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/4081 2018-02-19T13:07:43+01:00 2011-01-12T17:09:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Brand in Admiraliteits-lijnbanen Op deze dag vlogen de gebouwen van de oude Admiraliteits-lijnbanen in brand. Sinds de verhuizing van de Admiraliteit naar het nieuwe eiland Kattenburg werden deze gebouwen gebruikt als opslagplaats van wapentuig en andere benodigdheden van de oorlogsschepen. Ook uiterst brandbare materialen als riet, zwavel en pek werden hier bewaard. <p>Bij het blussen van deze immense brand werd –naast de oude brandspuiten- voor het eerst gebruikt gemaakt van de nieuwe verbeterde én veel efficiëntere versie van de slangbrandspuit, waarop Jan van der Heyden kort daarvoor het octrooi had aangevraagd. Het waterreservoir van de nieuwe spuit werd nu gevuld door het water rechtstreeks uit de gracht op te pompen; bij de oude spuiten werden hiervoor emmertjes water, geschept uit de gracht, langs een menselijke ketting doorgegeven. Bovendien was de nieuwe blusslang zo geconstrueerd, dat de brandweerman zonder gevaar voor eigen leven op een veilige afstand van de brand kon blijven. De nieuwe brandspuit bleek duidelijk veel effectiever te zijn.<br /> De oude brandspuiten zouden hierna dan ook niet meer gebruikt worden. Jan van der Heyden vereeuwigde veel branden in een serie prenten, die hij als illustratie opnam in zijn boek &#39;Beschryving der nieuwlyks uitgevonden en geoctrojeerde slang-brand-spuiten en haare wyze van brand-blussen [...]&#39; uit 1690. <a rel="noopener noreferrer" title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=15" target="_blank">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/4089 2011-10-12T13:33:28+02:00 2011-01-06T19:39:10+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Driekoningen Elk jaar wordt op 6 januari Driekoningen gevierd. Op deze dag herdenken christenen de aanbidding van de pasgeboren Jezus door de drie wijzen of koningen, zoals ze later in de volksmond genoemd werden. Tevens markeert deze dag het einde van de kersttijd. Het “zingen met de ster”, zoals op deze tekening van Bernard Picart te zien is, is al eeuwenlang een der volksgebruiken, die op en rond deze avond plaatsvinden. Verkleed als de drie koningen en met een verlichte ster als soort lampion, wordt al zingend langs de deuren gegaan om snoep of wat geld op te halen: “Driekoningen, Driekoningen / geef mij een nieuwe hoed / de ouwe is versleten / mijn moeder mag het niet weten/ mijn vader heeft het geld/ al op de toonbank uitgeteld.” De ster verwijst naar de Ster van Bethlehem, die de drie koningen de weg gewezen had naar de stal, waar Jezus geboren was. Laat dit ontwerp voor een boekillustratie nog zingende lutherse ofwel protestantse kinderen in Amsterdam zien, tegenwoordig vindt dit volksgebruik in ons land eigenlijk alleen nog maar plaats in het grotendeels katholieke Noord-Brabant. <a title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=39981" target="_blank">Meer informatie</a> https://hart.amsterdam/rsc/4049 2011-10-12T13:32:21+02:00 2010-12-27T00:09:11+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: sterfdag Agatha Stockelaar Agatha Stockelaar (1753-1781) was nog maar 28 jaar oud, toen zij op deze dag stierf. Zij was de jongste dochter van Jan Stockelaar die aan de Amstelveenseweg, bij de Overtoom, de grote en vermaarde katoendrukkerij Het Torentje (of: Buytendruk) bezat. Op 24 april 1770 trouwde zij met Pieter de Clercq Jacobszn (1748-1802). Dit schilderij toont het jonge echtpaar één jaar na hun huwelijk. Zij lijken even uit te rusten tijdens een wandeling. Rechts op de achtergrond is de katoendrukkerij Het Torentje aan de Overtoom te zien. Pieter, die afkomstig was uit een welgestelde familie van kooplieden en traditiegetrouw eigenlijk opgeleid was voor de handel, voerde op dat moment echter sinds een jaar de directie over de drukkerij, nadat zijn schoonvader was overleden. Het landschap is grotendeels gefantaseerd. De omgeving van de Amstelveenseweg bij de Overtoom zullen in werkelijkheid een minder romantische aanblik hebben gegeven. Dit stemmige portret is voorzover bekend het enige dat de Antwerpse kunstenaar Balthasar Beschey in de Republiek heeft gemaakt. <a title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=37321" target="_blank">Meer informatie</a> https://hart.amsterdam/rsc/4007 2018-02-12T15:33:10+01:00 2010-12-10T00:39:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: &#39;Smakelijk eten&#39; in Hoorn <p>Drie Hoornse musea besteden vanaf vandaag elk op zijn eigen wijze aandacht aan het thema &#39;eten en drinken&#39;. Het Museum van de Twintigste Eeuw laat in de tentoonstelling &#39;Aan tafel&#39; zien welke rol eten en drinken in de twintigste eeuw speelden. Het Affiche Museum toont in &#39;A la Carte&#39; reclameposters waarmee allerlei soorten voedsel onder de aandacht gebracht werden. De tentoonstelling <a href="http://www.westfriesmuseum.nl/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=297&amp;Itemid=48">&#39;Smakelijk Eten&#39;</a> in het Westfries Museum tenslotte gaat over eten en drinken in de Gouden Eeuw.</p> https://hart.amsterdam/rsc/3984 2012-02-13T17:07:48+01:00 2010-12-01T11:02:08+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Spoetnik-6 gelanceerd Vandaag, 50 jaar geleden, lanceerde Rusland het ruimteschip Spoetnik-6. Aan boord waren twee honden, muizen, ratten, insekten en planten. Het was een testvlucht ter voorbereiding op de latere bemande ruimtevluchten. De vlucht verliep naar wens, maar helaas ging de terugkeer naar de aarde mis. Het ruimteschip kwam onder een té scherpe hoek de dampkring binnen, waardoor het verbrandde. <p>De mensen, die driehonderdtachtig jaar eerder leefden, zullen zich toen vast en zeker niet hebben kunnen voorstellen, dat de mens zich ooit nog eens in de ruimte zou begeven en op de maan zou landen. Toen vergaapten zij zich, ook in Amsterdam, aan een buitengewoon heldere komeet met een uitzonderlijk lange staart, die eind november 1680 aan de hemel verscheen en die zij als een voorbode van een ramp zagen. Uit de afwerende gebaren van de mensen op deze prent van Jan Luyken, kan men opmaken dat velen dit bijzondere hemelverschijnsel toch met een zekere angst aanschouwden. </p> <p>Ook Jan Luyken was blijkbaar gefascineerd door aan de hemel verschijnende kometen. Bij zijn -voorzover bekend-allereerste prent “Den Comeet-ster”, verhaalt hij over dit wonderbaarlijke hemelverschijnsel, dat drie jaar eerder in april 1677 ook te zien was. </p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=58322">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/3963 2011-11-22T14:42:38+01:00 2010-11-21T00:07:38+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Grote anti-kernwapendemonstratie Op deze dag beleefde Amsterdam een van de grootste demonstraties uit zijn geschiedenis, namelijk die tegen de plaatsing van kernwapens in Nederland en andere Westeuropese landen. Ongeveer 400.000 deelnemers lieten hun luide protest hierover horen. <p>De demonstratie was een uitvloeisel van de campagne ‘Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen uit Nederland’, die vier jaar eerder tijdens de Vredesweek van 1977 door het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) gelanceerd was. Het zou geen loze campagne worden, want uit het NAVO-besluit van twee jaar later bleek duidelijk dat de kernwapenwedloop tussen de grootmachten Rusland en Amerika nog lang niet ten einde was. Als tegenkracht tegen de kernwapens van de Sovjet Unie, die op West-Europa gericht stonden, wilde de NAVO namelijk in omgekeerde richting 572 middellange-afstand wapens met een kernkop in diverse Europese landen te plaatsen, waarvan 48 in Nederland.<br /> <br /> Aanvankelijk stemde het Nederlandse parlement –met name door toedoen van 10 CDA-dissidenten- hier krachtig tegen, maar uiteindelijk leek het toch langzamerhand overstag te gaan. Op 1 december 1981 zou Nederland een definitief besluit nemen. Hoogste tijd voor een anti-demonstratie dus, ongerust als men was over de uitkomst daarvan. Behalve affiches werd er ook allerlei ander propagandamateriaal ontwikkeld, zoals dit katoenen tasje met opdruk, waarmee de drager ervan nog tot ver na de demonstratie zijn mening hierover kenbaar kon maken. <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=29319" title="AHM collectie online" target="_blank">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3953 2018-02-12T15:29:34+01:00 2010-11-18T06:09:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Geboortedag Anna Maria Margaretha van Hoorn Anna Maria Margaretha van Hoorn (1820-1880) was een telg uit een vooraanstaande Amsterdamse familie, die aanvankelijk vooral uit kooplieden, maar later meer uit overheidsdienaren bestond. Haar ouders waren Quirijn Willem van Hoorn (1783-1855) en jkvr. Wilhelmina Cornelia van de Poll (1795-1847). Anna Maria was getrouwd met haar volle neef Lucien Gerard (1812-1889) van Hoorn. Zij woonden aan de Herengracht 529. Dit was het ouderlijk huis van Anna Maria, dat bij de boedelscheiding na de dood van haar ouders aan haar was toegewezen. <p><br /> Over de persoon Anna Maria is nog weinig bekend. Als we bepaalde internetbronnen mogen geloven, zou zij via haar moeder in de 11de generatie een nakomeling zijn van de beroemde koning Hendrik VIII van Engeland. In het Amsterdamse stadsarchief wordt een uitgebreid familiearchief van vele generaties Van Hoorn bewaard, waaronder een persoonlijk archief van Lucien Gerard. Wellicht is daarin ook meer informatie over zijn vrouw Anna Maria  te vinden. In de museumcollectie worden vele voorwerpen met betrekking tot deze familie Van Hoorn en aanverwanten bewaard, zoals portretten, penningen en zelfs een zilveren hondenhalsband. <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.43189">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3938 2020-03-30T15:12:20+02:00 2010-11-12T09:07:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Oprichting Hortus Botanicus De Hortus Botanicus Amsterdam, een van de oudste botanische tuinen ter wereld, is oorspronkelijk een medicinale kruidentuin. Verontrust over de geringe kennis van de kruidkunde onder hun collega’s, dienden 24 doktoren en 17 apothekers in 1618 bij de Amsterdamse vroedschap een verzoek tot oprichting van een hortus medicus. Pas twintig jaar later, op 12 november 1638 werd dit ingewilligd door het Amsterdamse stadsbestuur. <p><br />De eerste hortus lag op het terrein van het voormalige Reguliersklooster, nu ongeveer op het kruispunt van de Utrechtsestraat en de Keizersgracht, maar werd daarna ten gevolge van stadsuitbreidingen diverse keren verplaatst. In 1682 kreeg de tuin zijn tegenwoordige plaats in de Plantage. De initiatiefnemers hiertoe, koopman-botanicus Jan Commelin (1629-1692) en burgemeester Joan Huydecoper van Maarsseveen (1625-1704), kregen vervolgens als commissaris de leiding over de tuin.<br /><br />Jan Commelin is op dit schilderij geportretteerd te midden van enkele botanische plaatwerken en met de daarin afgebeelde kweekplanten in zijn hand en om hem heen.  Hij is gekleed in een voor die tijd modieuze Japonse rok. Dat is een losvallend, tot de enkels reikend herengewaad, dat vanaf de 17de tot begin 19de eeuw zowel binnen- als buitenshuis werd gedragen. Dit kledingstuk is  de reden, waarom dit schilderij nu te zien is in de tentoonstelling ‘A’DAM, man &amp; mode’. <a rel="noopener noreferrer" title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=39423" target="_blank">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3903 2018-02-12T16:02:11+01:00 2010-10-29T01:12:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Redmond O’Hanlon opent boekenbeurs <p>Vanmiddag opent de bekende reisschrijver Redmond O’Hanlon de 31th <a href="www.amsterdambookfair.com">Amsterdam Antiquarian Book, Map &amp; Print Fair</a> in de Passagiers Terminal Amsterdam. O’Hanlon was een van de vaste passagiers op de clipper Stad Amsterdam, waarmee vanaf september vorig jaar in tien maanden de beroemde, jarenlange ‘Beagle’-reis vanaf 1831 door Charles Darwin nog eens werd overgedaan. In aansluiting hierop is op de beurs een tentoonstelling te zien van bijzondere Darwiniana, afkomstig uit en georganiseerd door de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam.</p> https://hart.amsterdam/rsc/3883 2011-10-12T13:27:14+02:00 2010-10-23T01:51:14+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Herfstvakantie! Vandaag is de herfstvakantie voor het basis- en voortgezet onderwijs in Amsterdam begonnen. Velen zullen de gelegenheid te baat nemen om er nog even op uit te trekken. Voor alle vakantievierders is het te hopen, dat het weer de komende week minder onstuimig is dan de harde wind, waar de reizigers op deze tekening tegenop moeten tornen. De tekening is in 1670 gemaakt door Adriaen van de Velde (1636 - 1672) en maakt deel uit van de collectie Fodor. <a title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=40091" target="_blank">Meer informatie</a> https://hart.amsterdam/rsc/3869 2018-02-19T10:52:15+01:00 2010-10-16T01:27:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Start Week van de Geschiedenis Vandaag start de jaarlijkse Week van de Geschiedenis met als thema: Land en water. Om de weg te kunnen vinden over land of water heeft men tegenwoordig een Tomtom als hulpmiddel. Eeuwenlang echter, tot slechts enkele jaren geleden, moest men het alleen met kaarten op papier doen. <p>Al sinds het einde van de 16de eeuw speelt Amsterdam een belangrijke rol bij de vervaardiging van kaarten en atlassen. De informatie voor de land- en zeekaarten kwam destijds uit diverse landen binnen via de vele handels- en ontdekkingsreizen. Amsterdam verwierf niet alleen een grote reputatie op het gebied van de vervaardiging van losse kaarten, die de reizigers konden meenemen.</p> <p>Ook de produktie van gebonden land- en zeeatlassen, waarmee de thuisblijvers een totaalbeeld van de wereld in kaarten konden krijgen, nam in de Gouden Eeuw een grote vlucht. &quot;De groote nieuwe vermeerderde zee-atlas ofte water-werelt&quot;, uitgegeven door Johannes van Keulen, is een van de vele voorbeelden daarvan. Jan Luyken, de maker van deze met de hand ingekleurde titelprent, sierde vele land- en zeekaarten op met cartouches, die een kenmerkend beeld gaven van het desbetreffende land.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.60025">hier</a> voor meer informatie over het object</p> https://hart.amsterdam/rsc/3861 2018-02-15T12:51:31+01:00 2010-10-13T07:15:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: International Horti Fair in de RAI <p>De <a href="http://www.hortifair.nl/">International Horti Fair</a> is een jaarlijks terugkerende internationale tuinbouwvakbeurs in de RAI. De beurs is ontstaan uit een samengaan van de Nationale Tuinbouw Vakbeurs, die vooral de voedingstuinbouw vertegenwoordigt, en de Bloemenvaktentoonstelling, gespecialiseerd op het gebied van de sierteelt. Niet alleen de nieuwste producten en technieken worden gepresenteerd, ook wordt er aandacht besteed aan de nieuwste trends in de bloementeelt.</p> https://hart.amsterdam/rsc/3851 2018-02-22T15:29:56+01:00 2010-10-08T01:41:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Bekendmaking Nobelprijs voor de Vrede Vandaag wordt bekend aan wie de Nobelprijs voor de Vrede 2010 wordt toegekend. In de 19de eeuw, en vooral na de gruwelijkheden van de Duits-Franse oorlog van 1870, werd internationaal de roep om te stoppen met oorlog voeren steeds groter. Dit leidde tot de oprichting van vele vredesorganisaties en in 1899 tot een eerste internationale vredesconferentie in Den Haag. Acht jaar later, in 1907, volgde een tweede internationale vredesconferentie, eveneens in Den Haag. Tevens werd in datzelfde jaar begonnen met de bouw van het Vredespaleis. <p><br /> Deze beide gebeurtenissen waren voor de firma J. Vlieger in Amsterdam aanleiding tot het maken van dit Vredespel, een variant op het ganzenbordspel. Op dit bordspel met 63 posities wordt in het midden het staatsdiner van Koningin Wilhelmina afgebeeld. Verder vindt men afbeeldingen van onder anderen Keizer Franz Jozef, de keizer van China en van Korea, en de Spaanse koning. <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.44718">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3827 2018-02-19T11:53:23+01:00 2010-10-01T01:37:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Antikraakwet van kracht Vanaf vandaag is het voortaan verboden om leegstaande panden te kraken. Aanvankelijk zag de gemeente Amsterdam deze maatregel vanuit Den Haag helemaal niet zitten. Inmiddels heeft zij toch besloten om de nieuwe wet onverkort te gaan uitvoeren. <p><br /> De politie van Amsterdam gaat daarom op zo kort mogelijke termijn over tot het ontruimen van bijna tweehonderd Amsterdamse kraakpanden. Rond de ontruiming van de krakersbolwerken vinden vaak harde confrontaties plaats. De politie maakt gebruik van de wapenstok en traangas. Het gasmasker is een belangrijk uitrustingsstuk van de kraker. Veel attributen worden zelf gefabriceerd zoals verfbommen en kraaienpoten. <a rel="noopener noreferrer" title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=47984" target="_blank">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3814 2018-02-15T14:23:58+01:00 2010-09-28T01:43:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Afrovibes Festival <p>Vanaf vandaag wordt het 8e Zuid-Afrikaanse theaterfestival ‘<a href="www.afrovibes.nl">Afrovibes</a>´ in Amsterdam voortgezet in het MC Theater op het Westergasfabriekterrein. Dit tweejaarlijkse multidisciplinaire festival, dat vorige week startte in Eindhoven en na Amsterdam in Engeland wordt vervolgd, brengt vernieuwende en experimenterende theatervoorstellingen, dansproducties en beeldende kunst / fotografie uit Zuid-Afrika naar Nederland.</p> https://hart.amsterdam/rsc/3782 2018-02-12T16:43:05+01:00 2010-09-13T01:15:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Derde prijs voor Wouda Piera Op woensdag 13 september 1780 ontving Wouda Piera dit plaatwerk als beloning voor het behalen van de derde prijs in de jaarlijkse tekencompetitie van de Amsterdamse Stadstekenacademie. Deze voorganger van de huidige Rijksacademie voor Beeldende Kunsten was toen gevestigd in twee vertrekken van het stadhuis op de Dam. <p><br /> Wouda Piera werd op 7 mei 1776 lid van de Stadstekenacademie. Hij volgde er de ‘Leerschool der Tekenkunst’, een opleiding die niet zozeer was bedoeld om het tot kunstenaar te brengen, maar om jongeren in aanraking te laten komen met kunst als onderdeel van hun opvoeding. Zijn derde prijs behaalde hij met de hierbij afgebeelde modelstudie (krijttekening: 48,4 x 32 cm.), die hij in februari 1780 maakte. <br /> <br /> Op het titelblad van het prijsboek zette ieder van de zes academie-directeuren, allen kunstenaars, hun handtekening: Jacobus Buys, Cornelis Ploos van Amstel Jcz, Jacob Otten Husly, Pieter Louw, Anthony Ziesenis en Reinier Vinkeles. Johannes van Bemmel en C. Meijer tekenden eveneens, maar wie dit zijn, is vooralsnog onbekend. Wouda Piera werd van beroep decoratieschilder met landschappen als specialisatie. <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.63291">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3755 2018-02-15T12:59:37+01:00 2010-09-01T06:49:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Tsaar Peter de Grote in Amsterdam <p>Vorstelijke bezoeken aan Amsterdam werden doorgaans opgeluisterd met tal van festiviteiten. Tijdens het bezoek van tsaar Peter de Grote en zijn groot gezantschap was het spiegelgevecht op het IJ het absolute hoogtepunt van het feestprogramma. Dit spectaculaire schijngevecht tussen twee scheepseskaders trok zowel langs als op het water buitengewoon veel belangstelling. Het is waarschijnlijk, dat Casper Luyken, de maker van deze prent, dit bijzondere schouwspel met eigen ogen gezien heeft. Helaas ontbreekt op de prent  het daarbij behorende verslag van deze gebeurtenis, dat door de uitgever Carel Allart onder de prent gedrukt werd. Een andere voorstelling van dit evenement in de collectie van het AHM werd door <a rel="noopener noreferrer" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=38888" target="_blank">Abraham Storck</a>geschilderd. </p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.56923">hier</a> voor meer informatie over het object</p> https://hart.amsterdam/rsc/3748 2018-02-12T15:13:41+01:00 2010-08-30T01:36:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Gerret Mur lid Klein Binnenlandvaardersgilde <p>Vandaag een week geleden werd Sail 2010 afgesloten met het vertrek van alle deelnemende schepen.Velen hebben zich vergaapt aan de historische aanblik van een wirwar aan masten in de Amsterdamse haven. Voor de Amsterdamse Kaagschipper Gerret Mur (1771-1841) was dat ruim twee eeuwen geleden waarschijnlijk niets bijzonders. Deze penning van het Klein Binnenlandvaardersgilde, ook wel Groot Schuitenvoerdersgilde, Klein Schippersgilde of Damlopersgilde genoemd, was voor Gerret Mur het bewijs, dat hij op 30 augustus 1804 lid werd van dit gilde. <a title="Beeldcollectie" href="https://hart.amsterdam/nl/admin/edit/325236439">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3730 2018-02-12T15:43:06+01:00 2010-08-25T01:59:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Gerrit Schulte wereldkampioen achtervolging Op deze dag ging voor wielrenner Gerrit Schulte (1916-1992) dan eindelijk zijn grootste wens in vervulling: hij behaalde eindelijk een wereldtitel, namelijk bij het WK achtervolging en dat in zijn geboortestad Amsterdam nog wel! Na een buitengewoon spannende finale, waarin hij bijna geklopt werd door de Italiaan Fausto Coppi, kon hij dan eindelijk de felbegeerde regenboogtrui voor dit wieleronderdeel aantrekken. <p>Gerrit Schulte had in zijn jonge jaren als slagersknecht bij het rondbrengen van de bestellingen de smaak van het fietsen te pakken gekregen. Behalve in de achtervolging behaalde hij ook diverse successen op andere onderdelen van de wielersport. Dit spel Demarrage laat je al spelenderwijs kennismaken met al deze aspecten van het wielrennen. <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.47422">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3725 2012-02-13T15:31:37+01:00 2010-08-23T01:10:26+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: De scholen beginnen weer! Vandaag beginnen in Amsterdam de scholen weer. Voor de allerkleinsten is het de eerste keer en dus een beetje eng. Zij worden tegenwoordig dan ook meestal gebracht door hun vader en/of moeder. In vroeger eeuwen ging dat anders. Op deze prent met de titel ‘Het Kindje gaat school’ gaat het kind ook voor de eerste keer naar school, maar moeder gaat niet mee. Het kind verlaat schoorvoetend het huis en moeder wijst alleen maar waar het heen moet : naar de school, die om de hoek ligt. Aan de arm van het kind bengelt een abc-leesplankje om te leren lezen. Deze prent staat in het boek ‘s Menschen Begin, Midden en Einde uit 1712, dat Jan Luyken schreef en illustreerde voor zijn gelijknamige kleinzoon. In dit zgn. emblemataboek worden alle belangrijke episodes uit een mensenleven - van geboorte tot en met sterven – aan de hand van emblemen belicht. Een embleem is een prent met een daarboven geplaatst motto en een verklarend onderschrift, waarin een bepaalde levenswijsheid tot uitdrukking gebracht. <a title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=38" target="_blank">Meer informatie</a> https://hart.amsterdam/rsc/3721 2011-10-12T13:20:37+02:00 2010-08-21T01:05:52+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Ook van Amsterdam naar Den Haag Job Cohen is niet de enige, langzittende burgemeester van Amsterdam, die naar Den Haag werd geroepen om zich in te zetten voor de landelijke politiek. Op 21 augustus 1891 werd het Kabinet Van Tienhoven geïnstalleerd. Na de verkiezingsoverwinning van de liberalen in 1891 werd de sociaal voelende liberaal Gijsbert van Tienhoven, die toen al 11 jaar burgemeester van Amsterdam was, door koningin-regentes Emma gevraagd als formateur van een nieuw kabinet. Zijn Kabinet haalde net geen volledige zittingstermijn van 4 jaar. Het struikelde op 21 maart 1894 over het kiesrechtvraagstuk.Deze steek met oranje kokarde behoorde tot het ambtskostuum van Van Tienhoven als burgemeester van Amsterdam. Het officiële ambtskostuum voor burgemeesters is pas op 1 december 1994 bij Koninklijk Besluit afgeschaft, precies een half jaar na de benoeming van Schelto Patijn tot burgemeester van Amsterdam. Hij was de laatste burgemeester in Nederland, die het ambtskostuum nog had mogen dragen. <a title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=72910" target="_blank">Meer informatie</a> https://hart.amsterdam/rsc/3711 2018-02-12T15:40:50+01:00 2010-08-17T01:23:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Foto Agnes Maria Backer? 17 augustus 1875 staat achterop de foto in inkt geschreven, dus waarschijnlijk is de foto op die dag gemaakt. Zoals zo vaak bij oude foto’s het geval is, is er helaas niet bij geschreven wie deze dame is. Verondersteld wordt, dat zij Agnes Maria Backer (Amsterdam 1859 – Arnhem 1940) is. Waarom? Ten eerste is de foto afkomstig uit de collectie van Backer-Stichting, dus zal zij wel verwant met de familie zijn. Daarnaast is de foto zoals het onderschrift meldt, in Arnhem gemaakt en Agnes Maria Backer is in die tijd de enige Backer, die uiteindelijk in (de omgeving van) Arnhem terecht is gekomen. Verder lijkt deze vrouw op andere portretten die van Agnes Maria bekend zijn. <p>De Backer-Stichting is in 1910 opgericht en heeft als doel de voorwerpen en archiefstukken uit de nalatenschap van haar grondlegger Cornelis Henrick Backer (1825-1908) te bewaren. De archiefstukken zijn ondergebracht in het Amsterdamse Stadsarchief en de collectie voorwerpen wordt in langdurig bruikleen bewaard door het Amsterdams Historisch Museum. Het honderdjarig bestaan van de Backer Stichting zal dit najaar gevierd worden met een publicatie en een tentoonstelling (vanaf 26 november) in Museum Willet-Holthuysen. <a rel="noopener noreferrer" title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=content.person.name=&#39;Backer, Agnes Maria (II)&#39;" target="_blank">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3689 2018-02-19T13:15:29+01:00 2010-08-08T01:23:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Oprichting H.IJ.S.M. <p>Op deze dag werd in  Amsterdam de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (H.IJ.S.M.) opgericht.  Dit betekende ook het begin van het Nederlandse spoorwegnet. Als eerste ging de aanleg van het traject Amsterdam-Rotterdam. Twee jaar later, in 1839, reed de eerste trein over het beginstuk van dit traject tot Haarlem. Gezien de jaartallen op deze penning vond men dit blijkbaar een veel gedenkwaardiger gebeurtenis om de viering van het 75-jarig bestaan van de Maatschappij aan te koppelen dan de oprichtingsdatum zelf. <a rel="noopener noreferrer" title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=34864" target="_blank">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3673 2018-02-12T15:39:43+01:00 2010-08-02T01:51:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Inwijding Portugees-Israëlitische Synagoge <p>Vandaag, 335 jaar geleden, werd in Amsterdam de toen grootste synagoge ter wereld ingewijd. De architect Elias Bouman heeft zich destijds bij zijn ontwerp laten inspireren door een houten model van de tempel van Salomo, vervaardigd door de rabbijn Jacob Juda Leon (1602-1675). Ondanks verbouwingen en restauraties in de loop der eeuwen is het karakter van het gebouw altijd hetzelfde gebleven. Afgelopen januari werd door minister Plasterk het startschot gegeven voor opnieuw een grootscheepse restauratie, die ongeveer twee jaar zal duren. Zowel het exterieur als het interieur dan de Portugees-Israëlitische Synagoge is door de eeuwen heen door diverse kunstenaars vereeuwigd; zo ook door de negentiende-eeuwse schilder Johannes Bosboom, die zich gespecialiseerd had in het tekenen, aquarelleren en schilderen van kerkinterieurs. Vanaf 1850 hield hij zich zeker 17 jaar lang bezig met het in beeld brengen van de synagogen van Amsterdam en Den Haag. Deze tekening van het interieur van de Portugese Synagoge in Amsterdam is een van de resultaten daarvan. De Hebreeuwse woorden links- en rechtsboven betekenen respectievelijk: Torah en Talmud. <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.40145">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3663 2011-10-12T13:18:31+02:00 2010-07-30T01:09:30+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Bewapening Turfdragersgilde Op deze dag deed stadhouder Willem II een poging om het dwarse Amsterdam met zijn troepen te overrompelen. Burgemeester Cornelis Bicker -’s ochtends vroeg gealarmeerd door het bericht, dat gewapende ruiters de stad naderden - riep meteen de vroedschap bij elkaar. Men besloot het zekere voor het onzekere te nemen en de gehele burgerij, inclusief 340 leden van het turfdragersgilde, te bewapenen. Nadat alle stadspoorten gesloten en alle bruggen opgehaald waren, werden de gewapende burgers, goed voorzien van “kruid, lood en lont”, over de stad bij alle poorten verdeeld. Uit de opschriften op de bijbehorende lijst van dit schilderij wordt echter duidelijk, dat de turfdragers alleen maar “pieken en houwers” als wapens kregen. Zij behoorden kennelijk tot dat minder welgestelde deel der &quot;burgerij&quot;, dat zich het bezit van een vuurwapen niet kon veroorloven en dus ook geen munitie kon gebruiken. Toch waren de turfdragers blijkbaar zo trots op hun optreden, dat zij het de moeite waard vonden om het te laten vereeuwigen, zij het door een minder gerenommeerde, dus minder dure kunstenaar. Desalniettemin heeft dit een uniek document over een stukje Amsterdamse geschiedenis opgeleverd. <a title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=37720" target="_blank">Meer informatie</a> https://hart.amsterdam/rsc/3552 2018-02-15T14:26:04+01:00 2010-06-16T08:31:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Geboortedag Henny Orri <p>Naar aanleiding van de 85ste verjaardag van Henny Orri is het object van de dag een schilderij waarop deze befaamde toneelspeelster te zien is. Henny Orri wilde aanvankelijk predikant worden, maar kwam toch op de planken in 1947 na haar opleiding aan de Toneelschool Amsterdam. Ze speelde bij grote toneelgroepen als Toneelgroep Centrum en Toneelgroep Theater. Daarnaast speelde ze in een aantal Nederlandse films. In 1994 nam ze officieel afscheid van het toneel, maar een aantal jaar later stond ze toch weer op het toneel. In 2009 nog stond de toen 84-jarige Henny samen met haar dochter op de planken in het stuk Berm. <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.6278">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3459 2012-02-14T10:52:03+01:00 2010-05-13T10:07:23+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Hemelvaartsdag <p>Op deze prent van Jan Luyken is de hemelvaart van Christus verbeeld, de gebeurtenis die christenen vandaag vieren. Hemelvaart valt op de veertigste dag gerekend vanaf Eerste Paasdag, waardoor de datum elk jaar anders is. Omdat Pasen altijd op zondag wordt gevierd, valt Hemelvaart altijd op een donderdag: een vrije dag midden in de week, en met de vrijdag vrij eraan vast geplakt is dat een lang weekend met (meestal) mooi lenteweer om er op uit te trekken. </p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=59561" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over het object</p> https://hart.amsterdam/rsc/3405 2018-02-12T15:42:32+01:00 2010-04-28T00:50:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: 65 jaar na de hongerwinter in Amsterdam <p>Ter gelegenheid van de viering van 65 jaar bevrijding is afgelopen week in het Amsterdams Historisch Museum de kleine presentatie <a rel="noopener noreferrer" href="http://www.ahm.nl/nl/Amsterdams-Historisch-Museum/ontdek/tentoonstellingen/het-babyhuis" target="_blank">‘Het Babyhuis’</a> geopend. Hierin wordt verteld over dertien Amsterdamse baby’s die de Hongerwinter overleefden in Groningen. Ook in de vaste presentatie over de Tweede Wereloorlog in zaal 22 van het museum wordt aandacht besteed aan de hongerwinter in Amsterdam. Hier fungeert deze geitenschedel, met het noodkacheltje waarop de kop urenlang heeft staan pruttelen, als klein monumentje voor de 2469 Amsterdammers die in de laatste winter van de bezetting van de honger stierven. Nadat een heel gezin zijn honger had kunnen stillen met het kopvlees van de geit, lijmde de 12-jarige zoon des huizes de botten weer aan elkaar tot een schedel.  <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.28094">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3401 2011-10-12T13:13:49+02:00 2010-04-26T07:29:42+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Grote brand aan de Herengracht In de nacht van 25 op 26 april 1683 ontstond er een grote brand op de bovenverdieping van een aan de Herengracht bij de Hartenstraat, thans nummer 224. De brand werd snel geblust met behulp van slangbrandspuiten, die ruim tien jaar eerder waren uitgevonden door Jan van der Heyden. Het pand rookt nog na. In zijn zgn. Slang-brandspuitenboek (<a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=63279" target="_blank">LA 1860</a>), waarvoor hij deze prent gemaakt heeft, vertelt Van der Heyden, dat de schade groot was: 1200 gulden aan het huis, 2500 gulden voor de inboedel. In tegenstelling tot zijn geschilderde stadsgezichten gaf Van der Heyden in zijn prenten de werkelijkheid nauwkeurig weer, zo ook deze drie vrijwel identieke huizen met trapgevels (Herengracht 222-226). Alleen bij de brugleuning veroorloofde hij zich enige vrijheid. Deze lag in werkelijkheid iets meer naar links. <a title="AHM collectie online" href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=2721" target="_blank">Meer informatie</a> https://hart.amsterdam/rsc/3374 2018-02-19T13:15:14+01:00 2010-04-16T00:20:00+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Geboortedag Jan Luyken <p>“Dit is JAN LUIKEN, Neen, ’t Is maar de schets van het weezen. Zijn geest, op God verliefd, …Leeft in zijn heilzaam werk van printkunst en gedicht …”. Voor deze woorden van Luykens vriend Adriaan Spinniker is in deze proefdruk, ook wel ‘staat voor de letter’ genoemd, de lege ruimte onder het portret gereserveerd. Pieter Sluiter maakte dit portret naar ontwerp van Arnold Houbraken in 1712, na het overlijden van deze in zijn tijd al bekende, Amsterdamse boekillustrator, van wiens werk het Amsterdams Historisch Museum de grootste verzameling ter wereld denkt te hebben.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.56283">hier</a> voor meer informatie over dit object.</p> https://hart.amsterdam/rsc/3345 2012-02-13T17:50:35+01:00 2010-04-04T00:40:46+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Vrolijk Pasen! Het fenomeen van voorgedrukte wenskaarten, die bij feestdagen en andere feestelijke gelegenheden worden verstuurd, vindt rond 1750 zijn oorsprong in speciaal voorgedrukt briefpapier, zoals deze zgn. ‘Paasbrief’, omkranst met toepasselijke taferelen naar voorbeeld van bijbelprenten van Jan Luyken. <p>In het midden schreven kinderen in hun mooiste handschrift hun goede wensen aan hun (groot-)ouders, oom of tante, soms in de hoop in ruil voor deze inspanning een beloning of aardigheidje te krijgen.</p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=1894" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over het object</p> https://hart.amsterdam/rsc/3329 2011-10-12T13:12:01+02:00 2010-03-31T01:17:38+02:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 31 maart 2010: opening &#039;Ontmoet de Willets&#039; Deze dag wordt al onze aandacht gericht op Museum Willet-Holthuysen. De afgelopen maanden is in dit museum aan de Herengracht 605 hard gewerkt aan een nieuwe semi-permanente opstelling, waarin de laatste bewoners van het pand, het echtpaar Willet-Holthuysen, centraal staan. Vandaag wordt deze tentoonstelling <a href="http://www.willetholthuysen.nl/nl/home-mwh-nl/museumbezoek/tentoonstellingen">&#39;Ontmoet de Willets&#39; </a>officieel geopend en kan vanaf morgen door iedereen bezocht worden. Eerder op de dag vandaag verdedigt de samensteller van deze tentoonstelling, Hubert Vreeken, bovendien nog zijn proefschrift &#39;Bij wijze van museum. Oorsprong, geschiedenis en toekomst van Museum Willet-Holthuysen, 1853-2010&#39;. Een feestelijke dag dus, vandaag! https://hart.amsterdam/rsc/3311 2020-03-30T21:31:45+02:00 2010-03-24T01:11:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 24 maart 1848: oproer op de Dam <p>Overal in Europa heerste er grote onvrede in 1848. Dit leidde tot ongeregeldheden in diverse West-Europese hoofdsteden. Ook Amsterdam ontkwam hier niet aan. Op vrijdag 24 maart vond hier het zgn. Damoproer plaats. Via her en der opgeplakte en uitgedeelde strooibiljetten met de belofte van een betere toekomst, waren Amsterdamse werklieden, die niet of nauwelijks werk hadden, opgeroepen om die dag rond het middaguur massaal naar de Dam te komen. Een min of meer zwijgende menigte nieuwsgierigen wachtte rustig af, wat er ging gebeuren. Een oproep van een van de initiatiefnemers om een deputatie naar de burgemeester af te vaardigen vond nauwelijks gehoor.<br />De vlam sloeg pas in de pan, toen stoeiende jongens per ongeluk het raam van een wijnhuis ingooiden en elkaar vervolgens gingen bekogelen met straatvuil. De schermutselingen met de politie,die hierop volgden, speelden zich echter niet op de Dam af, maar vooral in de omliggende straten. De voorstelling op deze prent doet echter anders vermoeden en is daarom meer fantasie dan werkelijkheid. <a rel="noopener noreferrer" title="AM collectie online" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.3326" target="_blank">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3296 2012-02-13T17:51:45+01:00 2010-03-21T00:42:35+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Lente! <p>Na al die sneeuw van de afgelopen maanden kijkt iedereen ernaar uit: de lente! Bloeiende sneeuwklokjes en crocussen zijn de eerste voortekenen van dit nieuwe jaargetijde. De bomen lopen weer uit. Kortom, de natuur &#39;springt weer uit zijn band&#39;! Zo ook de mensen op deze prent uit het boek &#39;Beschouwing der wereld&#39; uit 1708, dat door Jan Luyken geschreven en geïllustreerd werd. De prent is een verkleinde kopie naar de prent &#39;Ver&#39; (Lente), die Jans zoon Casper 8 jaar eerder in Neurenberg maakte voor het Latijnstalige boek &#39;Ethica Naturalis&#39; van uitgever Christoph Weigel, bij wie hij toen werkte. </p> <p>Kijk <a href="http://ahm.adlibsoft.com/ahmonline/dispatcher.aspx?action=search&amp;database=ChoiceCollect&amp;search=priref=55108" target="_blank">hier</a> voor meer informatie over het object</p> https://hart.amsterdam/rsc/3290 2018-02-12T16:15:10+01:00 2010-03-18T00:12:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Ajax bestaat 110 jaar <p>&#39;Ajax is Amsterdam, Amsterdam is Ajax&#39;, volgens de supporters van de  Football Club Ajax, die op 18 maart 1900 in Café Oost-Indië aan de Kalverstraat te Amsterdam officieel werd opgericht. Deze inmiddels wereldvermaarde voetbalclub vertegenwoordigt een belangrijk stuk Amsterdamse geschiedenis, die dan ook niet ontbreekt in het Amsterdams Historisch Museum. Veel Ajax-memorabilia zijn, dankzij de bereidwilligheid van enkele supporters om ze aan het museum in bruikleen te geven, te zien in de aan Ajax gewijde presentatie in zaal 23. Hier was helaas niet voldoende plaats voor alle &#39;Ajax&#39;-voorwerpen uit de museumcollectie. Ook dit Ajax-spel moest helaas in depot blijven. U kunt ze allemaal  vinden via het trefwoord &#39;ajax&#39; in onze collectie online:  <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.47351">Meer informatie</a></p> https://hart.amsterdam/rsc/3276 2018-02-12T16:50:23+01:00 2010-03-12T00:44:00+01:00 Nel Klaversma https://hart.amsterdam/rsc/3278 #020today: Opening Amsterdam Golf 2010 <p>Vandaag opent Prof. mr. Pieter van Vollenhoven in de RAI de vierde editie van Amsterdam Golf 2010, het grootste indoor golfevenement van Nederland. Het golfspel bestaat in zijn opeenvolgende varianten colf, kolf en golf al sinds de middeleeuwen. Dat het spel rond 1700 ook bij de jeugd populair was, blijkt uit deze afbeelding door Jan Luyken in zijn boek &#39;Des menschen begin, midden en eynde&#39; uit 1704.</p> <p>Kijk <a title="Beeldcollectie" href="http://hdl.handle.net/11259/collection.59341">hier</a> voor meer informatie over het object</p>