Zotonic - Atom Feed Module 2024-03-29T14:05:47+01:00 https://hart.amsterdam/nl/ Hart Amsterdammuseum https://hart.amsterdam/rsc/447873 2019-09-03T10:46:48+02:00 2018-05-17T09:15:00+02:00 Alex Bakker https://hart.amsterdam/rsc/223860 Thea Wickel, Amsterdamse transgenderpionier achter gesloten deuren Het Amsterdam Museum heeft vele schatten in collectie, van eeuwenoude objecten tot recentere memorabilia, die vertellen over de geschiedenis van de stad. Daarmee kan het Amsterdam Museum vanuit onverwachte perspectieven het rijkgeschakeerde verleden belichten. Zo staat een bordje van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH) uit de jaren tachtig van de 20e eeuw symbool voor een bijzondere groep mensen: travestieten en transseksuelen die hun tweede huis vonden aan de Blauwburgwal. Naar aanleiding van de IDAHOT, jaarlijks op 17 mei, kijken we naar het levensverhaal van de Amsterdamse Thea, 95 jaar oud. <p><!-- z-media 447878 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Psychiatrisch of pervers</strong></p> <p>Vijftig jaar geleden werden transgenders nog gezien als psychiatrisch patiënt, pervers of als beide. Erkenning van je eigen identiteit als vrouw, man of iets ertussen in, leek een utopie. Vooral transvrouwen werden ervan beticht ‘de kluit te belazeren’. Transgenders moesten zelf vaak ook nog uitzoeken wat hun gevoelens betekenden: ging het om de innerlijke noodzaak je op gezette tijden om te kleden of om een permanente fysieke en sociale oversteek naar het andere geslacht? Wat was er mogelijk? Er waren nauwelijks voorbeelden en veel mensen met transgender gevoelens dachten dat ze de enige waren. En dus misschien tóch wel gek.</p> <p><strong>Uit de duisternis</strong></p> <p>Ook de Amsterdamse Thea Wickel, in 1923 geboren als jongen, kende niemand anders met dezelfde gevoelens. Maar zij wilde zich niet langer verstoppen en ging op zoek naar gelijkgestemden. Ze kwam uit bij de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH). De NVSH was rond 1970 hét emancipatiepodium voor seksuele minderheden die zich in de duisternis hadden verborgen en aan taboes raakten, zoals sado-masochisten, pedofielen, swingers. En nu de ‘travestieten’-praatgroep: zes mensen kwamen samen, die eerste keer, op 4 februari 1970. Thea Wickel zou het later als haar tweede geboortedag beschouwen.</p> <p><strong>T&amp;T</strong></p> <p>De groep werd te groot voor huiskamerbijeenkomsten. Het was inmiddels 1974 en de NVSH betrok een pand aan de Amsterdamse Blauwburgwal. Nu konden er open avonden georganiseerd worden. Maar kiezen voor openheid was niet zo maar wat: het kostte een lange discussie plus de belofte dat er een paar uitsmijters kwamen om ongewenste bezoekers te verwijderen. Na het grote succes van de eerste avond ebde de angst snel weg. In no time werd het een vaste avond, de eerste woensdag van de maand. De T&amp;T-avond, zoals het nu heette, van de Werkgroep Travestie &amp; Transseksualiteit van de NVSH werd een begrip. Thea Wickel was de centrale figuur, als gastvrouw ontfermde ze zich over nieuwkomers. <br /><strong></strong></p> <p><strong>Gastvrouw en politieagent</strong></p> <p>Zo betekende ze heel veel voor de transgenders voor wie de T&amp;T-avond een lang gezochte, levensreddende plek was. Vaak was Thea de eerste bij wie mensen hun hart uitstortten over hun gekmakende gevoelens. Thea luisterde en introduceerde hen bij de anderen. Wel gaf ze een dwingend advies mee: geef, zeker de eerste paar keer, geen persoonlijke details, geen telefoonnummer, geen adres. Praat niet over geloof, niet over politiek. We zijn gezellig onder elkaar, we praten alleen over dingen die onszelf aangaan. Er waren meer ongeschreven gedragsregels: ongeschoren binnenkomen was een doodzonde, net als koketteren met seks. Thea lette goed op:</p> <blockquote> <p><em>“Ik was gastvrouw en een soort politieagent: ik hield voyeurs buiten de deur en gooide mensen eruit die zich niet gedroegen. En ik corrigeerde degenen die in een overmoedige bui luidkeels vanuit onze bar de straat opgingen. Dat vond ik te gevaarlijk.” (Citaat van Thea Wickel, in Alex Bakker, ‘Transgender in NL. Een buitengewone geschiedenis’ (Boom Uitgevers, Amsterdam 2018)</em></p> </blockquote> <p><!-- z-media 447883 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false} --></p> <p><strong>Vrouw-zijn</strong></p> <p>Bij de T&amp;T-groep kwamen zowel travestieten als transseksuelen. Thea adviseerde diegenen met duidelijk transseksuele gevoelens altijd om met hun huisarts te gaan praten, ook al waren ze bang. Volgens haar moesten ze vroeger of later immers toch uitzoeken welke stappen ze konden zetten. Meer en meer bezoekers van de Blauwburgwal kozen die optie.</p> <blockquote> <p><em>“Eindelijk kwam ik die bar binnen en ik zag alleen maar vrouwen zitten. Ik dacht dat ik fout zat en draaide me alweer om toen een dame me aansprak: Je zit wel goed hier, hoor. Dat was Thea, de gastvrouw en oprichtster van de groep. Die had natuurlijk in de loop der jaren tientallen mensen net zoals ik zien binnenkomen met gespannen tred en een angstige blik in de ogen. Die maandelijkse avonden zijn enorm belangrijk voor me geweest. Voor heel veel transvrouwen, weet ik. Een grote bevrijding: je voelde je gezien, erkend in je vrouw zijn, je kon vrijuit praten en het was ook gewoon heel gezellig.” (Citaat van Ati Floor, in Alex Bakker, ‘Transgender in NL. Een buitengewone geschiedenis’ (Boom Uitgevers, Amsterdam 2018)</em></p> </blockquote> <p><strong><!-- z-media 462407 {"align":"block","size":"middle","crop":false,"link":false,"link_url":""} --></strong></p> <p><strong>Een wisseltrofee</strong></p> <p>Thea Wickel is inmiddels dik over de negentig. Haar betekenis voor de emancipatie van transgenders, vanaf 1970 tot aan eind jaren negentig, kun je nauwelijks overschatten. Het is niet voor niets dat begin jaren negentig de Thea Wickelbokaal in het leven werd geroepen: een wisseltrofee voor mensen die transgenderbelangen behartigden. Jarenlang heeft Thea zich ingespannen om anderen op weg te helpen, zowel bij de maandelijkse avonden als aan de telefonische hulplijn. <br />Maar het levensgeluk dat generaties transvrouwen met haar hulp konden vinden, bleef voor haarzelf een moeilijk traject. Op uitdrukkelijke wens van haar echtgenote beperkte Thea haar transgender expressie tot binnen de T&amp;T-groep. Voor de buitenwereld functioneerde ze min of meer als man en iets als voorlichting geven in de media was, tot haar spijt, zeker niet aan de orde. De Blauwburgwal was dan ook méér dan de maandelijkse T&amp;T-avond: het was Thea’s tweede thuis, waar ze zich kon omkleden en zichzelf kon zijn. Ze had een kledingkast voor al haar dameskleding, schoenen en pruiken. In 1998 sloot de Blauwburgwal zijn deuren en kon Thea niet meer over haar schatkamer beschikken. Hierover zegt ze nu:</p> <blockquote> <p><em>&quot;Dat het omkleden niet meer kan, is zwaar. Ik heb het er moeilijk mee en ik mis het. Zeker omdat het voor mij een soort levensbehoefte was, een peppil waarop ik dagen, soms weken kon teren. Hoewel het omkleden is verwaterd, is het vrouw-zijn nog elke dag aanwezig. Van de honderd keer dat ik word aangesproken is het tot mijn grote genoegen zeker 95 keer met ‘mevrouw’. Wat dat betreft, heb ik nog altijd plezier van alle ellende die ik heb gehad. En spijt? Dat heb ik niet.&quot; (Citaat uit in mei 2018 te verschijnen boek van Eveline van de Putte, ‘Nieuwe Namen, verhalen van transgender ouderen’ (uitgeverij De Brouwerij/Brainbooks)</em></p> </blockquote> <p>De T&amp;T-groep is na 1998 doorgegaan, los van de NVSH en op wisselende locaties.  Thea komt vanwege haar hoge leeftijd vrijwel niet meer bij de bijeenkomsten. Maar haar nalatenschap is onuitwisbaar en krijgt elke eerste woensdag van de maand weer betekenis voor nieuwkomers en oudgedienden. Nu al meer dan 48 jaar komen Amsterdamse transgenders zonder uitzondering maandelijks samen. Zie:  <a rel="noopener noreferrer" href="https://transgendersamsterdam.nl/" target="_blank">https://transgendersamsterdam.nl/ </a></p> <ul> <li>Een uitgebreid interview met Thea Wickel kan je vanaf 24 mei 2018 lezen in het dan te verschijnen boek van Eveline van de Putte, ‘Nieuwe Namen, verhalen van transgender ouderen’ (uitgeverij De Brouwerij/Brainbooks).</li> <li>Voor een overzicht van de Nederlandse transgendergeschiedenis: raadpleeg het onlangs verschenen werk van Alex Bakker, ‘Transgender in NL. Een buitengewone geschiedenis’ (Boom Uitgevers, Amsterdam 2018)</li> </ul> https://hart.amsterdam/rsc/223836 2017-04-21T16:30:08+02:00 2017-04-14T11:59:00+02:00 Alex Bakker https://hart.amsterdam/rsc/223860 Column: bijeenkomst Genderdiversiteit in musea Vanuit de tentoonstelling Transmission hebben Amsterdammers uit de LGBTI-gemeenschap persoonlijke objecten geschonken aan het Amsterdam Museum. Op 31 maart 2017 namen wethouder Simone Kukenheim en museumdirecteur Judikje Kiers de objecten namens de stad Amsterdam in ontvangst. Alex Bakker sprak onderstaande column uit. <p>Een museum als het Amsterdam Museum is er voor alle Amsterdammers, voor alle Nederlanders en voor alle buitenlanders. Dat zijn nogal veel mensen voor wie het museum er is!</p> <p>Maar ván wie is het museum? De eerste gedachte is: van de stad, van de gemeente. Dus van de Amsterdammers. Van alle Amsterdammers? Daar wringt de schoen.</p> <p>En die schoen probeert het Amsterdam Museum nu juist aan te trekken. Door buiten de bekende paden te treden, door onderbelichte en niet gerepresenteerde groepen Amsterdammers een plekje onder de zon te bieden.</p> <p>Ik vind dat geweldig en heb er alle lof voor. Maar een museum is geen buurthuis, geen democratische hemel. De taak van een museum is om interessante geschiedenissen en ervaringen te tonen en na te vertellen.</p> <p>Dan rijst de meteen vraag: wat is interessant? Vroeger dachten we: de stadsbestuurders, de patriciërs en de kunstenaars, die zijn interessant. Die verdienen een eigen schuttersgalerij! En de helden, van zeevaarders tot verzetsmensen, zij behoren in de vitrines. De crème de la crème, daar willen mensen naar kijken, die willen ze bewonderen, kortom, die vereeuwigen we in het museum.</p> <p>Totdat het besef doordrong dat niet alleen die mensen, die iets bijzonders hebben gedaan, aandacht verdienen. Dat het ook interessant is om te kijken naar groepen mensen in plaats van enkel individuen. Groepen, minderheden zo u wilt, waar iets mee is gebeurd.</p> <p>Zo werden weeskinderen, arme Jordanezen, oorlogsslachtoffers, gastarbeiders, feministen museaal aantrekkelijk. Omdat ze belangrijke en interessante verhalen bieden van groepen mensen die ons een spiegel voorhouden over de maatschappij. De maatschappij tijdens kantelpunten, in historische tijden, op de golven van veranderingen.</p> <p>En dan zijn we nu aanbeland bij transgenders, een groep in de samenleving waar ik ook toebehoor. Wij zijn de eerste binnen een vernieuwend project van het Amsterdam Museum om bepaalde groepen actief in het museum te trekken. Waarbij het verder gaat dan alleen het worden van een museaal object, want we worden ook gevraagd om mee te doen als curator.</p> <p>Maar dan komen we op gevaarlijk gebied. Wat maakt transgenders interessant? Is het ons anders zijn? Ja, misschien. Is het onze bijdrage aan de stadsgeschiedenis? Ja, misschien. Staan we symbool voor veranderingen in de samenleving? Ja, misschien.</p> <p>Maar wat ons NIET op voorhand interessant maakt, is het transgender zijn an sich. Dat betekent in de praktijk namelijk gewoon: mens zijn. Niet a priori een speciaal mens of een buitenissig mens of een fascinerend mens. Ik zou willen zeggen: dat moet van geval tot geval scherp bekeken worden!</p> <p>Waarin schuilt het bijzondere onder ons? Dat is de vraag die het museum scherp moet krijgen.</p> <p>Genderdiversiteit, het naar binnen halen van transgenderverhalen, is namelijk niet genoeg. Dat is een leeg begrip. Niet alles van en aan ons is interessant. Want dat is het van niemand, niet van een homoseksuele man, lesbische vrouw, tramchauffeur, gemeenteambtenaar, oude inwoner van Noord, of een zakenman van de Zuidas.</p> <p>Probeer niet de alledaagse realiteit te vangen. Die kan heel banaal zijn. Dus ga niet collectioneren op het enkele feit dat iemand transgender is en neem ook niet alles aan wat een transgender je aanbiedt. Disclaimer: als een museum een community vraagt om zelf met objecten te komen, dan zijn dat niet perse de meest interessante dingen.</p> <p>Nee, museummensen: onderzoek, duik erin, zoals je dat met elk historisch thema doet! Haal uit die amorfe transmassa datgene wat een verhaal vertelt. Dan pas neem je ons als groep serieus. Zie ons niet als een bedreigde diersoort waarvan je elk exemplaar wilt redden.</p> <p>Maar collectioneer proactief en nieuwsgierig, en ga op zoek naar belanghebbende objecten van revolutionaire transgenders.</p> <p>Dus ja: die vlag van de Trans Pride, ja, de bedelbus van The Noodles, ja, de schilderijen en iconische foto&#39;s van transmensen, ja de bontjas en sieraden van een beroemde transpionier… alles wat uniek is, wat een verhaal vertelt, wat symbool staat voor een transitie. Kortom, de topstukken uit de tentoonstelling Transmission.</p> <p>Transmissie geslaagd.</p> <p><strong><em>Bekijk alle foto&#39;s van de bijeenkomst op <a rel="noopener noreferrer" href="https://www.flickr.com/photos/ahmamsterdam/albums/72157682323318866" target="_blank">flickr</a> en de livestream op <a rel="noopener noreferrer" href="https://www.youtube.com/watch?v=90sv8LDIPJg" target="_blank">YouTube</a>.</em></strong></p> <p><strong><em>Lees meer over Alex Bakker op zijn eigen website: <a rel="noopener noreferrer" href="https://bakkertxt.wordpress.com" target="_blank">bakkertxt.wordpress.com</a>.</em></strong></p> <p><strong><em>Bekijk het evenement op <a rel="noopener noreferrer" href="https://www.facebook.com/events/1367843199939430/?active_tab=about" target="_blank">Facebook</a>.</em></strong></p>