#020today: Sinterklaas

Terwijl de geschiedenis van een officiële feestelijke intocht in Amsterdam teruggaat tot 1934, zijn de wortels van Sinterklaas als kinderfeest helemaal terug te voeren tot in de late middeleeuwen, toen de verering voor Sint Nicolaas ook in onze streken sterk toenam. Vanuit Amsterdams perspectief: de patroonheilige van de zeelieden werd in 1306 ook patroonheilige van de beginnende stad en van de Oude Kerk.

Op het oudst bekende schilderij waarop pakjesavond te zien is, uit circa 1665, heeft het Sinterklaasfeest zich al ontwikkeld tot behoorlijk herkenbaar voor de beschouwer van nu. Het is een zeer bekend werk van Jan Steen (1626-1679) uit de collectie van het Rijksmuseum, dat later door verscheidene kunstenaars is weergegeven. Zo bevinden zich in onze collectie twee 19de-eeuwse variaties: van Charles van Beveren (1809-1850) en van Reinier Craeyvanger (1812-1880) (zie onderaan).

In het Amsterdam Museum was in 1995 een tentoonstelling over de Sint met als titel O, kom er eens kijken. Het was de eerste ‘familietentoonstelling’ die ons museum ooit maakte: speels, verrassend en afwisselend. Zo konden de kleintjes plaatsnemen in de voorname stoel van Sinterklaas en een prachtige ‘luistermijter’ opzetten; je hoorde dan (via een geluidsbandje) drie bekende legenden over de Goedheiligman en zag tegelijkertijd de afbeeldingen die hierbij hoorden.

Bij die gelegenheid konden de kinderen ook een kleurplaat krijgen, waarvan het ontwerp was gemaakt door striptekenaar en illustrator Aart Clerkx (geb. 1945). Hij maakte de tekening met Oost-Indische inkt op bijna A3-formaat naar zijn voorbeelden - 'naar Craeyvanger en Steen' - met als titel Zie de maan schijnt door de bomen. Inderdaad: een wel zeer volle maan schijnt nadrukkelijker dan op het oorspronkelijke werk.

We zien het kijken in de schoorsteen, lekkernijen als taaitaai en koek, de schoen die was gezet en de geschenken die Sint heeft meegebracht. Het blije meisje vooraan heeft een emmer vol verrassingen gekregen en een sint-janspopje (waarvan de naam verwijst naar Johannes de Doper, beschermheilige tegen kinderziekten) en haar broer heeft een kolfstok, voorloper van de golfstick, met bal. Hij wijst spottend naar zijn oudere broer, die zich verbijt om zijn tranen te bedwingen: zijn cadeau was een roe in de schoen, iets wat tegenwoordig amper meer wordt gegeven – ‘want er zijn geen stoute kinderen bij’. Of zou grootmoeder toch een cadeau hebben ontdekt in de bedstede?

Zin om de kleurplaat zelf mooi in te kleuren? Klik hieronder om de afbeelding gratis te downloaden in print kwaliteit.