Johannes Lingelbach, Gezicht op de Dam, 1656

Huisvrouw Deze huisvrouw lijkt een enorme moedervlek op haar voorhoofd te hebben maar dit is een mouche: een schoonheidsvlek. Vaker hadden vrouwen deze stip om hun aantrekkelijke bleekheid te benadrukken. Het kan ook een litteken bedekken. www.flickr.com

Retouches en ‘pentimenti’ UV-licht laat zien waar retouches, oftewel overschilderingen, zijn. Bij Lingelbach zitten deze boven en onder de vernislaag. Retouches worden vaak weggehaald omdat ze door ouderdom verkleurd zijn of esthetisch niet acceptabel. Hierna worden beschadigingen weer opnieuw bijgewerkt. De schilder kan ook zelf tijdens het schilderproces zijn compositie hebben veranderd; het gaat dan om ‘pentimenti’. www.flickr.com

Beurshandelaren De Beurs zoals wij die nu kennen verschilt niet veel van vroeger. Iedere dag van twaalf tot twee werd er handel gedreven aan de andere kant van het plein. Dit was natuurlijk een erg beperkte tijd dus buiten die uren om onderhandelden kooplieden op de Dam. De man rechts verkoopt lakstaafjes om contracten te bezegelen. www.flickr.com

Overgeschilderd echtpaar Dit echtpaar wordt begroet door een man. De vrouw hield haar blauwe jurk oorspronkelijk anders vast, namelijk opzij. Het verandert de interactie tussen haar en de begroetende man, waar zij nu een ingetogen of bescheiden indruk maakt. De veranderde houding heeft er ook voor gezorgd dat de plooival van de jurk moest worden aangepast. De zwarte, doorzichtige stof die de schouders van de vrouw bedekken maakt een wat vreemde indruk. Er wordt nu onderzocht of dit ook een overschildering is. De overgeschilderde figuurgroepen op de Lingelbach worden waarschijnlijk niet in hun eerste staat hersteld omdat het nog niet duidelijk is of het om ‘pentimenti’ van Lingelbach of latere retouches gaat. www.flickr.com

Ouderdomscraquelé Als er naar de verflaag wordt gekeken zijn al direct overal barsten te zien. Dit is ouderdomscraquelé: verf en vernis dat breekt door verouderingsprocessen. Craquelé komt op heel veel schilderijen voor. www.flickr.com

Exotisch aapje Veel kwakzalvers en kraamverkopers namen aapjes mee als bezoekerstrekpleister. Hier wordt een aapje getoond aan de omstanders. Exotische dieren, meegebracht uit overzeese gebieden, zijn in de Republiek kostbare pronkstukken. www.flickr.com

Oosterse handelaren Handel met het Oosten was iets speciaals: in 1612 was de Republiek een van de eerste landen die mochten handelen met het machtige Ottomaanse Rijk. Deze mannen met opvallende kaftans zijn daarom mogelijk Ottomanen die hier handel drijven. www.flickr.com

Overgeschilderde buigende mannen Bij deze buigende mannen is sprake van een duidelijke overschildering. Waar is bijvoorbeeld het standbeen van de rechter buigende man? Eigenlijk stonden de mannen minder gebogen en was er wel een standbeen maar deze is later weggewerkt. Er is momenteel nog meer onderzoek gaande om de veranderingen te kunnen duiden en dateren; hiervoor zijn er röntgenopnames gemaakt en is er met IR (= Infraroodlicht) gekeken om de opbouw van de verflaag beter in kaart te brengen. Mogelijk is de houding van de buigende mannen veranderd om de twee figuren achter hen beter zichtbaar te maken. Vooral wanneer dit opdrachtgevers of herkenbare personen waren, was dit denkbaar. Let ook op het wapen dat de rechterman op zijn kostuum heeft; een mogelijk verband met de opdrachtgever. www.flickr.com

Vernislaag Het vernis, wat onder andere als beschermlaag dient, is vergeeld: een onontkoombaar resultaat van tijd. In het kader van de huidige restauratie is de vernislaag daarom verwijderd maar zal er aan het eind van de behandeling een nieuwe laag vernis worden aangebracht om het optische effect te herstellen en de verflaag te beschermen. De vernislaag zal na verloop van tijd weer vergelen maar dit proces kan vertraagd worden door het juiste vernis te gebruiken, het werk beperkt aan licht bloot te stellen en zorg te dragen voor constante klimaatomstandigheden. www.flickr.com

Weesjongen Het Amsterdam Museum heeft lange tijd als Burgerweeshuis gediend waar weeskinderen werden opgevangen. Zij hadden rood met zwarte uniformen aan om ze te herkennen. Hier zien we zo een weesjongen, alhoewel Lingelbach per ongeluk de kleuren verkeerd om heeft geschilderd. www.flickr.com

Hoeden afnemen Op enkele plekken in het schilderij zien we mannen de hoed afnemen. Dit was de wijze van begroeting in de 17de eeuw; elkaar de handen schudden was nog niet gebruikelijk. www.flickr.com

De ‘nep’wolk Vanaf het begin van het onderzoek was het al duidelijk dat de wolk links boven behoorlijk was bijgewerkt naar aanleiding van een scheur in het originele doek. Naarmate de retouches plus onderliggende vulling door de restaurator weg werden gehaald, werd het zonneklaar dat de wolk flink is aangelengd om de beschadiging van toen te maskeren. De ‘nep’wolk heeft een andere penseeltoets en verschilt in kleur van de originele Lingelbach-wolken. www.flickr.com

Flamboyante reiziger De rode mantel wijst erop dat deze man meegaat met de mode. De losgemaakte laarzen wijzen erop dat hij paard heeft geregen. Mogelijk duwt de kruier achter hem zijn bagage voort. www.flickr.com

Klik op de afbeelding voor een grotere versie van het schilderij www.flickr.com