De voorbereiding op Pesach

Bij deze verbeelding van de rituelen rond een Pesachviering is het interessant om eens in te gaan op de rolverdeling tijdens dit joodse lentefeest dat herinnert aan de uittocht van het Joodse volk uit Egypte. Het hele huis wordt voorafgaand aan dit feest tot op de laatste kruimel schoongemaakt, omdat het gedurende dit feest niet is toegestaan om gegiste en gedesemde producten te eten. Dit zien we ook op de tekening waarin vijf figuren de keuken flink onder de hand aan het nemen zijn. Ze werken allemaal om het huis spic en span te krijgen. Centraal afgebeeld, zien we de vrouw des huizes. Ze legt haar gevonden etensresten op tafel neer. Na de grondige schoonmaak komt het servies uit de kast dat speciaal voor dit feest wordt gebruikt. De binnenkant van de kast wordt ook schoongemaakt, elk kiertje wordt nagelopen. Op de voorgrond zien we de inhoud van de kast verspreid op de grond en een man die kruimels bij elkaar veegt.

Voorbereiding op Pesach, 1725
Bernard Picart (1673-1733)
14.7 x 20.7 cm, inkt en dekverf op papier

Picart bracht deze illustratie uit als onderdeel van een serie boeken over rituelen en gewoontes van religies van over de hele wereld. Picart schreef en illustreerde voor deze elfdelige serie ook het jodendom. Picarts Joodse voorstellingen zijn belangrijke bronnen, aangezien de joodse gebruiken in de 17de en 18de eeuw zeer weinig in beeld zijn gebracht. Picart maakte voor de serie zowel afbeeldingen van synagogen als feestelijkheden in huiselijke kring. Dit ging zorgvuldig, want volgens Picarts weduwe duurde het maar liefst vier jaar voordat Picart werd uitgenodigd om Pesach mee te vieren. Hij werd bij de familie Nathan Curiel alias Alvaro Nunes da Costa toegelaten. Dit was een rijke Portugees-joodse familie. Hun welvaart is onder andere af te lezen aan het interieur van hun keuken: Tegeltjes op de muren, glazen servieskasten en veel luxe keukenbenodigdheden.

Samen bidden, samen beleven en samen vieren; tradities zijn vaak een belangrijk onderdeel van religie. Op deze tekening is de Pesachschoonmaak zo’n verbindende traditie. Elk jaar rond dezelfde tijd wordt de grote lenteschoonmaak gehouden. Iedereen uit de gemeenschap helpt mee, ter voorbereiding op het feest van een week lang dat daarop volgt. Hard werken, om vervolgens samen te vieren. Op deze tekening zien we vermoedelijk vier vrouwen afgebeeld: een moeder en drie dochters. Op zijn knieën op de grond is de enige man kruimels aan het opvegen. De Pesachschoonmaak is in de joodse traditie dan ook een activiteit voor het hele gezin, iedereen helpt mee, ongeacht welke ruimte na moet worden gegaan. De rolverdeling van vrouw en man binnen dit soort religieuze tradities kan op andere momenten juist verschillen. Voor de viering van Pesach in orthodox-joodse gemeenschappen zijn duidelijke afspraken welke gebeden de vader des huizes opzegt en welke de moeder. Zo kun je je afvragen bij elke religieuze traditie wat de rolverdeling in gender is. De SGP, een gereformeerd-christelijke, politieke partij, is een partij die zich duidelijk uitspreekt over genderrollen binnen de religie. De man wordt gezien als hoofd van het gezin en de vrouw hoort niet in de politiek. Rondom dit onderwerp ontstaan tegenwoordig veel debatten. Over de vraag of traditionele verdelingen in deze tijdsgeest passen of hoe daarmee om te gaan. Wie maakt bij u thuis de keukenkastjes schoon?