Kunstenaars Olinka Vištica and Dražen Grubišić bedachten deze tentoonstelling, die van half november 2013 tot begin maart 2014 in de Oude Kerk komt. Het Amsterdam Museum werkt samen met de Oude Kerk om dit onderdeel van de tentoonstelling Memento mogelijk te maken. Hebben de bewoners van deze buurt en de rest van Amsterdam tastbare herinneringen aan verloren liefdes en hoe kom je die op het spoor? Door veel te posten op Facebook. Door langs te gaan bij cafés, coffeeshops, de Kruispost, het Prostitutie Informatie Centrum, het Leger des Heils, couturiers en sigarenboeren. Overal een praatje maken en flyers achter laten.
Het plaatje op de voorkant van de flyer is intrigerend en ook wel een beetje eng: een prothese. Het jaartal dat bij deze verbroken verhouding hoort is 1992, midden in de oorlog in Kroatië. De schenker verloor een onderbeen tijdens de oorlog. Hij werd verliefd op de vrouw die hem hielp bij zijn prothese, maar het ging al snel mis. Hij eindigt zijn verhaal met: ”de prothese was van sterker materiaal dan onze liefde”. De objecten zijn soms vreemd, maar meestal alledaags. De verhalen maken de verzameling bijzonder. Soms zijn ze kort, krachtig en venijnig, zoals over de man die een vrouw een string gaf gemaakt van snoepjes. “Hij bleek net zo goedkoop als zijn cadeautjes.” Sommige teksten zijn weemoedig, in anderen is de woede nog voelbaar.
Innovatief
Studenten van de Reinwardt academie en afgestudeerde cultuurwetenschappers vinden het leuk om betrokken te zijn bij dit bijzondere project, dat in 2011 de prijs won voor het meest innovatieve museum in Europa. Volgens het juryrapport “bevordert het Museum of Broken Relationships discussie en reflectie, niet alleen op de kwetsbaarheid van menselijke relaties, maar ook over de politieke, sociale en culturele omstandigheden van de verhalen die worden verteld. Het museum respecteert het begrip dat het publiek heeft voor de bredere historische, maatschappelijke kwesties, die inherent zijn aan verschillende culturen en identiteiten. Bovendien biedt het een catharsis op een meer persoonlijk niveau voor mensen die hun object en verhaal doneren aan het museum.”
Mannen en vrouwen
De MBR vrijwilligers raakten tijdens het Museumweekend in de Oude Kerk, toen de eerste voorwerpen ingeleverd werden, met veel bezoekers aan de praat. Rosa Posthoorn, net afgestudeerd cultuurwetenschapster, viel op dat veel mensen enthousiast reageerden, maar het niet altijd direct begrepen: “een museum over verbroken relaties en de persoonlijke verhalen van mensen is toch wat anders dan schilderijen van Picasso, bijvoorbeeld. Het wekte wel de nieuwsgierigheid van mensen. Ook kreeg ik de indruk dat mensen soms dachten dat hun eigen verhaal niet belangrijk of bijzonder genoeg was om te delen.” Ook opvallend is dat vrouwen over het algemeen enthousiaster reageren dan mannen en ze zijn ook eerder geneigd om hun eigen verhaal te vertellen. Dit wordt bevestigd door Ivana, die de collectie van het MBR in Zagreb beheert. Ongeveer 70% van de donaties komen van vrouwen. Maar er valt nog veel te onderzoeken over het verschil tussen hoe mannen en vrouwen, ook in dit opzicht, omgaan met het einde van relaties.
Wat is gebroken?
Het MBR ontstond uit een verbroken liefdesrelatie. Ik krijg vaak de vraag voorgelegd of het ook andere relaties mogen zijn: een verbroken vriendschap, een overleden partner. Ook onder de reeds ingestuurde objecten zijn er die te maken hebben andersoortige relaties; bijvoorbeeld met een Engelse opa, een soldaat uit de Eerste Wereldoorlog die de schenkster zelfs nooit gekend heeft. Traditioneel is de artistieke en esthetische kwaliteit van een object één van de eerste aspecten waar je naar kijkt als conservator. Dat is bij het Museum of Broken Relationships geenszins het geval. Welk ander museum zou een string van snoepjes (cat. nr. 5) opnemen in de collectie? of een kapotte prothese (cat. nr. 63)? Of een kleine gele vlag (cat. nr. 30), geschonken door een vrouw uit Zagreb? Het is de herinnering aan haar romantische ontmaagding aan boord van een schip door een Duitse matroos in 1993. In het AT5 programma De straten van Amsterdam vertelde ik deze week over zanger Jean-Louis Pisuisse, die drie keer getrouwd was. Hij werd in 1927 samen met zijn vrouw neergeschoten op het Rembrandtplein door een ex-minnaar van zijn vrouw. De meeste relaties lopen gelukkig niet zo dramatisch af. Uit de teksten bij de objecten die gedoneerd worden aan het museum, blijkt dat het voor veel mensen inderdaad een catharsis, een daad van loutering en opluchting, kan zijn als ze hun voorwerp aan het museum kunnen schenken.
Meedoen
Wil je ook dat voorwerp schenken waarvan je het niet over je hart kon krijgen om het in de vuilnisbak te gooien, omdat er zo’n dierbaar verhaal aan vast zit? Maar zoals op de website van het MBR staat: ‘sheer exhibitionism’ als motief is net zo goed. Kijk hier hoe je mee kan doen. Insturen van verhaal en voorwerp kan nog tot 14 oktober.