In Amsterdam werd het in de 19de eeuw vooral gevierd in de Jordaan, rond de Zeedijk. Net als carnaval was het een feest van de omkering: mannen verkleden zich als vrouwen en vrouwen als mannen. Het Nieuws van de Dag van 19 augustus 1891 riep de politie op om op te treden tegen 'de tuchteloze brooddronkenheid van het uitvaagsel van den Zeedijk en dergelijke buurten waar de drankduivel op zulke avonden onbeperkt heerser is'.
In 1926 maakte Braakensiek een schilderij met Hartjesdag als onderwerp. Het feest werd toen al veel minder uitbundig gevierd dan rond 1900, maar het ging nog steeds gepaard met rellen en vuurwerk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het helemaal verboden. Het element van omkering is gebleven bij de huidige Hartjesdagen, die vanaf 1997 gevierd worden op de Zeedijk. Een mooi voorbeeld van invented tradition: nu zijn de Hartjesdagen vooral een feest van homo’s geworden.
Kijk hier voor meer informatie over dit object
#020today: Hartjesdag-weekend
Op 25 augustus 1895 verscheen in het weekblad De Amsterdammer een spotprent van de kunstenaar Johan Braakensiek (1858-1940) over drankmatiging. Afgebeeld is een hossende menigte tijdens Hartjesdag. Het eeuwenoude feest werd gevierd op de derde maandag in augustus. Over de oorspong bestaan allerlei verhalen, het zou te maken hebben met herten jagen of met de verering van de Germaanse godin van de aarde Hertus Hartjesdag viel samen met Maria Hemelvaart. Het gebeurde vaker dat christelijke feesten op zo’n manier oudere heidense feesten verdrongen. Oorspronkelijk was het vooral een Haarlems feest. Maar daar maakte de overheid er een eind aan omdat het soms uitliep op moord en doodslag.
Alle rechten voorbehouden
123 keer bekeken
2 Reacties
Met plezier lees ik steeds, op duizenden kilometers afstand, de besprekingen van objecten in Uw museum. Het is jammer dat ik af en toe een kleine onjuistheid bespeur, dus misschien is het aan te raden de teksten steeds nog extra te corrigeren. Vandaag kon ik me niet bedwingen om U erop attent te maken dat de Zeedijk niet in de Jordaan ligt. Waar was Hartjesdag dan het meest in zwang? (Volgens verhalen die ik vroeger hoorde, voor WO II in de Jordaan). En verder is Maria Hemelvaart altijd op 15 augustus, dus beter zou het zijn te zeggen dat Hartjesdag (immers met wisselende data) ongeveer samenviel met die dag.
We weten dat de Zeedijk niet in de Jordaan ligt, maar inderdaad: het was beter geweest de komma te vervangen door 'en'. We zijn geinteresseerd in de verhalen die u vroeger hoorde over Hartjesdag in de Jordaan: hoe en waar werd het gevierd? van wie hoorde u die verhalen?
Annemarie de Wildt
-