Daar ontmoette ik een buurtbewoner (uit de Borneostraat) die me vertelde over een oud ledikant dat tot de oorspronkelijke inrichting van zijn woning had behoord en inmiddels elders was opgeslagen. Ik dacht meteen ‘dat zou best eens iets voor museum kunnen zijn’.

Het kale, ijzeren ledikant representeert het veranderde denken over hygiëne in stad en huis aan het begin van de twintigste eeuw in optima forma. Vóór die tijd sliep men in houten ledikanten - al dan niet afgesloten met gordijnen (voor de gegoede burgerij) en muffe - eveneens door gordijntjes afgesloten - alkoven of bedsteden (voor de minder bedeelden).

Omstreeks 1900 brak in vooruitstrevende kringen het besef door dat frisse lucht en vrije toetreding van licht tot woningen onmisbare ingrediënten waren voor de volksgezondheid. Het bestaande woningbestand voldeed in geen enkel opzicht aan deze nieuwe eisen.

Met de inrichting ervan was het al niet veel beter gesteld. De introductie van ijzeren ledikanten -zie de foto van de heer F.B. Bohlmeijer- met opengewerkte spiralen in slaapkamers was een eerste stap in de goede richting (vloerzeil was een tweede). De bedden namen relatief weinig ruimte in beslag, waren gemakkelijk verplaatsbaar (mede dankzij de zwenkwieltjes onder de poten) en onderhoudsarm. Ze vonden dan ook ruimschoots toepassing, niet alleen in ziekenhuizen, weeshuizen en andere gestichten, maar ook in de moderne particuliere woning.

Van dit laatste is het thans verworven ledikant, een schenking van een particulier, een goed voorbeeld. Vanaf 1900 pasten vooruitstrevende architecten de nieuwe hygiënistische uitgangspunten toe in hun woningen, zoals dit ledikant uit de Borneostraat 66 II laat zien.

Het heeft vermoedelijk tot de standaarduitrusting van de woning behoord en stond volgens de aanbieder in een nis in de kamer (die nog steeds aanwezig is). Het huis maakt deel uit van een blok woningen, begrensd door de Borneostraat, Sumatrastraat en Madurastraat, dat in 1911 werd opgeleverd. Opdrachtgever was de Vereniging Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen.

In de loop van de twintigste eeuw raakten ijzeren ledikanten buiten gebruik, wat mede werd veroorzaakt door de introductie van roestvrij staal en kunststoffen. Binnen enkele decennia waren ijzeren meubels ineens ouderwets geworden, en roestbakken bovendien. Na ooit in massa te zijn vervaardigd werden ze vervolgens massaal de deur uit gedaan.

Hoe 'gewoon' het geschonken ledikant in veel opzichten ook lijkt, toch is het nu - mede door zijn verankering in de historie van de Amsterdamse Indische Buurt - een zeldzaamheid en daarmee een bijzondere aanwinst voor de museumverzameling.