Amsterdam - Parijs
Martin Monnickendam was een geboren en getogen Amsterdammer. Al vroeg in zijn leven raakte hij bevangen door een sterke artistieke neiging. In de vierde klas van de H.B.S. werd hij van school gestuurd omdat hij tijdens de lessen zat te tekenen. Zijn ouders deden hem vervolgens in de leer bij de kunstschilder Johan Rust en in 1891 werd hij aangenomen op de Rijksakademie voor beeldende kunsten. Zijn medeleerlingen op de Akademie waren onder anderen Piet Mondriaan en Lizzy Ansingh. Hij ontwikkelde een breed scala aan technieken. Als onderwerp voor zijn kunst koos hij, naast enkele thema’s die verwijzen naar zijn joodse achtergrond, steevast voor de stad Amsterdam in al zijn facetten. De basis voor de schilderstijl waarin Monnickendam zijn stad zo vaak en karakteristiek heeft afgebeeld werd echter gelegd tijdens zijn verblijf in een andere belangrijke kunststad: Parijs waar hij na zijn eindexamen twee jaar woonde.. Hij volgde er lessen aan de École des Arts et Metiers. Zijn impressionistisch aandoende stijl nam hij mee terug naar Amsterdam.
Martin Monnickendam. De ontvangst van de Lord Mayor in de Burgerzaal van het Paleis op de Dam, 1929. Collectie Amsterdam Museum, schenking van de Stichting Vrienden van de schilder Martin Monnickendam, inv.nr. SA 41348
Monnickendam en de Amsterdamse kunstwereld
Ondanks de zichtbaar Franse invloed op zijn stijl ontwikkelde Monnickendam bij zijn terugkomst een voorliefde voor het vastleggen van Amsterdamse stadsgezichten evenals gebeurtenissen en evenementen die in de stad plaatsvonden. Zijn indrukwekkende 'Ontvangst van de Lord Mayor van Londen in de Burgerzaal van het Paleis op de Dam' dat ook in de tentoonstelling is opgenomen, is hiervan een glorieus voorbeeld. Hij vervulde een actieve rol in Amsterdamse kunstenaarskringen wat hem tot een zeer vooraanstaand figuur in de lokale kunstwereld maakte. In 1904 werd hij lid van Arti et Amicitiae (voor de kunst en de vriendschap). Deze kunstenaarsvereniging werd in 1839 opgericht met als doel het bevorderen van de beeldende kunst en het verbeteren van de sociaal economische positie van de kunstenaar. Het jaar daarop werd Monnickendam ook lid van de Amsterdamse kunstenaarsvereniging Sint Lucas. Deze vereniging werd in 1880 op aanraden van de schilder August Allebé opgericht voor leerlingen van de Rijksakademie. Monnickendam was er jarenlang vicevoorzitter en ontwierp veel affiches voor evenementen die de vereniging organiseerde.
Affiche Martin Monnickendam voor Sint Lucas
In 1916 werd Monnickendam uiteindelijk ook lid van De Onafhankelijken. Deze vereniging richtte zich in eerste instantie op vrijheid voor kunstenaars en het organiseren van ‘juryvrije exposities’. Ook stuurde hij werken ter verkoop in bij tentoonstellingen. Het schilderij ‘De Amsteldijk’ werd geëxposeerd tijdens de voorjaarstentoonstelling van 1918 in het Stedelijk Museum en was te koop voor 800 gulden. Het Stedelijk Museum zou het schilderij echter pas jaren later aanschaffen. Op het schilderij is een typisch Amsterdamse binnentuin afgebeeld. Monnickendam schilderde zijn uitzicht op de achtergevels van de Amsteldijk en de Tolstraat echter bijna 100 jaar geleden. De torenspits is die van het oude Raadhuis van de gemeente Nieuwer-Amstel dat tot 2007 dienst deed als Gemeentearchief van Amsterdam.
Het voormalig Gemeentearchief aan de Amstel
Erkenning
In de jaren 20 groeide Monnickendam uit tot een zeer productief en bovenal tot een nationaal en internationaal erkend en gevierd schilder. Zijn oeuvre omvatte naast olieverfschilderijen ook pastels, aquarellen, tekeningen, etsen en affiches. Daarnaast was hij een populair illustrator in dag- en weekbladen zoals De Amsterdammer en het Algemeen Handelsblad. Hij maakte in deze periode verre reizen en exposeerde in binnen- en buitenland. Hij sleepte vele prijzen in de wacht en kreeg in 1924, het jaar waarin hij vijftig werd, zelfs een eretentoonstelling in het Stedelijk Museum. Als gevolg van zijn succes kon hij in 1925 verhuizen naar een statig pand met een groot atelier aan de Stadhouderskade. Toen de Tweede Wereldoorlog was Monnickendam als gevolg van zijn joodse achtergrond zijn leven niet meer zeker. Hij overleed echter in 1943 als gevolg van een longontsteking, nét voordat hij op transport naar een van de concentratiekampen zou worden gezet.
Nalatenschap
Na de Tweede Wereldoorlog is Monnickendams werk grotendeels in de vergetelheid geraakt. Mede dankzij het werk van de 'Stichting Vrienden van de schilder Martin Monnickendam' krijgt de bedreven kunstenaar weer meer aandacht. De vereniging deed in 2009 een schenking van meer dan 700 werken aan het Stadsarchief Amsterdam. In datzelfde jaar verscheen de lijvige monografie ‘Hommage aan Martin Monnickendam’ door R.J.C. van Helden. De stichting schonk het Amsterdam Museum in 2015 het schilderspalet van Monnickendam.
De kunstenaar in zijn atelier
De tentoonstelling 'Made in Amsterdam' is tot en met 31 juli 2016 te zien in het Amsterdam Museum.