De schilder Jacob Backer heeft op deze tekening een man afgebeeld in gedrapeerde kleding, met de linkerhand zelfverzekerd in zijn zij, een tulband op het hoofd en muilen aan zijn voeten. De draperieën die de man draagt hebben veel weg van de oosterse kledingstukken die we op zeventiende-eeuwse voorstellingen regelmatig tegenkomen. Vanaf ongeveer 1630 zijn Hollanders in de ban van alles wat Perzisch is. Mensen die het zich konden veroorloven hulden zich in Perzische jassen en sjaals en lieten zich ook op die manier portretteren. Ook van Rembrandt is een aantal zelfportretten bekend waarop hij zichzelf op zo’n manier heeft afgebeeld, soms zelfs met imposante tulband. Het is bekend dat sommige kunstenaars een ware verzameling van Turkse en Perzische kleden, sjaals en tulbanden in hun bezit hadden. We weten ook dat kunstenaars als Rembrandt de Perzische mode die zij zo bewonderden niet erg accuraat kopieerden. Vaak combineerden ze een ratjetoe aan Turkse en Perzische kledingstukken om een zo ‘oosters’ mogelijk beeld te creëren, op portretten en bijbelvoorstellingen.
Van Jacob Backer weten we niet of hij dergelijke kledingstukken in zijn atelier had, en we weten evenmin om welke reden hij deze tekening precies heeft gemaakt. Er is meermaals gesuggereerd dat de tekening een voorstudie zou zijn voor één van de figuren op een familieportret met religieuze voorstelling dat zich nu in de Nieuwe Kerk in Middelburg bevindt. Als we goed kijken zien we echter dat het gelaat van de man op de tekening weinig gedetailleerd en individueel is. Backer lijkt zich daarentegen veel meer gericht te hebben op het gedetailleerd afbeelden van de plooival van de kleding. Het zou dus kunnen gaan om een zogenaamde ‘draperiestudie’. Met zo’n studie probeert een kunstenaar de dynamiek van de plooival en de stofuitdrukking van een draperie onder de knie te krijgen. Overigens staat Backer ook bekend om zijn bijzonder mooie weergave van plooien en kostbare stoffen. In ieder geval belichaamt deze tekening een interessant aspect van het werk in het kunstenaarsatelier. Dat de afgebeelde man niet daadwerkelijk een man uit ‘het oosten’ is, kunnen we vrijwel met zekerheid zeggen. Veel aannemelijker is het dat Backer iemand uit zijn omgeving voor de tekening model heeft laten staan, of zelfs geen model nodig heeft gehad om de plooival van de kleding op papier te zetten.
Tim Vroegindeweij - student kunstgeschiedenis Universiteit van Amsterdam