De paus als citymarketeer

We  beginnen de rondleiding in de serie New Narratives bij het Mirakel van Amsterdam, waardoor de stad een trekpleister voor vreemdelingen werd. Dat kwam doordat de toenmalige Paus het wonder erkende, en daarmee volgens Malique een citymarketeer werd. Ik houd wel van die anachronistische vergelijkingen. Geen middeleeuwer dacht zo. Voor 21ste-eeuwse museumbezoekers, waarvan een groot deel niet weet wat een hostie is (die de hoofdrol heeft in het verhaal van het wonder) kan een begrip als citymarketeer de afstand tot de Middeleeuwen verkleinen, en dus een nieuw perspectief geven.

Indische Oceaan

Staande tussen de bewegende wereldkaart, een visualisatie van de Nederlandse aanwezigheid in de wereld in de zestiende en zeventiende eeuw, en een muurkaart waar de mondiale handelsstromen zichtbaar gemaakt worden, verschuift Malique het perspectief naar de Indische Oceaan. ‘We weten allemaal waar Somalië (zijn geboorteland) ligt, toch?’ Wat als je de wereld bekijkt vanuit de Indische Oceaan? Ik ken die sensatie van reizen, staand op het strand ineens het perspectief van die plek voelen en denken: hoe zou de wereld eruitzien  als je hier geboren was? Het zou mooi zijn om die sensatie ook in het museum meer te ervaren. Een ander woordgebruik kan ook het perspectief verschuiven. Historicus en journalist Lotfi El Hamidi die meeloopt met de rondleiding, zegt: ‘de Europeanen worden veroveraar of ontdekker genoemd, geen piraat.’ Hij lacht naar Malique. Als Somalië ergens om bekend is, is het om de piraten.

Wie zijn wij?

In deze zaal is ook een klas met hun docente. Ze zet soms de video even stil om wat te vragen of uit te leggen. Ze heeft het regelmatig over ‘wij’, als ze de Nederlanders van de zestiende en zeventiende eeuw bedoelt. Dat leidt in de volgende zaal tot een gesprek over wij. Wie zijn wij? Wij de Amsterdammers hebben inmiddels in meerderheid roots in de hele wereld. En wie komen die Amsterdammers voornamelijk tegen in het museum?  De voorouders van de witte minderheid. De contacten van die voorouders met de voorouders van de nieuwe Amsterdammers waren vaak gewelddadig. Over dat woord gaat het ook tijdens de rondleiding. Wat benoem je als geweld?

In de tentoonstelling van Maurice Boyer praten we verder over perspectieven. Een van de deelnemers, Angelo Ormskerk, houdt een prachtige slotbeschouwing van de New Narratives-tour. Hij wil graag herkenning en erkenning in het museum zien, dus vooral meerdere perspectieven op onze gedeelde geschiedenis. Angelo: ‘Een dominant perspectief wordt al snel gezien als de norm. Als ik twee perspectieven zie als een norm, dan zet het me sneller toe denken dat er meerdere perspectieven zijn. Het dwingt me ertoe te denken dat een perspectief in elke vorm een mening schetst en ik het daarmee dus niet als ‘de’ waarheid kan beschouwen, maar als ‘een’ waarheid’. 

Idi Amin

Bij de koffie praten Malique en ik verder over de Indische Oceaan. Malique raadt me aan De Wraak van de geografie van Robert Kaplan te lezen. Ik vertel hem over stoffenhandelaar Suraj Joshi, over wie we een film maakten bij het Buurtwinkel-project. Suraj vestigde zich in de Javastraat. De levensroute van zijn familie leidde van India naar Oeganda. Door toedoen van Idi Amin zijn ze vertrokken naar Engeland, en later met de winkel vol prachtige sari-stoffen tijdelijk neergestreken in de Javastraat. Malique begint te lachen: ‘Idi Amin, zo stel ik me altijd voor. Zelfs bij Amnesty keken ze laatst niet raar op’. Het collectief geheugen is niet groot, constateren we. Een wat is collectief geheugen eigenlijk in een super diverse samenleving?

Lotfi El Hamidi is ook aangeschoven in het museumcafé. We krijgen het over schuld en trots en of het museum een standpunt moet uitdragen. ‘Het museum is geen rechtbank’, vindt Lotfi. Hij vertelt over een prachtig les die hij ooit gaf: Columbus in de rechtbank, met leerlingen als aanklagers en verdedigers. 4 Havo, niet de gemakkelijkste klas, deed enthousiast mee. Dat is nou perspectieven bijbrengen.