Annelies Jacobs heeft vier jaar lang onderzoek gedaan naar veranderingen in het geluid van Amsterdam van 1875 tot 1945. Binnenkort hoopt ze erop te promoveren bij prof. dr. Karin Bijsterveld (Universiteit Maastricht), die al jaren onderzoek doet naar geluid. Annelies las bijvoorbeeld dagboeken uit de Tweede Wereldoorlog en de boeken van Justus van Maurik. Ze onderzocht de veranderende betekenis van geluid en bestudeerde maatregelen van de gemeente. Ze deed haar onderzoek dus voornamelijk door te lezen, want luisteren naar het verleden is moeilijk. Pas sinds 1877 is het, dankzij Edison, mogelijk om geluid op te nemen. Muziek is beter bewaard dan opnamen van de geluiden van de stad, als die al werden opgenomen. En wat bewaard is aan geluid, is vaak slecht gedocumenteerd.
Soundscape
In het project Het geluid van Amsterdam/Amsterdam Soundscape werkten de Universiteit Maastricht en het Amsterdam Museum samen aan het maken van een installatie waarin onze bezoekers kunnen luisteren naar de Dam, zoals die eind 19de eeuw en tijdens de jaren '30 van de 20ste eeuw geklonken heeft. De geluiden zijn op een bijzondere manier opgenomen: binaural, waardoor het klinkt alsof je op de Dam staat, ongeveer vanaf het perspectief van Breitner toen hij de Dam schilderde tussen 1895 en 1898. Het schilderij van Breitner, dat de afgelopen maanden in het Stedelijk gehangen heeft, kwam weer terug naar het Amsterdam Museum. En nu met geluid!
Virtual Soundscapes
Jaren geleden kwamen prof. Bijsterveld en Nicholas P. Miller, Senior Vice President van Harris Miller Miller & Hanson Inc. (HMMH) met elkaar in contact en in maart 2013 wordt het uiteindelijke resultaat van de samenwerking gepresenteerd in het Amsterdam Museum. HMMH maakt 'virtual soundscapes' in opdracht van vliegvelden om omwonenden te laten horen wat de gevolgen voor hun oren zijn van de aanleg van een nieuwe baan. Ze kunnen horen wat het verschil is als je een raam open of dicht doet, en wat het effect op het vliegtuiggeluid is van regen of een geluidswal. Het geluid van de toekomst dus. Prof Bijsterveld ontwikkelde een project voor NWO in het onderzoeksprogramma Culturele Dynamiek. Eén van de doelen van dit programma is om resultaten van wetenschappelijk onderzoek toegankelijk te maken voor een groter publiek. Karin Bijsterveld benaderde het Amsterdam Museum met de vraag of we partner wilden zijn in dit project.
Zintuigen
Dat wilden we graag, want musea leiden aan een ‘visual bias’, een te grote nadruk op het kijken naar beelden en het lezen van tekst. Het is goed om ook een beroep te doen op andere zintuigen. In de Gouden Eeuw tentoonstelling bijvoorbeeld hangt stokvis, een vertrouwde geur voor een 17de-eeuwer. In zaal 20 kun je vanaf 28 maart luisteren naar het verleden.
In de andere blogs in deze serie over geluid geef ik een kijkje achter de schermen van een bijzonder samenwerkingsproject.