d’Vijff Vlieghen

Veerman stroopt zijn broek omhoog en toont zijn kuit: een getatoeëerd portret van de oprichter van restaurant d’Vijff Vlieghen. Kroese werd geboren in 1905 in Amsterdam. Hij werkte in de reclame en hij had een kunsthandel in de Spuistraat, waar je ook wijn kon proeven. Boven de winkel begon hij in 1939 een restaurantje.

Veerman bewondert Kroese's fenomenale gevoel voor publiciteit. Hij vloog in de jaren vijftig naar de Verenigde Staten met een grote kooi met vijf koperen vliegen en hing in New York een verhaal op hoe hij, Nicolas the fifth, Emperor of the Five Flies Empire, geboren was in de 17de eeuw. Als je het restaurant in een zijstraatje van de Spuistraat in gaat, waan je je in de 17de eeuw. Albert leidt ons rond.Langs de moderne keuken en de vele kleine ruimtes met elkaar verbonden door gangetjes en trapjes die samen het restaurant vormen. Ze hangen vol met kunst, er staan houten of betegelde tafels, boven donkere lambriseringen hangen kasten met koper en snuisterijen. Veerman wijst op de trap naar ‘de zolder van Hendrina’, boven de keuken waar kokkin Hendrina de scepter zwaaide. Dat was de plek waar Kroese zijn minnaressen meenam voor een vrijpartij. Jeanette heeft van kunstenaars die in de jaren zestig in d’Vijff Vlieghen kwamen, veel verhalen gehoord over de vrijpartijen in het restaurant.

Five Flies Fire Fantasy

Vrijwel alle stoelen hebben koperen naamplaatjes met beroemde namen: Jane Manfield, Danny Kay, Jean Cocteau. Kroese had goede contacten met journalisten, met name van de Telegraaf die vlakbij zat op de Nieuwe Zijdsvoorburgwal. Hij kreeg van hen te horen welke beroemdheden er arriveerden in Amsterdam en haalde hen met een Rolls Royce op bij Schiphol. Fotograaf Ab Pruis werd erbij gehaald om een foto te maken, die nog diezelfde avond bezorgd werd in het Hilton of Amstel hotel. De gasten betaalden grif voor een herinnering aan een avond in The Five Flies. Er werd ook wel opgetreden door Conny Renoir (de moeder van Jenny Arean) die het Vijff Vlieghen lied (met introductie van Kroese) zong.

Kroese wilde zijn gasten de avond van hun leven bezorgen. Hij creëerde de Fabulous Five Flies Fire Fantasy, een eenvoudig toetje van vanille-ijs met vruchtjes, maar het werd wel opgediend met brandende sterretjes. De lichten gingen uit, de andere gasten applaudisseerden. Nog steeds krijgt Veerman brieven van mensen die dat als kind hebben meegemaakt. En hij zou geen storyteller zijn, als hij dan niet op zoek zou gaan in een van de vele gastenboeken. En als de briefschrijfster dan zelf naar het restaurant komt en de handtekening van haar vader ziet van vijftig jaar geleden, is dat eenzelfde magisch moment als toen met die sterretjes.

Vredeswiskunde

In de jaren zestig raakt Nicolaas Kroese in de ban van de messiaanse vredeswiskunde, die energieën die kanker activeren en beton ontbinden zou kunnen neutraliseren. Volgens Kroese waren de energieën ontstaan door de Russische atoomproeven. In honderden telegrammen aan wereldleiders pleitte hij bijvoorbeeld voor een met goud uitgerust wereld antenne systeem. Amsterdam zou het voortouw moeten nemen door gouden draden te spannen tussen de kerktorens. Kroese bracht in 1969 een single uit waarop hij uitleg geeft over zijn getallenleer.De presentatie was uiteraard in het restaurant.

Anti-rook tempel

Begin jaren zestig hadden Nicolaas Kroese en Robert Jasper Grootveld elkaar ontmoet en ze waren wederzijds gefascineerd geraakt. Kroese gaf Grootveld een pand in de Korte Leidsedwarsstraat in bruikleen dat hij inrichtte als anti-rooktempel: de K-tempel. Ook Roel van Duijn was indruk de indruk van de theorieën van Kroese. Tijdens de zaterdagavondlijke happenings rondom het Lieverdje mochten de provo’s bij d’Vijff Vlieghen schuilen voor de charges van de politie in de Spuistraat.

Telegrammenverstuurder

Nicolaas Kroese stierf in 1971, zijn zaak was hij al verloren en hij had belastingschulden. Het standbeeld dat enkele provo’s wilden oprichten in de hal van het Hoofdpostkantoor aan de Nieuwezijds Voorburg wal voor de fanatieke telegrammenverstuurder Kroese is er nooit gekomen. Maar d’Vijff Vlieghen is nog steeds een monument voor de excentrieke, bolronde horeca-ondernemer. De provo’s hebben weinig zichtbare sporen achtergelaten in de zaak. Dat gaat veranderen op 27 februari 2015. Dan organiseert de Cult Club in restaurant de Vijff Vlieghen een bijzondere avond met diner, verhalen, performances en muziek rond Nicolaas Kroese en provo.

Meer over Kroese in zijn archief bij het IISG, en in dit artikel in Ons Amsterdam.