Keti Koti op 5 mei

De Keti Koti dialoogtafels zijn een 'invented tradition' bedacht door de Amsterdams-Surinaamse Mercedes Zandwijken om het gesprek tussen wit en zwart over (de gevolgen van) slavernij te stimuleren. Mercedes en Annemarie hadden elkaar bij een maaltijd in een café in de Pijp ontmoet. De herdenking van 150 jaar afschaffing van de slavernij was een mooie gelegenheid om een grote maaltijd in het museum te organiseren. Bewust deden we dat op 5 mei in het kader van de Vrijheidsmaaltijden. Wat gebeurt er als je op de dag dat vooral de bevrijding in 1945 gevierd wordt, ook de bevrijding uit de slavernij op de agenda zet?

Sommige tafelgenoten kenden elkaar, anderen ontmoetten elkaar voor het eerst. Enkele gasten vonden nieuwe medestanders, anderen gingen juist de confrontatie aan met gasten met een tegenovergestelde mening. Twee van de mannen die bij de jaarlijkse intocht van Sinterklaas Hoofdpiet zijn, zaten naast mensen juist actie voeren tegen Zwarte Piet. Aan tafel bevonden zich veel afstammelingen van slaven, maar ook joodse mensen met hun eigen dramatische familiegeschiedenis. Joden en nazaten van slaven spraken over de verschillende betekenissen van slavernij in hun omgeving. Joden herdenken, bijvoorbeeld bij de Seidermaaltijd, de slavernij in Egypte. Surinamers en Antillianen denken bij slavernij vooral aan de trans-Atlantische slavernij en kennen uit de geschiedenis joodse plantagehouders. De voorouders, de tot slaaf gemaakten, waren bijna voelbaar aanwezig toen Winti priesteres Marian Markelo haar plengoffer deed en hen opriep. Ze vroeg hen begrip voor deze dialoog, omdat sommigen van hen wellicht te zeer geleden hadden onder de witte Nederlanders in de koloniale tijd

Op welke dag herdenken?

De vraag of 5 mei en 1 juli met elkaar vergeleken of zelfs herenigd mogen worden, deed de discussie direct oplaaien. Op 5 mei herdenken we in Nederland massaal de Tweede Wereldoorlog. Maar veel minder bekend is de herdenking op 1 juli van de afschaffing van de slavernij, dit jaar 150 jaar geleden. Er werden wijze woorden gesproken. "Laat beide herdenkingen in hun waarde. Beide gebeurtenissen zijn misdaden tegen de mensheid en beide gebeurtenissen verdienen hun eigen waardige herdenking." En: "Wie bepaalt voor mij wat ik mag herdenken, op welke dag dan ook?".

Grapjes en dramatische verhalen

Sheila Gogol, lid van het bestuur van de Commissie Dialoog van de Liberaal Joodse Gemeente, beschreef haar ervaring aan tafel: “Op onze placemats stonden de Spelregels voor een goede dialoog. 1. Neem de tijd. Een goede dialoog is een vorm van langzaam denken, gericht op diepgang. Maar de vragen vlogen in het rond, niets langzaam denken. Kun je de bevrijding in Suriname vergelijken met die in Nederland, de slavernij met de Holocaust? Hebben afstammelingen van slaven ook recht op herstelbetalingen? En vooral: wie heeft meer geleden? Antwoorden, grapjes en dramatische verhalen waren er in overvloed. 2. Luister en stel vragen. Verplaats je in de ander, bekijk de wereld vanuit diens ogen. Niet moeilijk, de overeenkomsten werden steeds groter, de verschillen kleiner.” “Een noodzakelijk gesprek”, schreef iemand na afloop. Filmmaker Sherman de Jesus schreef: “Ik moest eraan denken dat ´t in mijn familie tot in de jaren '60 taboe was om over slavernij te praten. Masha Danki!”

Toch een stap verder?

De maaltijd kreeg extra waarde door de symbolische handelingen en het heerlijke eten: pindasoep, cassave, kookbanaan: gewassen die slaven vroeger verbouwden op hun kostgrondjes. De gesprekken waren diepgaand, maar bleven compact door de afwisseling tussen sprekers, het gezang van het koor en de symbolische handelingen, zoals het proeven van kwasibita.

Of het doel van de Keti Koti Tafel, het vergroten van het bewustzijn over ons eigen handelen en over onze gevoelens tegenover het slavernijverleden, bij iedereen behaald is, is natuurlijk lastig te meten. De reacties na afloop waren positief. De komende tijd zullen op allerlei plaatsen in Nederland en bij allerlei gelegenheden Keti Koti maaltijden georganiseerd worden. Langzamerhand zal zo de herdenking van het slavernijverleden misschien een net zo gedeelde geschiedenis worden als de herdenking van de Tweede Wereldoorlog.

Wie een keer mee wil doen met een Keti Koti tafel of er zelf een wil organiseren: hier is meer informatie te vinden over tafels op andere plekken.

Nog meer foto's zien? dat kan hier.