#020today: November Slachtmaand

Dat ik dit schilderij voor het eerst bekeek, was in 1983. De titel luidde: Het varken op de leer met gezicht op de Haarlemmerpoort (‘leer’ in de betekenis van ‘ladder’). Het was een nieuwe titel voor dit werk dat twee jaar eerder door het Amsterdam Museum was aangekocht als De Haarlemmerdijk naar het westen gezien, met de Haarlemmerpoort. In deze eerdere titel ontbrak dus het varken en dit was niet voor niks: het varken kwam niet voor op het schilderij zoals dit in 1981 was aangekocht (zie foto onderaan).

In de teksten van destijds werd vooral ingegaan op het topografisch belang van dit werk als een van de schaarse gezichten op een stadspoort aan de binnenzijde. De Haarlemmerpoort was gebouwd in de jaren 1615/18 naar het ontwerp van Hendrick de Keyser (in 1837 gesloopt wegens bouwvalligheid). Voor de gevelrij zijn kraampjes te zien onder luifels en daar weer boven hangen diverse uithangtekens. De groentenverkoopster gebruikt haar kruiwagen, waarop onder andere koolsoorten zijn uitgestald, als wandelende kraam.

Het motief van een geslacht varken in combinatie met kinderen met een varkensblaas duidt in de iconografie op de betrekkelijkheid en eindigheid van het aardse leven. “Wat is de Waereld, die het ziet? Een Blaas vol wind en anders niet” (regels uit een vers van Jan Luyken bij diens ets De Blaas). Dat het varken op het schilderij op gegeven moment werd overgeschilderd komt waarschijnlijk doordat de eigenaar zich stoorde aan deze aanblik. De ontdekking van de aanwezigheid van het varken onder de overschildering kon worden gedaan op basis van röntgenonderzoek.

We plaatsen deze blog in november, omdat deze maand traditioneel bekend staat als ‘slachtmaand’: vooral in deze maand werden eertijds varkens en runderen geslacht als voedselvoorraad voor de winter. Het op een ladder hangen van het geslachte dier was bedoeld om het vlees zo een dag te laten ‘besterven’, omdat het anders minder geschikt zou zijn voor gebruik.

Klik hier voor meer informatie over dit schilderij.