Kabramasker danst…

Dit schreef Alexandra Gaba-van Dongen, conservator pre-industriële vormgeving van Museum Boijmans Van Beuningen op Facebook. Zij was een van de aanwezigen op de bijeenkomst waar Boris van Berkum en Marian Markelo vertelden over de achtergronden van het Kabramasker. In dit artikel over de herdenkingen in 2013 schrijft Liesbeth Tjon A Meeuw dat "het duo dat het afgelopen jaar wat mij betreft de belangrijkst aanzet heeft gegeven tot het zichtbaar maken van deze collectieve verantwoordelijkheid, zijn wintipriesteres Marian Markelo en beeldend kunstenaar Boris van Berkum geweest". Toen ze hoorde dat Boris een blanke Nederlander was, was dat "weer een confrontatie met mijn eigen vooroordelen". Hun samenwerking belichaamt voor haar "de boodschap dat we elkaar nodig hebben in het proces van verwerken en het maken van een collectief verhaal."

3D scan

De bijeenkomst in het Amsterdam Museum op 27 juni 2014 was weer een hoofdstukje in het verhaal. Het weer opnieuw inbrengen van de sculpturale traditie in Winti staat nog maar aan het begin vertelde Boris van Berkum. Hij speculeerde over de toekomst: "Wie weet gaan mensen wel hun oudere familieleden 3D scannen om hen, als zij na hun dood voorouders geworden zijn, in tastbare vorm bij zich te hebben."
Tijdens de bijeenkomst kwamen de rituelen aan de orde om het masker, en andere ceremoniële voorwerpen, te ‘neutraliseren’ voor of na gebruik. Het ging ook over het eeuwenlange verbod op (voorouder)beelden in Suriname en op de Antillen en hoe dat nu nog doorwerkt. Irene Faber van het Joods Historisch Museum vertelde over hoe zij omgaan met de ceremoniële objecten uit de Portugese synagoge die ook gebruikt worden in de eredienst. Surinaamse Amsterdammers vertelden over hun ontroering toen zij voor het eerst het masker zagen dansen op de 1 juli herdenking in 2013.

Kabra Neti

Na afloop van de bijeenkomst ging het masker mee naar de Muiderkerk, waar die avond een Kabra Neti was, een maaltijd voor de voorouders. Deze worden vaak vlak vóór 1 juli gehouden. Voor ik naar de Muiderkerk ging, keek ik even naar het journaal. De Hema had iets nieuws: in een aantal filialen kan je jezelf 3D laten scannen om er een beeldje van te maken De dromen van Boris zijn al werkelijkheid geworden, maar zonder het spirituele verhaal.
De Muiderkerk zat vol met mensen in blauw-witte of zwart-witte (traditionele) kleding, de kleuren van rouw en van de voorouders. Er werd gezongen, gedanst, er waren toespraken van onder andere van Marian Markelo, die vertelde over het beeld en over de rol van het Amsterdam Museum.

Spirituele ervaring

En toen kwam het Kabra masker binnen, begeleid door muziek van Black Harmony. Het was bijzonder om te zien hoe mensen om het masker heen dansten en het toewuifden met doeken. Er werden heel veel foto’s gemaakt, zodat het beeld ook via de social media weer verder verspreid wordt. Boris van Berkum geniet zichtbaar als hij ziet hoe ‘zijn’ masker, op het hoofd van een van de dansers van Untold, weer tot leven komt.

Na afloop van de dans praat ik met Vanessa, samen met Markus Balkenhol die onderzoek doet naar Winti en naar het masker. Zij danst met het masker en ze vertelt hoe dat iedere keer weer een spirituele ervaring is. Het is lastig om te kijken vanonder het kostuum, maar het masker leidt haar.

Ze streelt de doos met het masker en ze vraagt zich af hoe het zou zijn om het in een vitrine te zien staan, onbeweeglijk en achter glas. Maar eerst zal ze er nog mee dansen, tijdens de herdenking op 1 juli in het Oosterpark. En dan gaat het masker de volgende dag weer in de vitrine, zodat iedereen er gedurende de komende zomer naar kan komen kijken.