#020today: Kabramasker in de Bijlmer

We staan op een stralende dag tussen het groen van de Bijlmer, pal onder de imposante betonnen dragers van metrolijn 53. Noraly Beyer vertelt over de Amsterdamse elite, die in de 17de en 18de eeuw op deze plek, waar in de jaren zeventig de nieuwbouwwijk Bijlmermeer zou verrijzen, landerijen en buitenhuizen had. Dezelfde elite had ook plantages in de kolonie Suriname, waar tot slaaf gemaakte Afrikanen suiker en koffie verbouwden. Veel van de nazaten van die slaven zijn inmiddels terecht gekomen in Amsterdam Zuidoost. Hun voorouders, de slaven van lang geleden, spelen nog steeds een rol in hun leven. Het Kabramasker maakt de geschiedenis van de slavernij tastbaar, ook voor de WijkSafari-bezoekers voor wie dit een vreemd en ver verhaal is.

Gebruikscollectie

Maanden geleden sprak ik Noraly Beyer op een bijeenkomst van NiNsee. Ze vertelde dat ze meewerkte aan de WijkSafari Bijlmer. Ik ben een grote fan van WijkSafari en heb de voorstellingen in Slotermeer en Utrecht allebei gezien. Noraly en ik spraken over de mogelijkheid dat het Kabramasker een rol zou spelen. Kunstenaar Boris van Berkum en Winti-priesteres Marian Markelo overlegden met Noraly en Adelheid over het verhaal dat gepresenteerd zou worden. Er werden afspraken gemaakt over transport en logistiek. Dit bedoelen we dus met ‘gebruikscollectie’: het mogelijk maken dat een object een andere rol vervult dan de traditionele rol aan de museumwand of in een vitrine.

Ontheemd

In de voorstelling, inmiddels helemaal uitverkocht, worden bezoekers op een theatrale route door Zuidoost meegenomen. Rode draad is de vraag hoe mensen op allerlei verschillende manieren ontheemd zijn. Met Noraly als gids staan we op een metrostation en horen over de utopische architectuur van de Bijlmermeer, die in de weerbarstige praktijk toch anders uitpakte. We gaan op bezoek in een flat waar alleen maar Chinese ouderen wonen en horen over hun worsteling om te communiceren in de Nederlandse taal. Noraly draagt ons over aan een volgende gids, een Ghanees-Nederlandse actrice die een tijd lang ‘geadopteerd’ was door haar landgenote Grace. Tijdens het project worden acht acteurs enkele weken ondergebracht bij acht karakteristieke buurtbewoners. Uit de ontmoetingen ontstaan theatrale scènes. In de achtertuin van Grace, tussen lappen Vliscostof, luisteren we naar haar verhalen over de procedure om toegelaten te worden tot Nederland, waar haar Surinaamse verloofde op haar wachtte. Ze vertelt over de hardvochtige straffen van haar moeder en over haar zoontjes die haar plagen met haar taalfouten.

Scooters

Ondertussen trekken verschillende groepjes WijkSafari-bezoekers door andere delen van de Bijlmer, op bezoek in andere huizen, in de voormalige Vluchtgarage, een moskee of een toko of achterop de scooter langs de oude honingraatflats en de nieuwe laagbouw. Met roze stroken zijn op gevels letters en zinnen gemaakt, die we voorleggen aan de mensen naast wie we lopen naar de slotperformance. Ik vraag aan een Syrische danser welk huis voor hem een ‘castle’ was en hij vertelt over het huis van zijn eerste boyfriend. De WijkSafari eindigt altijd met een scooterballet, dit keer rondom rapper Gikkels, die het nummer ‘Lacheim, Inshallah, Amen voor allen’ rapt. Weer een ontroerend moment: de bezoekers van de Wijksafari, nog wat onwennig meewuivend met de rap, terwijl aan de andere kant van het plein buurtbewoners enthousiast terugzwaaien.

‘Culturele antropologie in eigen land’ noemt Roosen de WijkSafari. Het brengt bezoekers op plekken waar ze anders nooit zouden komen. De Bijlmer zal nooit meer hetzelfde zijn.

Wil je meer weten over dit bijzondere masker, kijk dan in Collectie online.