Augmented Aurality

Ik ben geïnteresseerd in het geluid van de stad omdat het Amsterdam Museum samenwerkt met de Universiteit van Maastricht aan een project om veranderingen in het geluid van Amsterdam te laten horen. Hoe klonk de stad aan het einde van 19de eeuw en tijdens de oorlog? Ik heb zelf meegewerkt aan een van de wandelingen van Soundtrackcity en er een aantal gelopen. In de wandeling langs de Amstel neemt archeoloog Jerzy Gravronsky je bijvoorbeeld mee onder water naar de bodem van de Amstel. In de Staatsliedenbuurtis het strijdbare verleden de rode draad. Deze week gingen er vier Rotterdamse wandelingen in première. Op vrijdag 27 januari verzamelden filmkijkers, recensenten, conservatoren, filosofen en kunstenaars zich in filmtheater Lantaarn Venster, op de kop van Zuid in Rotterdam voor het symposium The City as Sound over de metamorfose van de stad onder invloed van geluid. What movie are we in? Wat is het verschil tussen door de stad lopen met je eigen soundtrack of die van iemand anders? Het seminar was Engelstalig, dus in liever gezegd: in iemand anders ‘aural microworld’.

Geluidskunstenaar Justin Bennett ging in op techniek en zintuigen. Voor hem is geluidswandelen het openen van de zintuigen. Elke stad klinkt anders. Architectuur is van invloed. Het wijdse Rotterdam klinkt ook ruimtelijker dan de smalle Amsterdamse straten. Er zijn verschillende manieren waarop je kan luisteren: naar de ruimte, naar de geluiden als signalen van de stad, naar het effect van oppervlakte en textuur. Bennet bekende dat hij zelf vaak luistert als nerd: welke microfoon is hier gebruikt, is iets ver weg of dichtbij opgenomen? Een geluidswandeling kan een vorm van augmented reality zijn, waarbij historische lagen (stemmen, geluiden) worden toegevoegd aan de visuele werkelijkheid van nu. Maar geluidswandelen kan ook behoorlijk surrealistisch zijn zoals in de Rotterdamse wandeling waarin de zelfmoord van de Koreaanse actrice Choi Jin-sil een grote rol speelt. Maar zelfs in de meest surrealistische geluidswandeling wordt gebruik gemaakt van geluiden uit de realiteit, zoals de wind, voetstappen en dierengeluiden. Sommige geluidskunstenaars voegen muziek toe of maken een compositie met ‘fieldrecordings’. Lee Patterson gebruikte voor zijn wandeling de geheime geluiden van de stad, zoals het geluid van de riolen of van de sporen van de metro. Een van de sprekers zag met Patterson soundtrack in de oren hoe de Erasmusbrug eigenlijk een gigantische harp is.

Een geluidswandeling verandert je relatie tussen jezelf en de omgeving zegt Bennett. De geluidswandelingen staan in de traditie van de psychogeografie, alles wat mensen uit hun dagelijkse routine haalt en op een andere manier naar het stedelijke landschap laat kijken. Musicus en filosoof Marcel Cobussen vertelde hoe het effect van de geluidswandeling bleef voortduren ook na afloop. Rotterdam was een sonic city geworden. Datzelfde gevoel had ik niet veel later toen ik onder de harp van de Erasmusbrug fietste tussen de geluiden van trams, auto’s, boten en meeuwen.

Op vrijdag 3 februari is er een (Engelstalige) studiedag bij Beeld en Geluid in Hilversum over het Amsterdamse historical soundsscapes project. Meer informatie en aanmelden: http://www.beeldengeluid.nl/nieuws/201112/symposium-geluid-historische-musea