In een document dat in het Stadsarchief wordt bewaard, wordt voor het eerst de naam van onze stad genoemd: 'Amestelledamme'. In het document wordt het voorrecht om tol te heffen geregeld, het zogenoemde tolprivilege. Het document is 27 oktober 1275 gedateerd. Eén keer per jaar komt het uit het depot: ook dit weekend is het in de Schatkamer te zien.
Tolprivilege 27 oktober 1275, Stadsarchief Amsterdam
Aan dit document is een zegel bevestigd met daarop het wapen van graaf Floris V, degene die de stad het privilege verleende. Wanneer Amsterdam zelf een stadswapen is gaan gebruiken is niet bekend. Het vroegste bekende voorkomen komt uit de veertiende eeuw.
Drie Andreaskruisen en een keizerskroon
Centraal in het stadswapen staan de drie kruisen: drie verticale banen in de kleuren rood, zwart en rood met in de zwarte baan drie witte Andreaskruisen onder elkaar. Hoe de witte kruisen in het stadswapen terecht zijn gekomen en wat ze betekenen is niet duidelijk. De kruisen worden Andreaskruisen genoemd, naar de apostel Andreas die op een dergelijk gevormd kruis werd gekruisigd. In de dertiende eeuw was Amsterdam en de gebieden er omheen in bezit van de familie Persijn. In het wapenschild van deze familie stonden negen Andreaskruisen. Ook andere bezittingen van de familie Persijn zoals Amstelveen en Oudekerk aan de Amstel hebben Andreaskruisen dus misschien is dat de bron van de kruisen. Waarom er drie kruisen zijn opgenomen? Ze zouden verwijzen naar plagen, stadspoorten of drie doorwaadbare plekken, maar ook voor deze theorieën is geen enkel bewijs bekend.
Boven de drie kruisen staat een grote kroon. De herkomst daarvan is duidelijker. In 1489 verleende de landsheer, Maximiliaan van Oostenrijk, Amsterdam het recht om boven het wapen met de drie kruisen de keizerskroon van het Heilige Roomse Rijk te voeren. Hij deed dit als dank voor de steun die de stad hem had verleend. Zoals gebruikelijk bij wapenschilden staat aan weerszijden van de kruisen een leeuw als dragers van het wapenschild.
Koningin Juliana verricht de officiële opening van het Amsterdams Historisch Museum, 27 oktober 1975
Opening Amsterdams Historisch Museum 1975
Op de zevenhonderdste verjaardag van Amsterdam op 27 oktober 1975, werd in het oude Burgerweeshuis het nieuwe Amsterdams Historisch Museum door koningin Juliana geopend. Als openingshandeling vulde zij de Andreaskruisen van het stadswapen met een plexiglazen kruis aan. Het museum was sinds 1926 in het Waaggebouw op de Nieuwmarkt gevestigd geweest. Dat gebouw was te krap geworden en was bovendien niet geschikt om de collectie op een verantwoorde manier te tonen.
2025 is weer een jubileumjaar voor Amsterdam en uiteraard zal dit aanleiding zijn voor grote evenementen. Het Amsterdam Museum hoopt dat jaar met een nieuwe opstelling in een herzien gebouw te openen.
In de tentoonstelling 'Opslaan als.. Hoe verzamel je de stad?' is een zaal gewijd aan het symbool van Amsterdam. Daar zijn verschillende voorbeelden uit de collectie van de stad tentoongesteld.
Zondag zijn in het museum de hele dag activiteiten ter gelegenheid van de verjaardag van Amsterdam.