Imagine IC luistert al twintig jaar naar wat mensen en organisaties in de Bijlmermeer vertellen over het leven in de Bijlmermeer. Dat luisteren heeft geleid tot cocreaties op de locatie van Imagine IC (Bijlmerplein 393, samen met de OBA) en op veel andere plaatsen in de Bijlmermeer.
Van Bijlmerramp tot ‘broekzakarchieven’ op mobieltjes, van bekeerlingen tot de Islam tot de sloop van parkeergarage de Kempering; Imagine IC onderzoekt samen met Bijlmerbewoners van alles wat met erfgoed en de emoties daarbij te maken heeft. In de beginperiode ging dat nog enigszins vanuit ‘hokjesdenken’, waarbij bewoners in verschillende doelgroepen werden verdeeld. Gaandeweg wordt zowel bij Imagine IC als in de rest van de erfgoedwereld steeds meer gewerkt met een fijnmazig netwerk van participanten.
Professionele luisteraars
Het team van Imagine IC bestaat deels uit netwerkers die heel veel luisteren. Dat is belangrijk, want zij zorgen ervoor dat de gesprekspartners echt gehoord worden en ze niet in de waan van de productie van de dag worden overstemd. Voor het congres nodigde Imagine IC andere professionele luisteraars uit, om iets te vertellen over hun manier van luisteren en ook wat ze daarmee bereiken.
Milena Mulders zette in Heerlen een Migratie Museum op. Hier wordt geluisterd naar de verhalen van de vele voormalige mijnwerkers met een migratieachtergrond. Hun stem werd nog niet gehoord. Het creëren van een veilige plek en het bieden van een luisterend oor is de basis. Dat kost tijd en levert niet altijd direct zichtbare resultaten op. Het is daardoor soms lastig om aan bijvoorbeeld gemeenten en fondsen uit te leggen wat de oogst is.
Laat luisteraars spreken en sprekers luisteren
Leah Bassel
Juist daar waar het wringt en erfgoed duidelijk een verband heeft met wat er in de maatschappij en de politiek speelt, is het belangrijk om te luisteren naar boosheid, angst, bezorgdheid en andere gevoelens bij een divers publiek, stelt ook Wayne Modest, directeur van Research Centre for Material Culture in zijn spoken column. Want welk erfgoed wordt eigenlijk beschermd en wat (nog) niet en wie beslist daarover mee?
Neutraal, of juist niet?
Indrukwekkend was de bijdrage van Fleur van Ravensbergen in een van de werkgroepsessies. Zij werkt als bemiddelaar in oorlogssituaties en bij andere heftige politieke conflicten. De partijen zitten hier om de tafel, met de wapens op tafel. Goed luisteren is bij het vinden van een oplossing, of een stap in de goede richting, heel belangrijk. Luisteren is aandacht geven en proberen je een voorstelling te maken van wat de mensen in zo’n hevig conflict doormaken. Je geeft ze daarmee geen gelijk en je blijft als bemiddelaar neutraal, maar door alle partijen de volle aandacht te geven creëer je een veilige omgeving, waarin het uiteindelijk vaak toch mogelijk blijkt om iets te bereiken.
Neutraliteit is in het werk van een bemiddelaar essentieel. Maar hoe stel je je als museum of erfgoedorganisatie op? Is neutraliteit wel wenselijk en is het mogelijk? Een museum kan als ‘spreekbuis’ gezien worden door kunstenaars of andere makers, waarbij niet noodzakelijkerwijs de mening van het museum vertolkt wordt. Toch kan dat door bezoekers wel zo gevoeld worden. Erfgoedorganisaties kunnen ook zelf het voortouw nemen en daarmee een maatschappelijke discussie op gang brengen. Het streven om op zijn minst een veilige plek te bieden, waarin echt wordt geluisterd naar ieders stem, is niet eenvoudig. De voorbeelden uit de praktijk die in het congres zijn besproken geven aan dat daarmee wel degelijk iets bereikt kan worden.
Hart voor hard rock
Er waren tijdens dit congres van allerlei geluiden te beluisteren: zoals Homesounds van het Instituut van Domestic Sounds (Elise ’t Hart) en Urban ambiances (stadsgeluiden door Michiel Huijsman). Sommige toehoorders durfden het aan: een workshop over heavy-metal-muziek verzorgd door Walter Hoeijmakers, terwijl deze muziekstijl helemaal niet ‘hun ding’ was. Volgens één van de congresgangers was dat toch een goede keuze. Als iemand vol enthousiasme over zijn favoriete muziek vertelt, dan ga je daar toch een heel eind in mee en ga je echt proberen om ook te horen wat zo’n fan in deze muziek hoort. Eigenlijk gaat het niet om luisteren met je oren, maar om luisteren met je hart!
Meer weten?