Vlaggen en identiteiten

Sara en ik hebben al eerder contact gehad over een Surinaamse vlag uit het jaar van de onafhankelijkheid. Op 24 november 1975 werd voor de sporthal in de Bijlmermeer, in de ijzige kou, maar onder luid gejuich van velen, de Surinaamse vlag gehesen. Deze vlag in de Bijlmer wapperde door het tijdverschil uren eerder dan in Paramaribo. In Paramaribo werd op 25 november de officiële onafhankelijkheid ingeluid met het nieuwe nationale symbool. Prinses Beatrix en prins Claus die daarbij aanwezig waren, namen de in Amsterdam gemaakte vlaggen in het geheim mee in het vliegtuig. Het was de enige manier om ze op tijd in Paramaribo te krijgen. Minstens een bleef er achter dus, voor de ceremonie in de Bijlmer. Sara vroeg me of die vlag misschien in de collectie van het Amsterdam Museum beland was. Maar helaas vonden we geen vlag of andere aanwijzingen. (Tips zijn nog steeds welkom).

Op de website Srefidensiefoto staan ontwerptekeningen van de statuutvlag. die van 1959 tot 1975 wapperde in Suriname. De vlag had vijf gekleurde sterren die stonden voor de verschillende bevolkingsgroepen. Volgens Sara Blokland was voor sommige deze vlag een teken van het koloniale denken: eenheid langs raciale scheiding,maar voor de ander juist een poging tot eenheid en emancipatie. Verder speurend naar verhalen over de vlag vond ik een artikel in OSO (nov 2000) van Eva Essed-Fruin, echtgenote van Frank Essed, die in 1958 in de regering zat, over de rol van schrijver en hoge ambtenaar Lou Lichtveld bij de nieuwe vlag. ‘Zijn ontwerp voor de Surinaamse vlag was heel simpel: de vijfpuntige ster die ook in het wapen voorkwam, plaatste hij midden in het wit van de Nederlandse driekleur. Ik heb hem horen zeggen dat dit een zuinige oplossing was, omdat het op die manier niet nodig zou zijn om bij officiële gelegenheden twee vlaggen uit te steken en de bestaande rood-wit-blauwe vlaggen met een kleine wijziging in gebruik konden blijven.’  Er kwam echter, tot ongenoegen van Lichtveld, een andere vlag met vijf sterren die de verschillende bevolkingsgroepen vertegenwoordigden - zwart (Creolen), bruin (Hindostanen), geel (Javanen en Chinezen), rood (Indianen) en wit (Hollanders) – verbonden door een ellips.          

Bij de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 kwam er weer een nieuwe vlag. Op de Srefidensi-website is een geweldig filmpje te zien met Jack Pinas, winnaar van het ontwerp voor een nieuwe vlag. Hij vertelt hoe zijn winnende ontwerp totaal veranderd werd tot de huidige vlag met de groene, witte en rode banen en de gele ster in het midden. 

Extra toffe bagage

In 2016 ontwierp kunstenaar Brian Elstak een nieuwe Nederlandse vlag: de Nederlandse driekleur, nu eens niet met oranje wimpel maar met een zwarte ster. Een aantal van de grootste (niet-witte) migrantengroepen heeft een ster in de vlag van hun herkomstlanden: de groene sterren van Marokko en Syrië, de witte ster in het rood van de Turkse vlag, de zwarte ster van Ghana en de gele ster van Suriname.

Brian heeft een grafische oplossing gekozen, die lijkt op het idee van Lou Lichtveld in 1958: een zwarte ster in het midden van de witte baan. Ik vroeg Brian of hij het verhaal over de vlag van Lou Lichtveld kende, maar  hij had er nooit eerder over gehoord. ‘Die extra ster is vanwege ikzelf en andere mensen zoals ik’ vertelde hij, ‘de extra toffe bagage die je nog hebt naast het Nederlands zijn’.

Volgens Brian is het simpel. ‘De culturele verschillen zijn er. Accepteer het. Het maakt ons juist één sexy bad ass volk’, schreef hij naar aanleiding van de Ieder1 manifestatie waar hij een flyer voor ontwierp, mét de nederlandse vlag plus ster. 

Roofstaat

Brian Elstak is niet de enige die speelt met de Nederlandse vlag. Rapcollectief SMIB (de BIMS (Bijlmer) maar dan omgekeerd) hangt bij optredens een Nederlandse vlag op met hun naam in de witte baan. Juist in hiphop worden veel vraagtekens gezet bij ‘Nederlandsheid’. 

Het omslag van de heruitgave door hiphoplabel TopNotch van Roofstaat over het koloniaal verleden van Nederland refereert ook aan de kleuren van de Nederlandse vlag, maar dan met een (slaven)schip en een zee vol schedels. Dit is duidelijk geen juichverhaal is over een trotse geschiedenis.

Ik geloof dat we de tijdgeest niet echt mee hebben voor het voorstel, maar zullen we het toch maar doen, dat voorstel van Brian Elstak: een zwarte ster in het rood-wit-blauw? Die maakt duidelijk dat landen, bevolkingen en tradities veranderen.

Kom naar het Amsterdam Museum op 24 mei en praat mee over vlaggen, identiteiten en lagen van de geschiedenis.