Een schilderij kan mooi zijn of verontrustend of misschien een beetje saai; het is onbetwist de meest populaire kunstvorm. Een écht goed schilderij ziet er haast moeiteloos uit, alsof de kunstenaar elk element direct op zijn plaats had. Niet veel schilderijen zijn echter daadwerkelijk zo moeiteloos vervaardigd; de meeste schilders bereiden hun compositie met zorg voor. De voorbereidingen worden natuurlijk niet aan het publiek getoond – het zou maar afdoen aan het eindresultaat! Toch kan het bestuderen van voorstudies inzicht geven in het doel en het proces van de kunstenaar.
Neem als voorbeeld Het vlot van de Medusa, geschilderd door Théodore Géricault in 1818. Het werk verbeeldt een gruwelijke contemporaine gebeurtenis: een Frans schip was gezonken en het grootste deel van de bemanning achtergelaten op een groot houten vlot. Géricaults gigantische doek beeldt een moment van hoop voor een tiental overlevenden af: ze zwaaien wanhopig naar een minuscuul scheepje aan de horizon.
Théodore Géricault, Het vlot van de Medusa, 1818-19.
Om zijn schilderij zo aangrijpend mogelijk te maken maakte Géricault honderden studies en schetsen voordat hij besloot tot zijn uiteindelijke compositie. Het Amsterdam Museum bezit één van deze studies: een grote pentekening waarop te zien is hoe de schipbreukelingen muiterij plegen. Met veel detail zet Géricault het geweld neer; de vechtende mensen, de rouwenden en de overledenen buitelen over elkaar heen. Deze overvolle compositie lijkt eigenlijk helemaal niet op Het vlot zelf – hier heeft Géricault dus nog niet besloten hoe zijn werk eruit zal gaan zien. Zijn studies, waarvan er meer dan honderd bekend zijn, beelden zijn denkproces opvallend helder af. Zes scènes overwoog hij, waarvan de muiterij slechts de tweede is. De tekening in het Amsterdam Museum stamt dus uit een vroege fase. Uiteindelijk koos hij voor een ander moment; niet de strijd op het vlot, maar juist de hoop om gered te worden.
De voorstudies voor Het vlot van de Medusa illustreren de denk- en werkwijze van Géricault en laten hiermee zien wat verscholen ligt achter een doek in het Louvre. Het onderzoeken van deze tekeningen bieden, tweehonderd jaar na dato, een blik in Géricaults zoektocht naar een meesterwerk.
Nina Reid - stagiair Amsterdam Museum en student kunstgeschiedenis Universiteit van Amsterdam