Abdellah schilderde het ongeveer 50 jaar geleden, toen op de Bloemenmarkt nog echte bloemen verkocht werden in plaats van plastic rozen, houten tulpen en bollen die niet uitkomen. Hij was dol op Amsterdam en kwam er vaak. De Dappermarkt was zijn favoriete plek.
Documentaire
Zaki werkte in Lelystad in een fabriek voor hondenvoer. Hij vond een huis in Swifterbant, zodat zijn vrouw ook naar Nederland kon komen met hun dochter Leila. De tweede dochter Hajia werd daar geboren.
De NTR maakt een documentaire over het leven van Abdellah Zaki (uitgezonden op 15 en 22 december 2019). In deel 1 zegt taxateur en kunstkenner Phillip Silbernberg over het schilderij van de Bloemenmarkt: ‘hier zie ik geen Marokkaanse schilder in’. Hij focust op de academische aspecten, licht, schaduw en vormen en constateert dat Zaki ‘een echte schilder is’.
Aanslag op de Sultan
We zien in het programma ook hoe Hajia naar haar tante in Casablanca gaat, die met tranen in haar ogen vertelt over Abdellah’s vertrek naar Nederland. Als kunstenaar kon hij niet genoeg verdienen, in Marokko niet, maar in Nederland ook niet. Zijn beste vriend in Nederland vertelt aan Hajia dat Zaki nooit naar buiten wilde treden met zijn schilderijen en muziek.
Hajia met haar vader Abdellah Zaki copyright familie Zaki
Hajia kwam in haar zoektocht naar een plek waar ze werk van haar vader zou kunnen tonen bij het Amsterdam Museum terecht. We spraken af, met de cameraploeg erbij. Ze had alle schilderijen meegenomen. Het werd een kleine expo van schilderijen met zowel Marokkaanse als Nederlandse thema’s. Het meest bijzondere werk is dat van de aanslag op de door de Franse kolonisatoren gesteunde Sultan in Rabat in 1953. Allal Ben Abdallah rijdt met een auto op het paard van de sultan in en trekt een mes. De aanvaller wordt neergeschoten door een Franse militair. In 1956 komt een einde aan de Franse en Spaanse kolonisatie van Marokko. Zoals Hajia zegt: ‘een verhaal dat kinderen op school zouden moeten leren’. Het is niet bekend waar Zaki het werk gemaakt heeft. Zijn dochter vertelt in de documentaire dat het Abdellah’s eerste schilderij is. Maar hoort het in het Amsterdam Museum, in een tentoonstelling over hoe je de stad verzamelt?
Abdellah Zaki, De Bloemenmarkt, 1979
Talent
In Amsterdam heeft Abdellah Zaki alleen het Singel geschilderd, helaas niet zijn favoriete Dappermarkt. We hebben er daarom voor gekozen het schilderij van de Bloemenmarkt de komende maanden een plek te geven in Opslaan als…. . Het hangt naast de vitrine met een gedicht van een Turkse ‘gastarbeider’, zoals mannen als Zaki toen genoemd werden. Er waren waarschijnlijk meer migranten die talenten hadden die alleen hun familie kende.
Kom kijken naar het schilderij en de rest van de tentoonstelling, maar kijk vooral ook naar de documentaire die laat zien hoe belangrijk het is dat migratieverhalen doorverteld worden van generatie op generatie.