Een zingend meisje, ca. 1642-1697
Jan de Bray (1627-1697)
18,5 x 14,3, rood en zwart krijt op papier
Een zingend meisje
De tekening ‘Een zingend meisje’ is gemaakt door Jan de Braij. In zwart en rood krijt heeft hij het meisje op papier gezet. Het gebruik van deze twee kleuren wordt vaak aangegeven met de term ‘deux crayons’. Het meisje is te zien vanaf haar middel tot aan het hoofd. In haar linkerhand houdt zij een liedboek vast en met haar rechterhand lijkt zij de maat aan te geven. Haar hoofd is gedraaid en haar blik is op de beschouwer gericht. Het haar is met een hoofddeksel bij elkaar gehouden. In de band van het hoofddeksel staan een aantal letters: E.B.M.A. De betekenis hiervan is onbekend.
Jan de Braij
Over de kunstenaar Jan de Braij is veel niet bekend. Zo is het niet zeker of deze kunstenaar in 1626 of 1627 is geboren en wat zijn geboorteplaats is. Over het algemeen wordt aangenomen dat dit in Haarlem is. Jan de Braij kwam uit een echt kunstenaarsfamilie. Zo waren zowel zijn vader als zijn broers ook kunstschilders. Zowel Salomon (de vader van Jan) als Jan behoorden tot de belangrijkste historieschilders die Haarlem heeft voortgebracht. Een van de bekendste werken van Salomon is een deel van het decoratieprogramma ‘de triomfstoet’ in Huis ten Bosch. Een van de bekendste werken van Jan is het portret van de regenten van het weeshuis in Haarlem. Hun historievoorstellingen in een classicistische stijl hebben dan ook een bijzondere plaats in de canon van de Nederlandse schilderkunst van de zeventiende eeuw.
Het liedboek in de 17e eeuw
Dit portret is niet uniek in de zeventiende eeuw. Deze genrestukken (een kunstwerk met daarop een voorstelling uit het dagelijks leven) worden veelvuldig gemaakt. Niet alleen door Jan de Braij, maar ook door kunstenaars als Frans Hals, Jacob Ochtervelt, Pieter de Grebber en Johannes Vermeer. Opvallend aan deze genrestukken is dat deze vrouwen allen een zogenaamd ‘liedboek’ vasthebben. Een liedboek is een verzameling van geestelijke en wereldlijke liederen die door iedereen gezongen kunnen worden. Tienduizenden liederen zijn er in de loop van de 16e en 17e eeuw geschreven. De hoeveelheid liedboeken die in de 17e eeuw zijn gemaakt, doet vermoeden dat veel mensen hier gebruik van maakte. Deze liederen zijn soms een- en soms meerstemmig. Men zong overal: op straat, in huis, in kroegen en muziekherbergen.
De vrouwelijke dirigent
Zoals het zingende meisje de maat aangeeft, gebeurt dit nog altijd bij een orkest door een dirigent. De vrouwelijke dirigent is nog altijd niet vaak te zien. Zo had het Koninklijk Concertgebouw in 2006 voor het eerst een vrouwelijke dirigent die een volledig programma leidde. In 2018 publiceerde een Frans gerenommeerd tijdschrift over klassieke muziek dat van de 744 grote orkesten wereldwijd slechts 32 vrouwelijke dirigenten waren. Dit is slechts 4.3 %.
Dat de vrouw nauwelijks te zien is aan het hoofd van een orkest komt door oude ouderwetse opvattingen. Zo zei de legendarische Finse pedagoog Jorma Panula, opleider van velen grote dirigenten, op de vraag of vrouwen kunnen dirigeren, het volgende: “absoluut niet…. Vrouwen kunnen het proberen, maar het is echt anders. Ik zie ze hun best doen, zweten, hun gezicht betrekken, maar het wordt er alleen maar slechter van; het is puur een biologische kwestie”. De Amsterdams-Canadese Barbara Hannigan, vrouwelijk dirigent, reageerde geshockt op Panula zijn uitspraak. Zo zei zij na afloop van een concert dat zij dirigeerde: “Maar ik heb hem zaterdag mijn antwoord gegeven, door 'mannenmuziek' te dirigeren”. “We moeten een nieuw 'normaal' creëren”, vindt Hannigan, “zodat kinderen al zien dat het gewoon kan”.
Ondanks dat vrouwen zich Inmiddels mogen aanmelden op de Nederlandse dirigentopleiding, gebeurt dit nog steeds minder vaak dan mannen. Doen zij dit wel dan lopen zij aan tegen de tradities van de orkestwereld. Inmiddels zie je dat de man-vrouw verhouding van de instrumentalisten in orkesten bijna gelijk zijn. Dit biedt kansen en mogelijkheden dat door deze verschuiving er binnenkort ook meer vrouwen op de bok komen te staan. Ken jij nog meer beroepen waarin vrouwen ondervertegenwoordigd zijn?