Herdenken en actievoeren

In deze blog beelden van fotografe Angela Tellier van de Memre Waka in 2019. Eén van de plekken in Amsterdam, die herinneren aan het slavernijverleden van deze stad is de ambtswoning van de burgemeester op de Herengracht, gebouwd door de steenrijke Paulus Godin (1615-1690) die handelde in mensen. In 1675 ondertekende hij samen met drie collega’s een contract met vertegenwoordigers van de Spaanse koning, het Asiento de Negros. Ze beloofden vijf jaar lang jaarlijks 4.000 slaven vanuit Curaçao aan de Spaanse koloniën te leveren. Naast de ambtswoning ligt een steen waarin gebeiteld is: ‘Slavenhandel en slavernij zijn misdaden tegen de menselijkheid’. Zo’n tastbare herinnering roept nieuwe rituelen op.

De Surinaamse gemeenschap en met name de organisaties Opo Kondreman en Stichting Eer en Herstel organiseren al jaren op de eerste juni bijeenkomsten bij de ambtswoning. In 2013 was er voor het eerst de Memre Waka, een herdenkingstocht door de binnenstad. Historici Leo Balai en Dienke Hondius hadden onderzoek gedaan naar de Amsterdammers die een rol speelden in de slavernij, als plantage-eigenaar, directeur van de West-Indische Compagnie of van de Sociëteit Suriname. Bij die eerste tocht wezen Jennifer Tosch en ik enkele van die panden aan. In 2014 publiceerden we de Gids Slavernijverleden Amsterdam, waar we meer dan honderd met slavenhandel verbonden panden, het verzet ertegen en de aanwezigheid van zwarte mensen in Amsterdam in kaart brachten. De jaarlijkse tocht werd traditie met de binnenplaats van het Amsterdam Museum als vertrekpunt.

Kabramasker

De kleurrijke en luidruchtige aanwezigheid van de nazaten van de mensen, die ooit eigendom waren van mensen die vroeger in deze grachtenpanden woonden, maakte crime scene Amsterdam zichtbaar, de plek waar het Amsterdamse aandeel in die misdaad tegen de menselijkheid bedacht, voorbereid en uitgevoerd werd. In 2019 was voor het eerst het Kabramasker onderdeel van de Memre Waka, gedragen door Vanessa van Untold. Het masker is een tastbare verwijzing naar de voorouders. Het is elk jaar op 1 juli aanwezig in het Oosterpark als Marian Markelo daar haar gebed tot de voorouders doet. Tijdens de tocht en de afsluitende bijeenkomst bij de ambtswoning werd regelmatig gesproken over excuses en herstelbetalingen. “Al die panden zijn gebouwd op het bloed van onze voorouders” hoor ik regelmatig iemand zeggen. Dat klopt niet echt, zoals ook burgemeester Van der Laan ontdekte. Maar dat Amsterdam en Nederland geprofiteerd hebben van de slavernij is wel duidelijk. Vanwege de coronacrisis is het onderzoek naar Amsterdamse betrokkenheid vertraagd en het uitspreken van excuses uitgesteld naar volgend jaar.

Deze blog is opgedragen aan Perez Jong Loy (1954-2019), de vorig jaar overleden strijder voor het herdenken en verwerken van het slavernijverleden. Ieder jaar organiseerden we met hem de Memre Waka. Hij was ook de man die de button bedacht met 1873, die tegenwoordig door heel veel mensen gedragen wordt tijdens de juni maand. Het jaartal refereert aan de tienjarige periode van ‘Staatstoezicht’ tussen 1863, de formele afschaffing van de slavernij, en 1873 erop. Een groot deel van de vrijgemaakten was nog verplicht om op een plantage te blijven werken.