De Amsterdamse Beurs
Ondernemerschap
Centraal in het succes van de handelsstad Amsterdam is de ondernemende geest van de meeste bewoners, die van oudsher ‘geïnfecteerd’ zijn met een sterk ontwikkeld commercieel gevoel. Amsterdam is vanwege haar ligging aan Amstel en IJ al vanaf de 14e eeuw een belangrijk knooppunt in deinternationale handel. Amsterdammers hebben hierdoor een echte ondernemersgeest ontwikkeld. En ook toen al gold: je kon er stinkend rijk mee worden, maar ook straatarm.
Het is dankzij die handelsgeest dat de stad al eeuwen een belangrijke rol speelt op diverse internationale economische terreinen. Maar de stad heeft sinds haar ontstaan nooit een machtige en vermogende heersersklasse gehuisvest die haar invloed tot over de landsgrenzen liet gelden en daarmee de weg vrijmaakte voor internationaal succes. Daarom moest de Amsterdammer het hebben van de collectiviteit. Zo ontstond de eerste aandelenmaatschappij en ‘multinational’ ter wereld, de VOC.
Creativiteit
Gerard de Lairesse, De Stedenmaagd van Amsterdam, 1665-1685. SA 34496
Vrijdenken
Om te komen tot innovaties moet men buiten de traditionele methoden en technieken kunnen denken. Maar er is nog een andere reden voor de vrijdenkerij waarom Amsterdam internationaal geroemd (en verguisd!) wordt: de handelsgeest voerde de Amsterdammer over de hele wereld en de hele wereld meldde zich dientengevolge in Amsterdam. Als je zaken wilt doen met vreemden, zul je hun komst en hun gewoonten moeten respecteren. Met als positief bijverschijnsel dat ook die vreemdelingen ondernemend blijken te zijn, anders waren ze nooit gekomen. Bovendien nemen ze nieuwe ideeën en impulsen mee uit den vreemde, hetgeen de innovatieve cultuur van de stad verder stimuleert.
Burgerschap
Het gemeenschappelijk ondernemen vormde ook de basis voor het kenmerkende Amsterdamse burgerschap:
zodra men in goeden doen was geraakt, zorgde men voor degenen die waren ‘achtergebleven’: een soort stelsel van sociale zekerheid avant la lettre. De succesvolle burger was immers oorspronkelijk van dezelfde bescheiden
afkomst. En bovendien: sociale onrust binnen de stedelijke gemeenschap is slecht voor de handel! Een mooi voorbeeld van rijke burgers die voor de zwakkeren zorgden is het voormalig Burgerweeshuis, dat sinds 1975 het Amsterdam Museum huisvest.
Laura van Hasselt, een van de conservatoren van Amsterdam DNA, schreef dit artikel in Kunstlicht.