De ondergrond is een stevige rode stof. Rood is de kleur van Turkije en deze contrasteert bovendien mooi met de lapjes in wit, beide en zwart. Koos en Havize zijn allebei zeer handig met de naaimachine, Muzeyyen en Serife naaien het handwerk op de lapjes. Een paar oudere vrouwen komt binnen om mee te helpen. Muzeyyen heeft lekkere simin en fetabroodjes meegenomen. Ik assisteer bij het ontwerp en schrijf nog meer verhalen op.

Staalkaart van technieken en tradities

Het kleed is een mooie staalkaart geworden van technieken die heel snel aan het verdwijnen zijn: naaldkant, borduren, weven. En ook een overzicht van gebruiken: de linnen opbergzakken voor bulgur en gedroogde groenten, die overal plaats maken voor plastic bakjes; de Turkse vlag die de vrienden van de bruidegom meenemen als ze de bruid op gaan halen.
Het was bijzonder om de afgelopen tijd regelmatig in Turkse huizen te komen: licht ingericht met meubels vaak in beige met goud. Een grote televisie op een Turks kanaal. Enorme hartelijkheid en gastvrijheid. Smetteloze kasten met op elke plank een gehaakt kleedje en daarop glazen of souvenirs.
Maar ook dat gaat verdwijnen: Muzeyyen verzucht dat ze thuis alle kleedjes weggehaald heeft: ze heeft het veel te druk met man, kinderen, haar werk in het ziekenhuis en haar vrijwilligerswerk in buurthuizen in Oost en de Rivierenbuurt om ook nog eens al die kleedjes te wassen. Later, als ze oud is, haalt ze ze misschien weer tevoorschijn.

Vertalen met de smartphone

Serife heeft het merendeel van de lapjes gemaakt, ze beheerst veel technieken. Bij de lapjes vertelde ze over haar dorp, de dansers, de winkel van haar vader. Bij een volgend bezoek liet ik haar de teksten lezen. Bij twijfel over een woord pakte Serife of ik onze smartphone om de Nederlandse of Turkse vertaling te zoeken, of ze sms-te haar zoon. We werden vrienden op Facebook, daar staan de foto’s, die haar neef haar gestuurd had, van de rituelen met de vlag. De vrouwen vertelden over huwelijks feesten en de voorbereiding. Jaren waren moeders, tantes en, als ze ouder werden, meisjes zelf bezig met de uitzet. Alles werd zelf gemaakt of op zijn minst voorzien van een zelf gehaakt randje. Voor het huwelijk worden vrienden en familie uitgenodigd door hen wat lekkers te brengen soms in een zelfgemaakt pakje. De avond voor het feest is het hennafeest.

Tradities veranderen

De bruid krijgt tegenwoordig geen helemaal met henna ingesmeerde handen, maar een klein rondje. Dingen worden vaker gekocht zoals de glinsterende doekjes waarmee gedanst wordt, of de cadeautjes die je uitdeelt bij de geboorte van een kind. Sommige lapjes getuigen van religie, zoals het gehaakte hoedje waarmee de vader van Serife naar de moskee ging of het tasje om de koran in op te bergen. Anderen van bijgeloof: het rode strikje met nazar (kraal met blauw oog) dat baby’s opgespeld krijgen om hen te beschermen tegen het kwaad. Echt erin geloven doen ze niet, maar het is mooi en herinnert aan Turkije.

Het kleed zal worden opgenomen in de collectie van het Amsterdam Museum waar veel voorbeelden te vinden zijn van vrouwelijke handwerken, zoals merklappen en sierkussens.

hier een artikel over het kleed