Een feest van verscheidenheid

Amsterdam is een stad die onder haar ruim 790.000 inwoners zeer veel nationaliteiten herbergt; een echte wereldstad. De laatste telling, van 1 januari 2012, komt uit op 181 verschillende, al weer vier meer dan de 177 uit het jaar ervoor. En wat misschien nog wel meer zegt: er is geen buurt te vinden in de stad waar niet minstens vele tientallen verschillende nationaliteiten door elkaar wonen. Sommigen claimen zelfs dat er geen stad op de wereld is waar meer verschillende nationaliteiten wonen dan in Amsterdam. Het is maar de vraag of die claim terecht is en meer nog: wat zegt ’t eigenlijk over een stad?

Het is onmogelijk een betrouwbare internationale vergelijking te maken rond de vraag welke stad de meeste nationaliteiten huisvest. Wikipedia claimt dat Amsterdam op nummer één staat. Maar Owen Powell en Alex Horne kwamen in 2007 voor Londen al op 189 nationaliteiten met hun bijzondere project World in one city. Ze wilden bewijzen dat Londen de meest kosmopolitische stad ter wereld is door op zoek te gaan naar en te praten met Londenaren uit zoveel mogelijk verschillende landen.

Steden met een lange traditie van een open economie, een groot aantal inwoners (Parijs, Londen en New York) en een vroegere dekolonisatie dan Nederland, hebben vermoedelijk meer nationaliteiten binnen hun grenzen dan Amsterdam. Blijft natuurlijk overeind dat Amsterdam (qua inwonertal eerder een dorp) in de strijd om de meeste nationaliteiten heel hoog uitkomt.

Vermijding en ontmoeting

Maar wat zegt deze indicator eigenlijk over een stad? Wordt Amsterdam echt anders als er iemand uit Turkmenistan bijkomt, zoals afgelopen jaar? Is culturele diversiteit niet veel belangrijker? En is niet veeleer de vraag of mensen met elkaar omgaan en iets van elkaar leren relevant dan de vraag of ze een grondgebied delen?

Uit de Burgermonitor 2011 blijkt dat driekwart van de Amsterdammers vaak of soms omgaat met mensen van een andere herkomst. Zij werken met hen samen of ondernemen samen activiteiten. Een kwart geeft aan zelden of nooit contact te hebben met Amsterdammers van een andere achtergrond. Vooral op het werk en in het verenigingsleven treffen mensen van andere herkomst elkaar. De familie- en vriendenkringen zijn homogener. Hoogopgeleiden met wortels elders hebben het vaakst een gemengde vrienden- en familiekring. Een meerderheid van autochtone veertigers en vijftigers gaat alleen met de eigen groep om.

Wie in de stad woont, weet dat vermijding de belangrijkste vaardigheid is om te overleven. Wie zich door elk voorval, elke indruk of elke impuls laat afleiden is kansloos. Tegelijkertijd geldt dat ontmoeting het mechanisme is dat ten grondslag ligt aan het innovatieve vermogen van de stad. In die zin telt diversiteit wel degelijk. In de Gouden Eeuw was het, in het ook toen zeer diverse Amsterdam, goed gebruik te pronken met exotische waren uit verre streken. Nu ligt de nadruk op mensen. De symbolische waarde daarvan – Amsterdam nodigt uit tot ontmoeting - is groot. Maar ook voor de economie is diversiteit van belang.