#020Today: Triton en Nereïde

“Deze zomer organiseert Teylers Museum de eerste Nederlandse tentoonstelling over de zeemeermin. Zij wordt voor jong en oud op verrassende wijze tot leven gewekt, van schilderijen tot affiches, van beelden tot opgezette dieren, van ‘heuse’ zeemeermin-skeletten tot sprookjesachtige films en games. Het Groene Zeewijf, de Sirene, Mami Wata, de Kleine Zeemeermin – het zijn slechts enkele benamingen voor dit verleidelijke wezen, half vrouw half vis, dat sinds mensenheugenis overal ter wereld opduikt en een bron is voor veel sterke verhalen en geloof in magische wezens.” Dit aldus de beginalinea over Een zee vol meerminnen op de website van Teylers Museum.

In het gelijknamige boek komen we het beeld van Triton en Nereïde tegen in het hoofdstuk Renaissance & Barok - Het herleven van de oude goden onder de paragraaf Van Antwerpen naar Amsterdam: “De Noord-Nederlandse gouden eeuw was de vrucht van economische voorspoed en die voorspoed bestond bij de gratie van de macht over het water. Nederland dankte zijn bestaan en zijn rijkdom aan de zee. De artistieke vertaling van de macht over zee was al geruime tijd uitgeprobeerd in diverse allegorische voorstellingen. Dat gold zeker voor Antwerpen, dat in de 16de eeuw een soortgelijke positie bekleedde en de rijkdom van overzee vertaalde in fraaie herenhuizen. Na het uitbreken van de 80-jarige oorlog in 1568 en de val van Antwerpen in 1585, nam Amsterdam de leidende rol over.”

Toonbeeld bij uitstek, medio 17de eeuw, van Amsterdams spectaculair gegroeide welvaren, zelfbewustheid en trots werd het nieuwe stadhuis, ‘het achtste wereldwonder’. Van het classicistisch ontwerp van Jacob van Campen maakte een rijk decoratieprogramma deel uit, waarvoor de Antwerpse beeldhouwer Artus Quellinus (1625-1700) werd aangetrokken, die in 1648 met zijn atelier naar Amsterdam verhuisde. Hoe zou Quellinus het met zijn Antwerpse achtergrond ervaren hebben in zijn beelden voor het stadhuis zo nadrukkelijk de loftrompet te steken over Amsterdam?

In de collectie van het Amsterdam Museum bevindt zich een vijftigtal voorstudies van beeldhouwwerk voor het nieuwe stadhuis uit de werkplaats van Artus Quellinus. Eén ervan is het ontwerp voor het timpaan aan de Damzijde, te zien in het Amsterdam Museum. De stedenmaagd, die Amsterdam verbeeldt, is omgeven door mythologische figuren die de wereldzeeën uitbeelden. Links onderaan haar voeten bevindt zich het detail van Triton (van boven mens, van onderen vis, dienaar van zeegod Neptunus) en Nereïde (waternimf, dochter van zeegod Nereus). De aparte voorstudie van dit duo weet zich nu in de tentoonstelling in Haarlem omringd door ‘een zee vol meerminnen’.

Kijk hier voor meer informatie over dit object.