In de alleraardigste scheurkalender de Taalkalender 2013, een uitgave van Genootschap Onze Taal, is er elke vrijdag aandacht voor wetenswaardigheden over straatnamen. Deze week (op 27 september) gaat het over de Overtoom. De vraag luidt: Hoeveel plaatsen in Nederland hebben een straat met de naam Overtoom?
#020today: De Overtoom in Meervoud
De Overtoom in de Taalkalender 2013
Op de achterkant van het scheurblad geeft taalkundige Riemer Reinsma antwoord:
“Een Overtoom is te vinden in niet minder dan negentien Nederlandse plaatsen. Een overtoom was de verbinding tussen twee vaarwaters die een ongelijk waterpeil hadden. Hij bestond uit een dam met twee scheepshellingen. De passerende schepen werden –al dan niet met een windas- de ene helling op getrokken en vanaf de andere helling weer neergelaten. (Toom in Overtoom is verwant met tijgen, een oud werkwoord voor ‘trekken’.) De overtoom was dus een alternatief voor de sluis.
De beroemdste Overtoom (als straat dus, maar indertijd ook als waterstaatkundige voorziening) is ongetwijfeld die van Amsterdam. Het is nu een lange, tamelijk brede verkeersweg, maar tot 1904 was deze weg een waterweg. De overtoom - de plek dus waar de schepen werden overgehaald - bevond zich op de plaats waar de Schinkel overgaat in de Kostverlorenvaart.”
Een vroege weergave van de Amsterdamse overtoom is te zien op een begin 17de-eeuwse ets van Simon Weynouts Frisius (1570-1629). Deze ets maakt zowel deel uit van de collectie van het Amsterdam Museum als die van het Stadsarchief Amsterdam. Het Stadsarchief geeft de volgende topografische aanduiding:
“Het einde van de Overtoom, met links het Leidse Veerhuis en daarnaast de 'Grote Overtoom' tussen Kostverlorenvaart (rechts) en Schinkel (links). Rechts de 'Kleine Overtoom' naar de Slotervaart richting Sloten. Links naast het Leidse veerhuis begint de Amstelveenseweg.”
Klik hier voor meer informatie over dit object.
198 keer bekeken