#020today: Bayens' Amsterdam

Voor ons is dit aanleiding hier even stil te staan bij een wel zeer Amsterdams werk van Hans Bayens in de collectie van het Amsterdam Museum. Het is een voorstudie (17 cm. hoog) voor het bekende monument van onderwijsvernieuwer, schrijver en sociaal-democratisch politicus Theo Thijssen (1879-1943) op de Lindengracht bij de Brouwersgracht, niet ver van de plek (Eerste Leliedwarsstraat 16, nu Theo Thijssenmuseum), waar hij een eeuw eerder was geboren. Exact op zijn honderdste geboortedag, op 16 juni 1979, werd het beeld onthuld door burgemeester Wim Polak, zelf een groot Thijssenfan.

Er wordt vaak van uitgegaan dat het in de voorstelling van dit beeld eenduidig gaat om Theo Thijssen, toegewijd zittend op de schoolbank van Kees Bakels, de legendarische hoofdpersoon in Kees de Jongen, het bekendste boek van Theo Thijssen uit 1923 over een opgroeiende jongen in de Jordaan. Hans Bayens vertelde daar genuanceerder over:

“Ik had al een schetsje gemaakt van een man met een jongen. Die jongen kan zijn zoon zijn, of een leerling. Hij zou ook Kees de jongen kunnen zijn. Er zijn zoveel aanknopingspunten. Kees de jongen was natuurlijk Thijssen zelf. Wat mij boeide was de manier waarop Thijssen met kinderen omging, zich in kinderen kon inleven. Dat was zo ongelooflijk progressief, om dat woord nog maar weer eens te gebruiken.” (…)

“De menselijke warmte van Thijssen, de bescherming die Kees de jongen van zijn vader kreeg, zijn eerste liefde voor Rosa Overbeek, hartroerend. Ik raak nog steeds van de kaart als ik over de dood van Kees zijn vader lees, dat ligt heel dicht bij me.”

Het bovenstaande is een citaat uit een artikel van Bas Roodnat over Hans Bayens in NRC Handelsblad van 15 juni 1979, daags voor de onthulling van het beeld. Over het idee voor dit beeld staat in dit artikel:

“Het was Bayens zelf die al lezend in de gaten kreeg dat Thijssens honderdste geboortedag naderde. Er volgde overleg met R. Grootendorst (‘die alles van Thijssen weet’), waarna er een comité werd gevormd met Remco Campert, Simon Carmiggelt, Gerben Hellinga en Geert van Oorschot. Dat comité ging geld inzamelen voor een Thijssenbeeld, te plaatsen in de Jordaan, die (…) zo arm aan kunst is, terwijl juist toch daar de voetstappen en emoties van Kees de jongen liggen. De gemeente Amsterdam stelde zich garant en Bayens kon zijn schets gaan uitwerken. In het resulterende beeld zijn alle elementen die Bayens zo in Thijssen en zijn werk hebben getroffen terug te vinden.”

“De bronzen man kan Thijssen zelf zijn, bezig met zijn onderwijs. Denkbaar is ook dat juist de jongen (‘de jongen’) Thijssen is en de man naast hem zijn vader, die hem aanmoedigt, helpt, beschermt. En misschien is het wel allebei waar.”

In 1988 kreeg het ontwerp voor het Theo Thijssen-beeld een bijzondere functie: een bronzen afgietsel hiervan wordt sindsdien door de Stichting P.C. Hooft-prijs voor Letterkunde uitgereikt aan de winnaar van de Theo Thijssen-prijs, de driejaarlijkse oeuvreprijs voor kinder- en jeugdliteratuur.

Het Theo Thijssen-beeld behoort tot een van drie bekendste werken van Hans Bayens, die –Amsterdam mag zich gelukkig prijzen - alle in het openbaar in de stad te zien zijn. Ook de andere twee maakte hij voor schrijvers die hij bewonderde: het robuuste beeld van Multatuli op de Torensluis en het intieme werk Hommage aan Nescio, met de Titaantjes uit zijn werk, in het Oosterpark.

Dat de belangstelling voor Hans Bayens en zijn werk nog steeds voortleeft, wordt ook bewezen door het online gaan vorig jaar, tien jaar na zijn overlijden, van een website over Hans Bayens.