Joseph (II) Mendes da Costa, Brulaap, 1905
Het Beeldenhuis
Je staat er meestal niet bij stil wanneer je over straat loopt. De beelden waarmee vele Amsterdamse gevels versierd zijn. Om ze te zien moet je vaak veel hoger kijken dan je doorgaans doet. Maar heb je je blik eenmaal omhoog gericht, dan gaat er een wereld voor je open.
Aan het drukke Damrak bijvoorbeeld, staat het pand De Utrecht, dat in 1904-1906 werd gebouwd voor de Levensverzekeringsmaatschappij Utrecht. Het gebouw op nummer 28-30, waarin zich tegenwoordig een vestiging van Intertoys bevindt, wordt ook wel ‘het Beeldenhuis’ genoemd en werd ontworpen door A.J. Kropholler en J.F. Staal.
Damrak 25-30, prent, ca. 1902. Op de nrs. 26-27 magazijn en op nr. 28, 29, 30 kantoorgebouw van verzekeringsmaataschappij ‘De Utrecht’, met daartussen ingang Karnemelksteeg. Foto Beeldbank Stadsarchief Amsterdam. 
Beelden van Mendes da Costa
De gevel is versierd met vele sculpturen van de beeldhouwer Joseph Mendes da Costa (1863-1939). De grootste beelden aan de gevel zijn vijf figuren ter hoogte van de eerste verdieping. Elk figuur symboliseert een element van het verzekeringswezen: de beschermende liefde, de spaarzaamheid, de wijsheid die het kwaad bedwingt, de wisselvalligheid der tijden en de waakzaamheid.
Damrak 28-30, Gebouw De Utrecht, geveldetail. Foto Han van Gool, 1989. Collectie Bureau Monumentenzorg. Foto Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.
Niet minder fraai is de overvloed aan dieren hoger aan de gevel. Agressieve mandrils en brulapen trekken de aandacht. Kameleons, uilen en eekhoorns sieren de rest van de gevel. Mendes da Costa stond bekend om zijn diersculpturen. Het zijn vooral apen die een grote rol in zijn beeldhouwwerken spelen. In de vroege 20ste eeuw was hij bijna dagelijks in Artis te vinden. Daar observeerde hij in het Apenhuis de diertjes totdat elke huidplooi, beweging en expressie in zijn geheugen stond gegrift. Niet voor niets werd hem in 1914 een eredoctoraat in de biologie verleend aan de Rijksuniversiteit van Groningen.
Kantoorgebouw De Utrecht, detail. Foto Casper Wichers in ‘Honderd gezichten op het Damrak’, Guus Kemme en Casper Wichers, Amsterdam 1987. 
Brulaap onder dakgoot – en in vitrine
De brulaap op de bovenste afbeelding is een gipsen model voor een sculptuur hoog aan de gevel van het gebouw, net onder de dakgoot van het gebouw De Utrecht. Deze schreeuwende aap is momenteel te vinden in het souterrain van Museum Willet-Holthuysen (Herengracht 605, Amsterdam), waar hij in een gemengde kunstnijverheidspresentatie te zien is tot en met 11 oktober 2015. De brulaap verkeert daar in het gezelschap van een kameleon, beer en twee zittende aapjes.
Deze blog is een bewerking van een recente bijdrage in de rubriek Hebben en Houwen van het Amsterdam Museum in stadsblad De Echo.
Voor meer informatie over de feestelijke opening van ‘Rode Loper Damrak’ klik hier.
Feestelijke opening Damrak als eerste fase van de Rode Loper, 24 maart 2015. Foto van amsterdam.nl.