7 mei 1945 onderzoek

Lang is aangenomen dat er 22 mensen zijn doodgeschoten op 7 mei 1945. Rond 2010 begon de Stichting Memorial 2015 voor Damslachtoffers 7 mei 1945 met een uitgebreid onderzoek naar de slachtoffers. Historici en genealogen deden brononderzoek en zette social media in bij haar naspeuringen. Op deze manier kregen de slachtoffers een naam en een gezicht. Op de website werden verhalen verzameld. Over Geertruida Boelen, die pas 15 jaar oud was toen ze neergeschoten werd. Haar vader had haar nog zo gewaarschuwd niet de stad in te gaan, omdat de Duitsers nog gewapend waren. Haar 14-jarige broer Jilt ging samen met de buurman naar de Zuiderkerk om zijn zus te identificeren. Jan Goede, 68 jaar oud en vader van zeven kinderen was per fiets van Landsmeer naar Amsterdam gegaan om de intocht van de bevrijders mee te maken, maar werd doodgeschoten op de Dam. Willem van den Boogaard (30 jaar) was lid van de Binnenlandse Strijdkrachten. Hij zocht samen met zijn groep dekking achter een lantaarnpaal maar werd getroffen. Hij woonde in St. Luciënsteeg, naast het Burgerweeshuis, waar nu het Amsterdam Museum is. Juist door zo’n detail komt hij ineens dichtbij, bijna dagelijks kom ik daar in de steeg. Er staan korte, maar gruwelijke zinnen bij het verhaal van Willem. 'Zijn vrouw heeft er nooit met hun twee kinderen over kunnen praten'.

De website over de Dam slachtoffers heeft hetzelfde effect op me als de al langer bestaande website Community Joods monument. Dat is een monument op internet om de herinnering levend te houden aan alle mannen, vrouwen en kinderen die tijdens de Duitse bezetting als joden zijn vervolgd en die de Sjoa (Holocaust) niet hebben overleefd. Je kunt uren dwalen langs de verhalen over slachtoffers, foto’s die er door familieleden bij geplaatst zijn, filmfragmenten, brieven en archiefstukken.  

Monument

Natuurlijk ontstond binnen de groep mensen die zich zo intensief met de 7 mei 1945 bezig hield het verlangen om een monument op te richten voor de slachtoffers, gewone Amsterdammers die op die dag, die een bevrijdingsdag had moeten worden, de dood vonden. Ze kwamen in contact met kunstenaar Ronald van Tienhoven die een aantal jaar geleden een prachtig werk maakte rond de gebeurtenissen van 7 mei 1945. Een replica van draaiorgel Het Snotneusje waarachter tientallen mensen dekking zochten speelde daarbij een hoofdrol. 

12.000 steentjes

Ik zat in de groep mensen die mocht meedenken over het monument. Inmiddels waren 31 slachtoffers geïdentificeerd. Studio Moniker had, juist om die namen levend te houden, een interactief project bedacht. Mensen mochten op een website digitaal stentjes verschuiven om zo tot de uiteindelijke vorm van de naamstenen te komen, deze zouden in graniet vereeuwigd worden. Ik vond de connectie tussen de digitale interactiviteit en de granieten vereeuwiging van de namen mooi. Meer dan 12.000 digitale steentjes zijn verplaatst door mensen die hopelijk niet alleen een steentje verschoven hebben, maar die ook de verhalen over de mensen achter de namen gelezen hebben. Misschien hebben de kleinkinderen van de slachtoffers wel een steen gelegd. Of familieleden van de Canadese militairen op wie iedereen op die 7 mei 1945 stond te wachten. Er is ook een Engelse versie van de website. Tot en met februari 2016 was het mogelijk om een virtueel steentje te leggen of verschuiven.

Daarna zijn digitale ontwerpen gehakt en op 7 mei 2016 is het monument onthuld door burgemeester Eberhard van der Laan. In het jaar daarna is nog een 32ste slachtoffer geïdentificeerd. Ook zijn naam is toegevoegd aan het monument.