Jobbe Wijnen

Ik werk als contemporain archeoloog en bouwbiograaf met het erfgoed van de Moderne Tijd.

De laatste jaren ben vooral actief in de conflictarcheologie en dan vooral alles wat met de Tweede Wereldoorlog te maken heeft. Met een kleine groep collega’s verspreid over het land hebben we dat onderwerp steeds meer gestalte kunnen geven. Omdat ik me in dat verband ook regelmatig begaf in gebouwen kwam ik ook steeds vaker in aanraking met het onderwerp graffiti.

Bouwbiografie

De eerste keer dat dit in een echt onderzoek gebeurde was in 2012 in een voormalige HBS in Wageningen tijdens het eerste bouwbiografisch onderzoek. Bouwbiografie is een soort archeologie van het gebouw. In de zolders vond ik -naast heel veel objecten - zowel een handtekening van de gymnastiekleraar uit 1944 als een tekst die mogelijk iets te maken heeft met de Waffen-SS. Spannend vondsten met beiden een heel verhaal. In 2012 heb ik in dienst van RAAP Archeologisch Adviesbureau samen met projectleider Ivar Schute onderzoek kunnen doen naar schilderingen in de commandantswoning van Concentratiekamp Westerbork. Ook weer heel apart om in zo’n heftige setting onderzoek te doen. Daarna heb ik via mijn eigen bureau ook inventarisaties uitgevoerd van militaire graffiti in Fort benoorden Spaarndam en de Kazernes van Ede. In die onderzoeken stond sterk voorop hoe kwetsbaar graffiti is en hoe weinig we in Nederland nog aandacht geven aan dit onderwerp.

Door graffiti spreekt het gebouw

Ik vind graffiti een geweldig onderwerp, omdat het zo direct is. Voor mij is een gebouw uiteindelijk toch gewoon een hoop stenen, maar door achtergelaten graffiti is het alsof het gebouw zelf tot je spreekt vanuit de beleving van de mensen die er eens gewerkt of geleefd hebben, soms door hun geniale grappen of kunst, maar ook soms door de lelijkheid van hun persoonlijke ambities en ijdelheid. Graffiti geeft het gebouw een stem en iets wat we in de cultuurhistorie ‘agency’ noemen, juist na het vertrek van de bewoners.

Of die graffiti oud of nieuw is maakt voor mij wat dat betreft niet zoveel uit. In Fort benoorden Spaarndam heb ik een grote piece van schrijver ‘Joel’ op cultuurhistorische gronden net zo behoudenswaardig aangemerkt als een portret van Marlene Dietrich uit 1944.