Een melancholisch geluid van oude Nederlandse instrumenten, accordeon, fluit en zelfs een doedelzak klinkt over het water. De kunstenaars dragen het Manifesto voor. Het was een prachtig einde van een dag die me van Rio de Janeiro, via de Surinaamse grachten bij de Oranje-Vrijstaatkade bracht.

Patriarchaat

In Leesclub Le Monde in Paradiso ging het over Het verborgen leven van Eurídice Gusmão van Martha Batalha, geselecteerd door spoken word artist Babs Gons. Heerlijk om in het mooie glas-in-lood zondagochtendlicht in de bovenzaal met zo’n vijftig vrouwen en drie mannen te praten over Euridice en Guida, twee zussen en hun tragikomische gevecht tegen mannen. De afgelopen weken had ik, al lezend, met de zussen geleefd in het Rio de Janeiro van de jaren veertig en vijftig. Fijn om dan een uur met zijn allen de diepte in te gaan met goede vragen van Andrea van Pol. In het panel zat naast Babs, die gestudeerd heeft in Brazilië, ook Claudia Maoli, een al dertig jaar in Amsterdam wonende theatermaakster uit Rio. Ze vertelde over haar tantes, die lijken op Euridice, maar had ook behoorlijk schokkende verhalen over wat het huidige regime betekent voor vrouwen. Patriarchale nostalgie zoals ‘de man is de baas in huis’ en ‘vrouwen dragen roze en mannen blauw’.

Aan de Surinaamse Grachten

Een tussenstop in het Vondelpark, het herfstige park door, pratend over oral history en Mapping Slavery met vriendin en mede-historica Barbara Henkes. Door naar de Keizersgracht waar in Museum van Loon een publiek gesprek was onder leiding van Noraly Beyer in de prachtige voorkamer met ‘intimiderende portretten’.  Een van de vele gesprekken binnen het tentoonstellingsproject Aan de Surinaamse Grachten, waarin draden gespannen worden tussen de nazaten van de mensen die gedwongen op de plantages werkten en de nazaten van de plantage-eigenaars. De laatste tijd zijn steeds meer nazaten op zoek in slavernijregisters naar voorouders die in slavernij leefden en in 1863 bij een afschaffing een achternaam kregen, als ‘een laatste brandmerk’. Radiomaker Maartje Duin, ‘geparenteerd’ aan de Van Loons is voor een podcast op zoek naar het verleden van haar voorouders die ooit plantages en dus ook slaven, bezaten. Deze koloniale coming out betekent ook dat haar familie zich moet verhouden tot een oncomfortabel verleden.

Een van de banieren die ik later bij Framer Framed zag, had ook deze middag in de voorkamer van Museum Van Loon kunnen hangen: “We pleiten voor wederzijdse genezing boven ieder individueel gevoel”. Mooi om zo met museumcollega’s, historici, een Ghanese Amsterdammer, de buurman uit het grachtenpand verderop, de Amsterdamse politicus Simion Blom en met nazaten van eigenaars en van hun ‘bezittingen’  te praten over hoe om te gaan het ‘gedeelde verleden’ – in musea én in het dagelijks leven. Dat betekent dus praten over emoties als woede, schaamte, ongemak, schuld en trots.

Oranje-Vrijstaatkade

Door het nog steeds prachtige herfstweer naar Amsterdam-Oost voor Manifesto Against Nostalgia. De performance begon in Teheran, is ook voorgedragen in Rome en nu dus in Amsterdam bij Framer Framed. Na afloop krijgen we de tekst mee, in het Nederlands, Engels, Italiaans en Farsi. Hier staat een Engelse versie. 

Ik ga het Manifesto ophangen boven mijn bureau. En geef morgen tijdens ons wekelijkse eten wat exemplaren van de tekst aan mijn Iraanse vrienden. Ook goed om er in het Amsterdam Museum nog eens over door te praten. Nostalgie speelt namelijk ook mee in het gevoel dat mensen hebben die protesteerden tegen ons besluit om de zeventiende eeuw niet langer synoniem te stellen met Gouden Eeuw. Wat is die ‘verleidelijke nostalgie’ waar de kunstenaars zich tegen uitspreken? Hoe doe je dat: “geschiedenis bevrijden van iedere vorm van verheerlijking van het verleden”. Taaie vragen voor een museum met best veel werken met een geïdealiseerd beeld van het verleden. 

Dank aan alle kunstenaars en gesprekspartners van vandaag.