De ELTA
Vliegen was aan het begin van de twintigste eeuw iets voor avonturiers en militairen, maar dat veranderde na de ELTA. Meer dan vijfhonderdduizend mensen trokken in de maanden juli en augustus naar een braakliggend terrein ten noorden van het IJ. Daar waren tijdelijke loodsen opgetrokken waar de bezoekers vele vliegtuigen uit binnen- en buitenland konden bewonderen. Er werden vliegdemonstraties gegeven en rondvluchten georganiseerd. Ondanks de voor die tijd hoge prijs van veertig gulden per vlucht, maakten vierduizend mensen gebruik van deze kans om stad en land in vogelvlucht te bekijken. De tentoonstelling was door vooraanstaande burgers geïnitieerd onder wie Albert Plesman. Kort na afloop van de ELTA werd de KLM opgericht, waarvan Plesman later directeur werd, en op het terrein van de ELTA werd de vliegtuigfabriek van Anthony Fokker gevestigd.
Penning, Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling Amsterdam (E.L.T.A.), 1919, PA 2306.
Speldje, Eerste Luchtverkeer Tentoonstelling Amsterdam (E.L.T.A.), 1919, PB 711.
In de collectie van het Amsterdam Museum bevinden zich een penning en een speldje die de ELTA memoreren. Beide voorwerpen zijn afkomstig uit de collectie van Willem Dreesmann (1885-1954), een telg uit de bekende warenhuisfamilie, die een unieke verzameling heeft aangelegd van kunstvoorwerpen die betrekking hebben op de geschiedenis van Amsterdam. In de jaren zestig werden de schilderijen, prenten, penningen en kunstnijverheid door zijn nazaten geveild, een deel kwam terecht in het Amsterdam Museum.
Kleine herinneringen aan een groot evenement
De beeldhouwer en medailleur Johannes Cornelis Wienecke ontwierp de herdenkingspenning. Op de ene kant van de medaille zijn zwevend in de lucht negen verschillende typen vliegtuigen afgebeeld en door een opening in het wolkendek zie je de plattegrond van Amsterdam. Aan de keerzijde zijn het wapenschild van Amsterdam en de titel van de tentoonstelling weergegeven omkranst door lauwertakken met daaronder een motor met een luchtschroef. De penning heeft een diameter van 6,5 centimeter en is in brons gegoten. Zowel het ontwerp van Wienecke als de uitvoering door Koninklijke Begeer getuigen van groot vakmanschap. Er zijn slechts een paar exemplaren van deze penning bewaard gebleven in openbare collecties.
De maker van het speldje is onbekend en het is meer een leuk souvenir dan een kunstwerkje. De schetsmatige voorstelling van de vliegmachine lijkt ontleend aan de FK23 Bantam. Dit toestel werd in de Eerste Wereldoorlog als gevechtsvliegtuig ontworpen door de Nederlander Frits Koolhoven en het maakte grote indruk op de ELTA. Nu is de Bantam te zien in het Rijksmuseum.
Voor wie een indruk wil krijgen van de spectaculaire evenement in Amsterdam-Noord kan een filmpje zien dat wordt bewaard in de collectie van Eye en in het Stadsarchief zijn diverse foto’s en prentbriefkaarten gearchiveerd.