Andreas angelidakis

Andreas Angelidakis, architect en kunstenaar (geboren 1968), werkt op het snijvlak van digitale cultuur en architectuur. Hij beschouwt het Internet als een reële ruimte, een plek waar hij online communities bouwt. Hij ontwerpt ruimtes waarvan niet duidelijk is of het virtuele of materiele bouwwerken betreft. In 2014 heeft hij op de Biennale in Berlijn de installatie Crash Pad gerealiseerd, een interieur dat reflecteert op de Griekse geschiedenis en de huidige economische crisis. Het diende als ruimte waar discussies plaatsvonden en ook als leeszaal waar de individuele bezoeker tot rust kon komen.
Musea en met name de witte wanden van de expositiezalen fascineren hem al lang, in zijn eigen woorden: One could say that white exhibition walls are a kind of fortification, since they keep reality out and offer a white cube of isolation where objects can be read as artworks.

Het Nieuwe Instituut heeft Andreas Angelidakis geinterviewd. Hij vertelt over zijn installatie 1:1 Stijlkamers, de betekenis van de stijlkamer en waarom dit tentoonstellingsmodel juist nu de aandacht verdient.

"Ik ben opgeleid als architect en geïnteresseerd in de betekenis van ruimte in wat wel het post-internet tijdperk genoemd wordt. Ik benader tentoonstellingen en steden als ruimtes voor beleving en communicatie, voorzien van een flinke dosis hallucinatie. Door je mee te laten voeren in deze omgevingen, maak je nieuwe benaderingen van bestaande condities mogelijk. Ik zet architectuur in als middel om die nieuwe perspectieven te ontwikkelen."

Wat is een stijlkamer?
"De stijlkamer was een reconstructie van het (huiselijke) interieur waarin kunst- en gebruiksvoorwerpen werden getoond. Zo bezien werden deze objecten in hun ‘natuurlijke’ omgeving tentoongesteld. Bovendien presenteerde de stijlkamer die omgeving als een object op zichzelf. De tentoonstellingsruimte was even belangrijk als het tentoongestelde object; samen vormden ze een totaalbeleving."

Wat maakt de stijlkamer juist nu tot een interessant onderwerp?
"Stijlkamers werden eind negentiende eeuw een belangrijk museaal presentatiemodel. Ze voorzagen het tentoongestelde object van context en gaven er zo betekenis aan. Sinds halverwege de vorige eeuw bestaat kunst juist bij de gratie van het weglaten van context. Het alledaagse object krijgt de status van kunstwerk door het simpelweg te isoleren van zijn oorspronkelijke omgeving. De stijlkamer werd vervangen door de zogenaamde white cube; een lege, lichte en witte ruimte waarin het object op zichzelf kan staan. Inmiddels is de white cube zo dominant geworden, dat je dit tentoonstellingsmodel zelf als een stijlkamer zou kunnen opvatten; als een herkenbare interieurstijl en een voorbeeld van hoe we de afgelopen decennia betekenis hebben gegeven aan kunstwerken."

Voor de installatie 1:1 Stijlkamers maak je gebruik van stijlkamers die oorspronkelijk uit het Stedelijk Museum komen. Wat is de geschiedenis van deze stijlkamers?
"Het meest beroemde voorbeeld van de overgang van de stijlkamer naar de witte tentoonstellingswand vond plaats in het Stedelijk Museum Amsterdam. Willem Sandberg (eerst als conservator, later als directeur, red.) liet het museuminterieur wit schilderen, ontdeed de stijlkamers van hun presentatierol en nam ze in gebruik als kantoor, studieruimte, etc. In de jaren zeventig werden alle stijlkamers uiteindelijk afgebroken en opgeslagen. Tegenwoordig bevinden ze zich in de collectie van het Amsterdam Museum.
Steden werden ondertussen wereldwijd tot gigantische stijlkamers geconserveerd en gereconstrueerd, met aandacht voor de kleinste details. Het historische centrum van Amsterdam wordt steeds meer een gloednieuwe kopie van zijn vroegere zelf. Als een gebouw moet worden opgeknapt, wordt de oude gevel meestal weggenomen, waarna er een geheel nieuw frame wordt gebouwd. Vervolgens wordt de originele gevel daar dan weer tegenaan geplakt. Dit is dezelfde methode die bij stijlkamers wordt toegepast, maar dan andersom. Amsterdam is een prachtig voorbeeld van een omgekeerde stijlkamer stads-typologie."

Vanwaar die referentie aan de stad?
"Tijdens mijn onderzoek naar Sandbergs vernieuwing van het Stedelijk, ontdekte ik dat hij sprak over het ‘naar binnen halen van de stadstraat in het museum’. Met een beetje fantasie zou je je voor kunnen stellen dat Sandberg hierbij niet op de historische straten rondom het museum doelde, maar op straten zoals ze werden verbeeld door architecten en tijdgenoten als Mart Stam en J.J.P. Oud. Terwijl het historische stadcentrum een soort stijlkamer werd, trad de moderne stad het museum binnen. De witte gevels van de modernisten werden witte tentoonstellingswanden voor modernistische schilderijen. Zo bezien zijn de white cube en de stijlkamer verwikkeld in een surrealistische loop tussen de stad en het museum. Een perfect voorbeeld van het type hallucinatie dat ik met mijn werk probeer op te roepen."

Kun je iets vertellen over de installatie die je hebt ontworpen voor 1:1 Stijlkamers?
"De installatie bestaat uit een reeks kamers die vrij in de ruimte staan en stuk voor stuk opgebouwd zijn uit de typische houten frames waarop restaurateurs een stijlkamer monteren. Centraal in de installatie staat de Empire kamer, deze stijlkamer zal gedurende de tentoonstellingsperiode worden gereconstrueerd en gedeconstrueerd. In de rest van de installatie worden stijlkamers en white cubes zodanig omgedraaid en weer in elkaar gezet, dat er verschillende soorten tentoonstellingruimtes en tentoongestelde ruimtes ontstaan."

Welk onderliggend thema wil je met deze installatie aansnijden?
"We leven in een tijd waarin stijlen er niet echt meer toe doen. De white cube en de stijlkamer kunnen beiden zowel hedendaags als historisch zijn. Het internet vlakt vrijwel ieder gevoel van tijd uit. We zweven als het ware in een constant heden, nieuws is onmiddellijk oud en het oude wordt als nieuw gepresenteerd."

Lees op de website van Het Nieuwe Instituut het hele interview met de kunstenaar.

Kijk op de website van de kunstenaar voor meer informatie over Angelidakis.