De Slang van de Spuistraat

‘Heulen met de vijand’ zei de vriendin van mijn collega over ons voornemen om, samen met mensen van De Key, te gaan kijken naar wat mogelijkerwijs opgenomen zou kunnen worden in de collectie van het Amsterdam Museum. Het Slangenpand was een van de laatste grote krakersbolwerken en 32 jaar lang een plek waar ‘creatieven’ woonden en werkten. De Key wilde geen woon-werkeenheden maken, maar ateliers en koopappartementen. Het gesprek met de krakers van de Spuistraat over de creatieve invulling van de bedrijfsruimtes leidde niet tot een volgens De Key ‘concreet uitvoerbaar en financieel haalbaar plan’.

Slissen tegen de speculant

De schildering van de slang is een ontwerp van kunstenares Patries van Elsen die begin jaren ‘90 op de bovenste verdieping van Spuistraat 199, woonde en werkte. Patries droomde toen veel over slangen, die ze beschouwt als symbolen van creativiteit en wijsheid. De betekenis van de muurschildering is voor haar dat de slang het pand omcirkelt, verdedigt en slist tegen de speculant, de beruchte J.K Leutscher. Eerst was de slang groen, In 1999 heeft de kunstenaar, weer samen met de bewoners van het pand, de slang overgeschilderd. Op haar website zegt ze erover: ‘In het kader van de symboliek en kracht van de slang om haar huid af te werpen en te transmuteren, veranderde haar lichaam in de kleur van de regenboog.’
‘Wat gaan jullie doen met de schildering van de slang?’ vragen we aan de medewerkers van De Key. Het plan is om Spuistraat 199 te behouden en te renoveren, maar de schildering verdwijnt. De Key heeft vlak na aankoop een aanschrijving van de gemeente ontvangen om de slang te verwijderen.

We staan voor het pand terwijl slopers af en aan lopen. De kop van de slang is geschilderd op losse platen. We stellen voor dat deel van de schildering naar het museum te halen. We willen de slangenkop wellicht exposeren in de tentoonstelling over graffiti die in het najaar op het programma staat. Het stuk Spuistraat rond de Slang en Vrankrijk heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld tot een urban art gebied. Ook dat zal de komende tijd grotendeels verdwijnen. ‘Misschien gaan we de slangenkop wel in de hal van het pand ophangen na de verbouwing’, opperen de mensen van De Key.

Iconisch erfgoed?

Inmiddels is in de stad de discussie losgebarsten. In het Parool suggereert iemand dat het pand aangekocht zou moeten worden om er een lekker sleazy Amsterdams hotel van te maken met behoud van de geschilderde gevel, zodat de geest van het Slangenpand levend blijft en misschien wel zo succesvol wordt dat er een hele hotelketen De Slang komt. Fractievoorzitter Rutger Groot Wassink van Groen Links kondigt op AT5 aan dat hij vragen gaat stellen in de gemeenteraad om er voor te zorgen dat de beroemde slang van de Spuistraat behouden blijft in het straatbeeld. In de AT5 uitzending zegt VVD-fractievoorzitter Marja Ruigrok: 'Schilder het lekker over. Het is geweest. We hebben er tweeëndertig jaar plezier van gehad.'
Kunstenaar Patries van Elsen stelt dat haar slang een icoon van Amsterdam geworden is. ‘Het is een onderdeel van de stadscultuur en de geschiedenis. En iconen vernietig je niet. Het is eigenlijk cultuurbarbarisme om dit weg te halen’.

Nieuwe broedplaats

Tijdens de Paasdagen was de slangenkop even kwijt. Hij zou daags na Pasen door een van de restauratoren van het het Amsterdam Museum samen met de aannemer eraf gehaald worden, maar de aannemer had de houten panelen al op zaterdag naar binnen gehaald. Inmiddels had ik contact gezocht met Patries van Elsen. Ze was blij dat het meest essentiële deel van haar schildering - de kop die naar de speculant sist - bewaard gebleven was, maar ze had er bezwaar tegen dat de slang in de hal van het gerenoveerde pand zou komen hangen. Dat had ze die ochtend ook verteld aan het Parool. Een paar dagen later nam ook de De Key contact met haar op en besloot de panelen aan de kunstenaar terug te geven. Inmiddels waren ze in veiligheid gebracht in het Collectiecentrum van het Amsterdam Museum. AT5 legde het gesprek tussen Patries van Elsen, AM-directeur Paul Spies en een vertegenwoordiger van De Key vast. Het museum krijgt de panelen van de kunstenaar in bruikleen voor de graffiti tentoonstelling in het najaar. En wellicht gaan ze daarna naar een nieuwe broedplaats waar de voormalige bewoners van De Slang dan onderdak gevonden hebben.