Winkels en de stad

Reclame voor de zaak

Vroeger wisten Amsterdammers dat er rundvlees te koop was als er een koeienkop aan de gevel hing. Slagerij Marjot aan de Overtoom had zelfs een enorm bord met een rollade voor de deur. De winkel van een bakker herkende je vaak aan de ingemetselde gevelsteen met een bakkersoven. Sommige uithangborden zijn nogal raadselachtig, zoals de gaper en de kolom met rood-witte strepen.
Er zijn weinig oude uithangborden bewaard gebleven in Amsterdam. Veel oude winkelgevels met de gegraveerde of beschilderde naam van de winkel zijn gesloopt. Tegenwoordig proberen winkeliers vooral met verlichte borden aandacht te trekken. Voor (reclame)borden en luifels die uitsteken, moet de winkelier precariobelasting afdragen aan de gemeente.

De verdwenen buurtwinkel

Tot in de 19de eeuw kochten Amsterdammers vooral op markten en bij venters op straat. Straatnamen als Kalverstraat en Nieuwmarkt herinneren nog aan dit marktverleden. In laat- 19de-eeuwse wijken zoals de Pijp, de Jordaan en de Kinkerbuurt was op bijna elke straathoek een winkel. Doorgaande straten, bijvoorbeeld de Haarlemmerstraat en Utrechtsestraat, waren en zijn gunstig als winkellocatie.
In naoorlogse wijken als Amsterdam Nieuw-West en de Bijlmermeer lagen winkels meer geconcentreerd dan in de stad binnen de ring. Met de opkomst van de supermarkten begon vanaf de jaren zestig de neergang van de kleine winkels in dagelijkse levensbehoeften. In de wijken buiten het centrum zijn de laatste dertig jaar de ‘etnische ondernemers’ in opkomst. Als Nederlandse winkeliers ermee ophouden, nemen (kinderen van) immigranten de winkel over. Zie de verdwijnende buurtwinkel voor meer informatie over het neergang van de Amsterdamse buurtwinkel.

Winkeliers en de gemeente

De gemeente overweegt na veel klachten een compensatieregeling voor winkeliers bij langdurige werkzaamheden aan de straat zoals in de Utrechtsestraat of het Rokin.
In de jaren vijftig bepaalden gemeente en woningbouwverenigingen in de nieuwe wijken in West welke winkels zich in een straat mochten vestigen. Tegenwoordig proberen in sommige buurten straatmanagers, deels in dienst van de gemeente, het winkelaanbod te reguleren.

Prijzenoorlog

Tijdens de economische crisis van de jaren dertig concurreerden de vele kleine winkels elkaar kapot. Vanaf de jaren zestig begon de opmars van de supermarkten. Mensen kozen voor het gemak en de lagere prijzen. Het aantal winkels daalde sterk en de kleine buurtwinkel werd de winkel voor de ‘vergeten boodschappen’. Anderen ontwikkelden zich tot luxe speciaalzaken.