Op 23 mei 2015 is de Pretoriusstraat in de Amsterdamse Transvaalbuurt voor één dag Museumstraat. Aan elf woningen kan een bezoek worden gebracht, waar één of meerdere stukken van Amsterdamse musea te zien zijn. Ook het Amsterdam Museum doet mee; het beeldje Geschiewes, Jiddisch voor ‘Schatje’ van beeldhouwer Joseph Mendes da Costa (1863-1939), staat op het adres Steve Bikoplein (voorheen Pretoriusplein), 11-1. Een intiem tafereel op een bijzondere locatie.
#020today: Geschiewes - Schatje
Beeldje naar Pretoriusstraat Museumstraat
In de Tweede Wereldoorlog werd de Transvaalbuurt uitermate zwaar getroffen. Voor de Tweede Wereldoorlog was bijna de helft van de inwoners van deze buurt van joodse komaf. Op de website
joodsmonument.nl komen we bij het adres Pretoriusplein 11-1 slechts enkele summiere gegevens tegen. Als gezinshoofd staat vermeld: Reina Sarfatij-Monis, geboren te Amsterdam op 25 juli 1878 en overleden te Amsterdam op 16 augustus 1941. Voorts is vermeld: ‘Eén kind dat nog thuis woonde heeft de oorlog overleefd’.
Tafereeltje uit jodenbuurt
Het beeldje Geschiewes uit 1901/02 toont een tafereel met drie generaties: een oudere vrouw buigt zich teder voorover naar een meisje op de arm van haar moeder. De innigheid wordt versterkt door hetzelfde stippelpatroon in de kleding. Dit beeldje van 23,5 cm. maakt deel uit van een serie kleine plastieken van Joseph Mendes da Costa met groepjes uit het Amsterdamse joodse volksleven. Waarschijnlijk maakte hij deze op basis van observaties in de oude jodenbuurt rond de Jodenbreestraat begin vorige eeuw. Nadat deze armoedige buurt na 1920 grotendeels werd gesaneerd, verhuisden veel bewoners naar de nieuwe Transvaalbuurt, waar het joodse Bouwfonds Handwerkers Vriendenkring arbeiderswoningen bouwde, mét stromend water en een echt toilet.
Specialist in steengoed
Mendes da Costa vervaardigde dit soort kleinplastiek in eigen atelier. Meestal voerde hij dit uit in grès cérame (steengoed), dat het midden houdt tussen aardewerk en porselein. Door het gres te bedekken met zoutglazuur werd het oppervlak gladder. De vormen van zijn werk werden daardoor strakker en gestileerder dan zijn vroegere werk. Om dit mogelijk te maken, had hij een nieuwe oven in zijn atelier gebouwd, die de benodigde temperatuur van 1280ᵒ kon bereiken.
Museumstuk in huis
Voorgaande alinea is gebaseerd op een artikel van Hans Ludenhoff, deelnemer aan Museumstraat, bij wie het beeldje in huis staat. Zijn keuze uit de beschikbare objecten voor dit beeldje, sluit aan op zijn beroepsmatige werk als docent aan de Kleiacademie. Het in huis krijgen van dit werk was voor hem aanleiding onderzoek te doen naar Joseph Mendes de Costa en de plaats van dit beeldje binnen zijn oeuvre. Deze bevindingen deelt hij graag met de gasten tijdens Pretoriusstraat Museumstraat. Zijn artikel is te lezen op de website van de Kleiacademie.
Media
1197 keer bekeken