Graffiti in Bogotá

Muurschilderingen, tags en stencils in alle soorten en maten concurreren voor een plekje op de muren van Bogotá. Om kennis te maken met de ideeën en motieven van de artiesten die hun werk op de muren exposeren biedt graffititour Bogotá een wandeling door het historische centrum van de stad aan.

Midden op de dag begint de wandeling in Parque los Periodistas, wat eerder aandoet als een plein dan een park vanwege het gebrek aan bomen. Het centrale verzamelpunt is moeilijk te missen; in de meest zuidelijke hoek van het plein heeft zich een groepje gevormd waarvan de meerderheid blank is, gewapend met backpacks, windjacks en camera’s. Na tien minuten wachten heeft de groep zich uitgebreid tot een dikke twintig man en neemt de gids ons mee op sleeptouw door de kronkelige straatjes van La Candelaria, het historische centrum van de stad.

La Candelaria is een relikwie uit de koloniale tijd toen Colombia werd bezet door de Spanjaarden. De koloniale architectuur—eens een manifestatie van buitenlandse onderdrukking, nu gekoesterd als nationaal erfgoed—is de toeristische trekpleister van de stad. De kleurrijke lage huisjes zijn door UNESCO uitgeroepen tot werelderfgoed van “uitmuntende universele waarde”. Anders dan in Amsterdam, vertelt de gids ons, blijven deze monumentale pandjes echter niet gespaard van graffiti.

Soepele wetgeving

Tijdens de wandeling wordt het geleidelijk aan duidelijk waarom Bogotá favoriet is bij zoveel (internationale) street art en graffiti artiesten. Deze worden voornamelijk aangetrokken vanwege de soepele wetgeving jegens graffiti. In Bogotá kan men niet worden gearresteerd voor het maken van graffiti en loopt men hooguit het risico op een lage boete wanneer de gekozen muur toebehoort aan een gebouw met een publieke functie, zoals een kerk of het politiebureau. Winkels en privé eigenaren geven daarnaast vaak graffiti artiesten een opdracht om de muren van hun gebouw te decoreren. Dit doen zij om een muur vol met tags te voorkomen, die over het algemeen als minder esthetisch worden ervaren. Ook de huidige burgemeester, Gustavo Petro, heeft de waarde van graffiti en street art erkend als een vorm van culturele en artistieke expressie. Het zet de stad in een positiever daglicht dan de gebruikelijke berichtgeving over drugs, guerrilla en corruptie. Bovendien, in Colombia heeft de politie wel andere zorgen aan haar hoofd.

Diego Felipe Becerra & Justin Bieber

Dit is niet altijd zo geweest. Op 19 augustus 2011 werd de 16 jarige Diego Felipe Becerra door een politieman doodgeschoten toen hij graffiti aanbracht. De politieman dacht dat zijn spuitbus een wapen was. De familie van Diego Felipe ging in protest en werd gesteund door de street art community. De verontwaardiging om de dood van de jonge artiest groeide toen Justine Bieber tijdens zijn tour in Bogotá door een politie escort werd vergezeld om zijn graffiti op de muren van de stad achter te laten. Waarom wordt de één door de politie vermoord en de ander met een escort vergezeld voor één en dezelfde daad, was de vraag die in de straten van Bogotá weerklonk. Sindsdien is graffiti voor de wet geen misdaad meer en heeft Bogotá zich ontwikkeld tot een levendige galerie. De muren van de stad - de eeuwenoude én nieuwe, het privébezit én de publieke gebouwen - geven expressie aan de meningen en verbeeldingen van duizenden graffitischrijvers en street artists.

Graffiti als medium

Opvallend zijn vooral de vele maatschappelijke en politieke boodschappen die in de graffiti verweven zitten. Zo herinnert Praxis, een street artist uit New York, voorbijgangers aan de vele daklozen die Bogotá telt. En maakt DJ LU, een bekende Colombiaanse street artist, een verwijzing naar het enorme contrast tussen het bestaan van de armen en de rijken in Colombia.

Dezelfde Dj LU, een Colombiaanse artiest, heeft door de hele stad kleine stencils aangebracht, die verwijzen naar misstanden in de politiek en de maatschappij, zoals de guerrilla’s die hij hier afbeeldt als marionetpoppen van het grotere politieke conflict in Colombia.

Een ander terugkerend beeld op de muren van Bogotá is de inheemse symboliek. Zo vraagt Cuache, een Colombiaanse artiest, met zijn grote en kleurrijke muurschildering aandacht voor de lastige situatie waarin inheemse mensen in Colombia zich bevinden. In de cirkel rechts van de muurschildering staat geschreven “Nuestro Norte es el Sur”. Een verwijzing naar de Amerikaanse multinationals die het land van inheemse mensen leeghalen en opkopen. De situatie van inheemse mensen in Colombia is een onderwerp wat ik vaker afgebeeld zie op de muren als ik door de straten van Bogotá wandel.

Maar zeker niet alle graffiti en street art in Bogotá heeft een expliciete politieke boodschap. Veel muurschilderingen representeren de veelzijdige flora en fauna van Colombia. Ook buiten het historisch centrum is de flora en fauna van het land regelmatig het onderwerp van grote muurschilderingen. Volgens de gids is het een eerbetoon aan de rijke biodiversiteit van het land. Maar ik vraag me af of deze niet vooral gekozen worden om het gebrek aan dieren en planten in de grote vervuilde stad op te vullen. Of misschien wel om een alternatief te bieden voor de huidige invulling van de stad. Om de wereld anders voor te stellen dan deze op dit moment is.

Echter, niet iedereen in Bogotá is blij met deze vrijheid van expressie die zo confronterend de voorbijganger omringt. Zo ontmoette ik in Villa del Lleva, een toevluchtsoord voor vele rijkere Bogotanas drie uur buiten de stad, een Amerikaanse missionaris die sinds 20 jaar in Bogotá woonde en zich beledigd voelde door een tag in zijn buurt die leest als: “Faith no more”. Ook sprak ik een econoom in Chiá, een stadje net buiten Bogotá, die graffiti, waaronder hij tags verstond, als een vorm van geweld ervaart; het toe-eigenen van iemands anders bezit.

Onder de artiesten zelf heerst ook verdeeldheid over de betekenis van de street art en graffiti in Bogotá. In een bijeenkomst tussen artiesten die voornamelijk in het zuiden van de stad werken, wat door veel Bogotanas word gezien als onbegaanbaar gebied, kwam naar voren dat zij de rondleiding een onjuiste representatie vinden van Bogotá’s graffiti. Het historisch centrum is slechts een mini deel van deze gigantische stad en de productie van graffiti en street art rijkt tot ver buiten de straten van deze kleurrijke huisjes. Er valt dus nog veel te ontdekken in de wereld die schuilgaat achter deze muurschilderingen.