Albert Blitz, Nieuwmarktbewoners nuttigen in café 't Hoekje een broodje Han, 1975
Metrocafé ’t Hoekje Om
Het bovenste schilderij draagt als titel: ‘Nieuwmarktbewoners nuttigen in café ’t Hoekje een broodje Han’. Han slaat op wethouder Han Lammers, wethouder Stadsontwikkeling, die onvermurwbaar vasthield aan de metroplannen en bijvoorbeeld niets wilde weten van een, door de roemruchte Actiegroep Nieuwmarkt, aangedragen alternatief tracé via de Geldersekade.
Aan de tafel zit derde van links Tine Hofman, de strijdbare uitbaatster van dit café dat een trefpunt was van de actievoerders. De naam van het café ‘’t Hoekje’ was omgedoopt in ‘Metrocafé ’t Hoekje Om’ en op het straatnaambord was Lastageweg veranderd in ‘Lastigeweg’.
Broodje Han
Ook de andere personen aan tafel zijn bekend. Links zit Miek Stranger, die de leiding had over Buurtcentrum De Boomsspijker en regisseuse was van het Amsterdams Jongeren Toneel (AJT), bekend om zijn Brecht-repertoire. Naast haar zit de heer Atsma, bijna-buurman aan de Oude Waal, en rechts de kolenboer uit de Binnen Bantammerstraat; alle toenmalige buurtgenoten van de schilder Albert Blitz.
Het schilderij getuigt ervan dat het conflict danig was verhard. De eters aan tafel doen zich tegoed aan gerechten zoals vermeld op het schoolbord: alle zijn toespelingen op de gewraakte Han Lammers. We lezen ‘hanburger’, ‘br. achterhan’, ‘lamm’rsbout’, ‘dikke snee han’, ‘han op’ en ‘ha’.
Het doek was geschilderd op verzoek van Tine Hofman en bedoeld als decoratie (naar buiten toe) van het keukenraam van het café. Maar al na een paar dagen werd het schilderij omgedraaid en dus het café in gekeerd en na een paar weken helemaal weggehaald: Tine Hofman zei tegen de schilder dat ze het ‘kanibalisties’ vond – ‘zoiets kan men niet ophangen’.
De rij panden aan de Lastageweg waar dit café deel van uitmaakte moest het veld ruimen. Het is een van de plekken tussen Waterlooplein en Centraal Station waar aan de nieuwe bebouwing de route van de metro-oostlijn goed kan worden gevolgd.
Albert Blitz, Een genrestuk, 1975
Kunstveiling in De Smederij
Terwijl het eerste schilderij door het Amsterdam Museum rechtstreeks van de kunstenaar kon worden aangekocht in 1978, vond de verwerving in 1984 van het tweede schilderij (hierboven) plaats bij een particulier. Deze had het schilderij in bezit gekregen op een grote veiling van kunstwerken, die onder de naam ‘Kunstenaars steunen de Nieuwmarkt’ op 22 maart 1975 plaatsvond in actiecentrum ‘De Smederij’ (nu marionettentheater), pal tegenover ‘Metrocafé ’t Hoekje Om’. Van deze druk bezochte veiling, waarvan de opbrengst van 14.500 gulden werd besteed aan het opknappen van enkele grote panden, is een foto bewaard in het Stadsarchief Amsterdam.
Dovemansoren
Deze tafelscène heeft als hoofdtitel ‘Een genrestuk’ en als subtitel: ‘Burgemeester Dr. I. Samkalden en Wethouder Han Lammers, dinerende tegen de achtergrond van een brandende Nieuwmarktbuurt.’ Rechts komt een verpleegster het beeld in lopen. De twee hoofdpersonen zijn illustratief met de rug naar het onheil afgebeeld. Dit sluit aan op hoe het destijds door actievoerders en sympathisanten werd ervaren: dat de langdurige en heftige protesten waren gericht aan dovemansoren.
Folder van de manifestatie ‘Nieuwmarkt 1975, Incident of Keerpunt?’, 2015. Foto op folder: Pieter Boersma
De gegevens in deze blog over het schilderij ‘Broodje Han’ zijn mede ontleend aan wat Albert Blitz hierover op schrift heeft gesteld.
Het schilderij met Han Lammers en Ivo Samkalden is momenteel te zien in het Amsterdam Museum (zaal 2.2 op zolderverdieping) in een Nieuwmarkt-vitrine.
Voor meer informatie over de manifestatie Nieuwmarkt 1975, Incident of Keerpunt?’ (24-27 september 2015) klik hier.
Op 24 maart 2015 was in het TV-programma Andere Tijden de aflevering: ‘Slag om de stad: de Nieuwmarkt’ (29 min.). Om dit programma te bekijken klik hier.