MUSEO LIBRE: een Openlucht Museum in het Zuiden van Bogotá

Toen het geld om zijn studie af te maken op was, heeft Lucas het project samen met zijn collectief SurVano voortgezet. Een maand lang nodigt SurVano (inter)nationale graffiti artiesten uit om de muren in hun wijk Vista Hermosa (prachtig uitzicht) te komen schilderen. In 2013 deden er 12 artiesten mee. In 2014 was dit aantal verviervoudigd en dit jaar deden er meer dan 100 artiesten mee. Afgelopen maand was de derde editie van Museo Libre, dit maal georganiseerd in samenwerking met het collectief Cultura 19, en ik was er bij om het project op film vast te leggen.

Het stigma van het Zuiden

"Ga nooit naar het zuiden, daar is het heel gevaarlijk", was één van de eerste adviezen die mijn huisgenoot mij meegaf toen ik aankwam in Bogotá. Voor veel Bogatanas die in het Centrum of het Noorden van de stad wonen is het Zuiden onbegaanbaar gebied. Zo verklaarde een man uit Cartagena die in Bogotá woont, "Er zijn 2 Bogotá's; het Zuiden en het Noorden". Toen ik hem vroeg of hij het Zuiden wel eens had bezocht, antwoordde hij stellig: "nunca!" (nooit!). Deze informele, maar met alle zintuigen merkbare grenzen, —de vervallen staat van de huizen, de heuvelige stoffige straten, de geur van niet opgehaald vuilnis—polariseren de stad in termen van veilige en onveilige gebieden. Vooral het negentiende district van het Zuiden, Ciudad Bolivar, heeft de reputatie gevaarlijk te zijn. De nederzetting op de heuvel is opgebouwd door ontheemde mensen die uit de rurale gebieden zijn gevlucht vanwege het gewapende conflict. Hoewel een vredesakkoord met de FARC recentelijk getekend is, en de overheid spreekt van een "cultura del paz", arriveren in Ciudad Bolivar nog elke dag vluchtelingen van het platteland.

Openlucht Museum

SurVano bestaat uit vier graffiti artiesten die in Ciudad Bolivar wonen. De vier twintigers zijn het zat dat hun buurt gestigmatiseerd wordt. Door de muren van de huizen om te toveren in muurschilderingen, hopen zij de associaties van Ciuadad Bolivar met armoede, geweld en gevaar te veranderen in een associatie met een openlucht museum. Wilson Niño, lid van SurVano, legt uit dat hij hoopt dat mensen in plaats van, "Ga nooit naar het zuiden, het is daar gevaarlijk", zullen zeggen: "Ga naar het zuiden, het is net een museum!"

Behalve de wijk esthetisch op te knappen en daarmee het imago van de wijk te veranderen, hoopt SurVano ook dat de buurtbewoners meer reden hebben om zich met hun buurt te identificeren. In de voorafgaande maanden heeft SurVano veel tijd gestoken in het opsporen van muren en het langs de deuren gaan om toestemming te vragen aan de huiseigenaren. Voordat de artiesten beginnen met schilderen worden zij voorgesteld aan de bewoners en soms laat de artiest een schets zien van wat zij of hij in gedachten heeft. Veel buurtbewoners benadrukken dat ze "algo bonito", iets moois, op hun muur willen; een boom of een vogeltje. Maar tot zover de inspraak van de buurtbewoners, want uiteindelijk zijn de artiesten vrij (Museo Libre) om te kiezen wat zij schilderen.

Fruitsapjes

Vanuit alle buurten in Bogotá, en in enkelen gevallen ook vanuit buiten Bogotá, reizen artiesten naar het Zuiden van de stad. Voor de meeste artiesten is het een eerste kennismaking met Ciudad Bolivar en haar inwoners. Zij produceren de muurschilderingen, maar zijn ook de eerste proefpersonen van het experiment Museo Libre. Lucas ondervroeg artiesten tijdens het schilderen over hun ervaring in de buurt. De artiesten antwoordden enthousiast met anekdotes over hoe de buurtbewoners hen eten en drinken gaven en hoe de kinderen meehielpen met schilderen. Zo vertelde Giovannie lachend dat mensen uit de buurt hem fruitsapjes bleven aanbieden. Waarop Lucas vroeg "Kan je geloven dat ze zeggen dat mensen hier elkaar vermoorden?". "Todo mentida", ‘één grote leugen, antwoordde Giovannie.

Concrete actie

Het experiment verloopt niet altijd vlekkeloos. Zo werd een groep artiesten van Museo Libre door de lokale drugsbende van "hun" terrein gestuurd. Dit soort incidenten zijn ook onderdeel van het leven in Ciudad Bolivar, SurVano belicht met Museo Libre de positieve kanten van de wijk. Initiatieven zoals deze, en anderen—zoals het project om collectieven moestuinen aan te leggen op de heuvels—zijn concrete acties die het leven in de buurt aangenamer maken. Daarnaast brengt Museo Libre mensen die in verschillende wijken, onder verschillende omstandigheden wonen, met elkaar in contact en betwist daarmee de informele grenzen die Bogotá opdelen. Deze initiatieven komen van de buurtbewoners zelf en vullen een gat op wat de overheid nalaat. Een hands-on aanpak die zij met onuitputbare energie en veel plezier uitvoeren. Zoals Lucas op zijn website schrijft: "Met de voeten in de grond, en de ziel in de muren!".