Riek en Tanja maken Amsterdam

In kringen van kunstenaars en communisten

Lopend langs de honderd stukken komt Riek vele bekenden tegen. Zo staat ze oog in oog met het zelfportret van Anneke van der Feer met wie ze in 1940 bevriend raakte. Samen met andere kunstenaars kwam ze in het atelier van Anneke van der Feer aan de Oudezijds Achterburgwal, waar ze – bij gebrek aan model – vrienden, familieleden en elkaar tekenden en schilderden.

Deze groep was begeesterd door dezelfde politieke overtuiging, de meesten waren lid van de communistische partij en actief in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Riek verloor haar man Anton Winterink die in 1944 werd gefusilleerd en zelf moest ze onderduiken.

Na de oorlog hertrouwde ze met Herman Milikowski en werd hun zoon Efraim geboren. Anneke van der Feer schilderde een teder portret van moeder en zoon. Het gezin woonde aan de Bloemgracht en er zijn verschillende kunstenaars, onder wie Benno Premsela, die bij Riek thuis gezamenlijk naar model tekenden. Verderop de gracht woonde het gezin Veldhoen en daar zag Riek de jonge Aatje opgroeien en zijn eerste stappen zetten op zijn artistieke levenspad.

Honderd jaar kunst en sociale betrokkenheid

In 1953 verhuisde Riek naar Leiden, maar veertig jaar later keerde zij terug naar Amsterdam waar ze ging wonen in de Vondelstraat. Gedurende al die jaren heeft ze een consistent oeuvre opgebouwd; haar portretten en stillevens zijn technisch razend knap geschilderd en ze zijn altijd voorzien van een gelaagde betekenis. Op basis van een idee stelt ze een stilleven samen, bijvoorbeeld een fles melk, brood, een appel en een gebutste emaillen mok verwijzen naar de karige maaltijden die arbeiders tussen de middag nuttigden. Hetzelfde geldt voor haar portretten, met grote zuiverheid weet  ze het wezen van de persoon tegenover haar te treffen. Een mooi voorbeeld is het portret van oma Corrie, die in de thuiszorg werkt en een keer als invalster bij de negentigjarige Riek Milikowksi-de Raat over de vloer komt. Riek schildert twee portretten van Corrie. De titel van het ene schilderij ontstaat als Riek opbelt en de kleindochter van Corrie aan de lijn krijgt die roept: 'Oma!'. Het andere portret geeft ze de symbolische titel 'Als Moeder Aarde'. Riek tilt de geportretteerde boven de alledaagse werkelijkheid uit en zo staat Oma Corrie, die in Amsterdam werkt en woont, voor Moeder Aarde.

Made in Amsterdam

In de tentoonstelling hangt het portret van Corrie naast de geschilderde selfies van Tanja Ritterbex. De twee vrouwelijke schilders vertegenwoordigen verschillende generaties en onderscheiden zich van elkaar in de keuze van onderwerp en de manier van werken. Tegelijkertijd passen beiden heel goed tussen de honderd eigenzinnige, dwarse kunstenaars die Amsterdam maken tot een stad, die creativiteit en vrijdenken in het DNA heeft.