“Boem! Boem!

Edgar Cairo schreef meteen na de moorden een tekst, die als hoorspel uitgezonden werd. “Langzaam begint het tot ons door te dringen. Ze hebben dat restje demokratie dat er was nu finaal stukgeschoten. Er zijn branden geweest, vertelt de radio. En slachtoffers. En executies. Vluchtelingen die via Frans Guyana hun berichten doorbellen hebben ’t laten weten. Meer is er voorlopig niet bekend. Maar ik weet precies wat er zich afgespeeld heeft. De Kromanti, die eigenlijk geen engelbewaarder is maar een zogenaamde winti, zeg maar, een geest, die laat mij in het helderste moment van meebeleven weten: Boem! Boem! De demokratie is stukgeschoten!”

Onverzoenlijkheid

Ida Does vertelde tijdens het verzamelen van rolmodellen voor Zwart Amsterdam over de gedenksteen in de Mozes en Aaronkerk aan het Waterlooplein. “Pal tegenover de Dokwerker, dat mooie symbool van de onverzoenlijkheid tegenover de Jodenvervolging. In onze  strijd voor gerechtigheid in Suriname voelen we ons daarmee verbonden”. In oktober nam Ida Does Eddy Wijngaarde, broer van een van de slachtoffers, mee naar het Amsterdam Museum om naar het werk van Kenneth Beeker te kijken. Ze pakte haar iPhone en filmde Eddy die aan bezoekers vertelde over de impact van de moorden en het feit dat het proces nog steeds loopt. 

Wijngaarde is blij met het werk en probeert het ook in Paramaribo te tonen. “Er is te weinig aandacht voor de Decembermoorden. Mensen denken dat het goed gaat in Suriname, maar het land is failliet. Niet alleen economisch, maar vooral moreel.” Kenneth Beeker noemde de moorden een ‘intellectuele onthoofding’ van Suriname. Eddy: “Suriname is klein. Om je de impact van de moorden voor te stellen op een Nederlandse schaal zou je 15 moeten vermenigvuldigen met 50. Stel je voor dat op één avond 750 vooraanstaande mensen vermoord zouden zijn. “

Huiveringwekkende plek

Ik ben tijdens mijn laatste bezoek aan Suriname weer gaan kijken in het Surinaams Museum, gevestigd in Fort Zeelandia. Op bastion Veere van het fort werden de mannen vermoord. Een huiveringwekkende plek.

In 2009 heeft president Venetiaan er een gedenksteen onthuld. In een tekst in het Surinaams museum worden zowel de Decembermoorden als de slachting in Moiwana in 1986 genoemd.

Vluchtpoging

In het in 2015 geopende Legermuseum is Bouterse’s versie van de geschiedenis te lezen. Met enige tegenzin ging ik naar het museum midden in de Memre Boekoe kazerne. Ik wilde toch dit museum zien juist omdat ik van veel mensen gehoord had dat het alleen maar propaganda voor Bouterse is. Het museum is een grote ruimte met een nogal willekeurige verzameling binnen- en buitenlandse uniformen, wat legervoertuigen en wapens, souvenirs van de TRIS (Nederlandse Troepenmacht in Suriname).

Er hangen enkele, nogal slechte,  portretten van de ‘visionaire leiders’ Simón Bolivar, Fidel Castro, Hugo Chavez en Desi Bouterse. Plus veel borden met lange teksten onder andere over de ‘oppositionele acties tegen het regiem Bouterse’: “Enkele mensen die met het buitenland bezig waren acties voor te bereiden om de macht in Suriname over te nemen werden gearresteerd en naar het Fort Zeelandia overgebracht. Enroute naar de kazerne, in de nacht van 8 op 9 december 1982, ondernamen zij naar zeggen van de toenmalige leiding, een vluchtpoging, waardoor 15 van hen ons kwamen te ontvallen.” 

Als ik er ben, is er ook een schoolklas. Regelmatig komen groepen kinderen in schooluniform naar de jeeps en wapens kijken, en krijgen dan ook deze visie op de geschiedenis mee. Geen wonder dat er bij veel mensen die ik sprak in Suriname een stemming heerst van ‘zand erover, het is zo lang geleden’. Of ‘we zullen de waarheid wel nooit te weten komen’. Maar toch ook onderhuidse onvrede en gelukkig bij de laatste onafhankelijkheidsviering een groepje demonstranten dat zich eerst ‘Wij zijn moe’ noemde, maar nu ‘Wij zijn moe-dig’. Dapper inderdaad, want zoals iemand me zei: ‘als ambtenaar wordt je meteen ontslagen als je demonstreert ’.

Strafproces

Aanstaande dinsdag 6 december geeft mensenrechtenactivist en jurist Lilian Gonçalves - Ho Kang You in het Amsterdam Museum een lezing en Q&A over de Decembermoorden. Haar man Kenneth Gonçalves was een van de vijftien slachtoffers. De politieke moorden zijn nog altijd actueel. Begin 2017 heropent het strafproces rond deze zaak, met als hoofdverdachte Desi Bouterse, de huidige president van het land. Gaat de vervolging door en zal er een uitspraak komen?

Inloop: 15:30 uur
Lezing en Q&A: 16:00 - 17:00 uur
Aanmelden: via i.limon@amsterdammuseum.nl 
Entree: gratis
Locatie: Amsterdam Galerij (naast de ingang van het museum)