Zwart=alle kleuren bij elkaar

Shantoo zal zichzelf niet gauw zwart noemen. In de voorbereiding van de tentoonstelling wisselden we mails en appjes. Hij drukte hij me op het hart liever donker te gebruiken. Hij noemt zichzelf Surinamer, ‘die heb je in alle kleuren bruin, geel, wit en rood’. Een jonge vrouw zegt dat ze het in het Engels wel zegt: ‘I am black’, maar in het Nederlands klinkt het nogal hard. Voor Imara Limon is bruin of donker juist de kleur die je gebruikt als je jezelf (nog) niet zwart durft te noemen. Er zijn meer mensen in het auditorium die vinden dat de aanduidingen zwart (of wit) geen recht doen aan de ‘schaal van kleuren’.  Ook andere termen passeren de revue zoals allochtoon of nieuwe Nederlander. Een van de aanwezigen weigert al jaren om haar geboorteplaats of die van haar ouders te onthullen op ‘diversiteitformulieren’, immers ‘zowel mijn ouders als ik zijn geboren op Nederlands grondgebied’.

Roomblank en donkerwit

En hoe zit het met wit en blank? Blank klinkt erg positief vinden sommige aanwezigen – ‘roomblank’. ‘Als wij ons zwart noemen, moeten de blanken witten genoemd worden, dat is immers het tegenovergestelde van zwart.’ Een modeontwerper met roots in Curaçao zegt; ‘zwart = alle kleuren bij elkaar – wit = leeg’. Iemand anders beveelt de oplossing van Jandino Asporaat aan, die zichzelf donkerwit noemt.

Wonden

Hebben zwarte Nederlanders meer inbreng gekregen, is er meer besef voor discriminatie ? De meningen zijn verdeeld. Volgens Imara Limon is zijn er al protesten sinds de jaren tachtig en is er niet veel veranderd. De modeontwerper zegt dat de Zwarte Piet is racisme discussie  van de afgelopen jaren wel voor een explosie gezorgd heeft. ‘De etter is eruit, maar het zal nog wel lang duren voor de wonden genezen zijn. En dan is het wel belangrijk dat jonge zwarte mensen een rol gaan spelen in musea. In het Amsterdam Museum, maar ook in het Rijksmuseum en in het Stedelijk’ zegt hij en wijst naar Imara.

Ontdekken

Het was een mooie middag in een zaaltje met voornamelijk zwarte/donkere mensen van veel generaties. Helaas waren er behalve ik en een stagiaire die foto´s maakte, geen andere collega's naar het museum gekomen. Jammer, want het is leerzaam en soms confronterend om te luisteren naar alle verschillende ervaringen over huidskleur. En om te horen wat mensen zeggen over (de kleur van) het Amsterdam Museum. Gelukkig ook positieve ervaringen. Van Carla bijvoorbeeld, een zelfbewuste onderwijzeres die in Tilburg keti-koti-maaltijden organiseert en haar stadsgenoten probeert een ander beeld te geven van de vereerde Peerke Donders die als missionaris naar Suriname ging.

Carla komt vaak naar Amsterdam om zich te laten inspireren door zwarte activisten als Mercedes Zandwijken. Ze was vorige week ook al in het Amsterdam Museum vanwege het Netwerk Slavernijverleden. Shantoo Benjamin is een echte museumfan. Na een paar keer MuseumN8 wilde hij ook wel eens een museum zien als het rustig is en kocht een MuseumJaarkaart. De eerste keer kwam hij naar het Amsterdam Museum vanwege de graffiti tentoonstelling, die hij geweldig vond. Sindsdien komt hij vaker met zijn kinderen. Ze hebben ook de hele vaste opstelling uitgebreid bekeken.‘Ik wil dat ze eerder dan ik ontdekken hoe geweldig een museum is’. Binnenkort wil hij eens langs komen met zijn klas van de ROC. Lastige jongens, die nooit met hun ouders naar een museum zijn geweest. Hij wil ze opdrachten laten maken, zodat ze echt wat ontdekken.

Wit instituut

Miguel Heilbron van The Black Archives / New Urban Collective is kritischer over het Amsterdam Museum en andere musea. Het zijn instituten met een ‘wit perspectief’. Miguel is de zoon van Waldo Heilbron, die onder andere schreef Einde van een tijdperk : de ondergang van het Nederlandse plantersrijk in Suriname (1981). Waldo stuitte bij zijn onderzoek soms op barrières; archieven die wel open stonden voor witte academici, maar niet voor hem. Miguel vertelt over zijn ouders die in Suriname alleen maar ‘vaderlandse geschiedenis’ kregen en hoe ook het Nederlandse onderwijs vandaag nog steeds een wit perspectief heeft. Carla onderbreekt hem, dat verhaal kennen ze wel, dat heeft iedereen van zijn (groot)ouders gehoord. Wat gaan we nu doen, daar gaat het om.

Heilbron’s bibliotheek over race issues, (de)kolonisatie, gender en sociale wetenschappen werd de start van 'The Black Archives', een nieuw initiatief gedragen door New Urban Collective. Het archief is nu ondergebracht in het Hugo Olijfveldhuis (vereniging Ons Suriname). Hier is NUC ook bezig met het ontsluiten van het archief van Otto Huiswoud, een strijdbare Surinamer. Vereniging Ons Suriname wilde geen items van Otto Huiswoud ter beschikking stellen voor Zwart Amsterdam, om niet het risico te lopen dat een wit instituut aan de haal zou gaan met het verhaal van Huiswoud.

Een van de aanwezigen vertelt met spijt, dat ze de hutkoffer waarmee haar moeder in de jaren vijftig naar Nederland kwam eigenlijk naar het museum had moeten brengen. Miguel Heilbron vindt dat het museum daar geen recht op heeft, zolang het een wit instituut is. Gespreksleider Walter Freeman en andere aanwezigen pleiten voor zowel eigen zwarte instituten, als het vertellen van het complete verhaal in algemene instellingen. Wel is er wrevel dat er op zoveel plekken aandacht is voor de Holocaust en Tweede Wereldoorlog en zo weinig voor slavernij en kolonialisme. Een van de aanwezigen vertelt dat hij er wel blank uitziet, maar hij had een zwarte grootmoeder. Hij vindt dat het Amsterdam Museum en andere musea maar de helft van hun curatoren moeten ontslaan en het geld aan zwarte instituten geven. 

Interventie

Gelukkig kan ik nog een misverstand uit de wereld helpen. Miguel Heilbron vertelt aan de aanwezigen dat het ‘slavernijspoor’ door de Gouden Eeuw tentoonstelling in 2013 er alleen maar gekomen is vanwege zwarte protesten. Dat is niet zo. Het Amsterdam Museum heeft zelf het initiatief genomen om rond de 150-jarige herdenking van de afschaffing van de slavernij op 1 juli een ‘interventie’ te doen in de oorspronkelijke tentoonstelling. Ik was de curator ervan en sprak, lopend door de Gouden Eeuw tentoonstelling, met veel nazaten van tot slaaf gemaakten. Hun visies en gevoelens werden de kern van het slavernijspoor. Ik was toen eigenlijk een beetje teleurgesteld dat er na afloop van de tentoonstelling niet geprotesteerd is tegen het verdwijnen van de hedendaagse reflecties op slavernij uit de Gouden Eeuw opstelling. We gaan vast nog verder praten met de New Urban Collective en anderen over hoe we minder wit kunnen worden en (nog) meer perspectieven op de Amsterdamse geschiedenis tonen. 

Underdeveloped

Walter Freeman leidde het gesprek op een heel prettige manier, bijna alle aanwezigen deden mee. Aan het slot vertelde hij over zijn naam. Hij is vernoemd naar Walter Rodney, een activist en historicus uit Guyana en auteur van ‘How Europe underdeveloped Africa’ (1972). Het lezen van dat soort boeken opende hem de ogen. Niet voor niets heeft Miguel een stapeltje boeken aan zijn voeten uitgespreid. Gelukkig ligt onze Gids slavernijverleden Amsterdam er ook tussen.