Lastig hoor, om een favoriet werk te kiezen. Uiteindelijk kies ik voor de ‘Braspenningmaaltijd’ uit 1533, geschilderd door Cornelis Antonisz, een kleinzoon van Van Oostsanen, te zien in het Amsterdam Museum. Het werk stelt een maaltijd voor van zeventien voetboogschutters van het Sint Jorisgilde in Amsterdam.
Nu ben ik al jaren gefascineerd door schuttersportretten, vooral als de mannen afgebeeld zijn tijdens een maaltijd of met drinkgerei in de hand. De geschiedenis van wijn in Nederland is mijn passie, en zo’n schilderij kan mij veel vertellen over de eet- en drinkgewoonten in een bepaalde periode. Ook op dit werk zijn tal van zaken te ontdekken die te maken hebben met de gezamenlijke maaltijd.
Op tafel liggen en staan teljoren (ronde borden van hout), broodjes, een tinnen schaal met gevogelte, een pasglas met noppen, een tinnen tuitkan, een zilveren zoutvat en een paar messen. Een man houdt een pul van tin vast, een ander een plateau met drie platte glazen wijnschaaltjes, een derde een glas met oortje op een voet. Bij vergroting van de afbeelding op de computer kun je in de platte wijnschaaltjes de witte wijn – ongetwijfeld afkomstig uit het Rijnland - zelfs zien glinsteren.
Nooit eerder had ik me afgevraagd waar het genre van de schutterstukken nu vandaan kwam en hoe oud het was. Totdat ik betrokken raakte bij de tentoonstelling Van Oostsanen en dit schilderij leerde kennen. Het blijkt één van de oudste schuttersstukken te zijn, een oerversie van de groepsportretten die in de zeventiende eeuw zo beroemd zouden worden. En op deze hele vroege versie is een maaltijd uitgebeeld. Als dat niet het belang aantoont dat in het verleden gehecht werd aan het samen nuttigen van brood, vlees, bier en wijn!
Overigens speelt samen eten en drinken nog steeds een belangrijke sociale rol. Misschien dat het niet letterlijk meer een afspraak bezegeld, maar zakenrelaties gaan niet voor niets met elkaar lunchen; en u nodigt niet voor niets af en toe uw vrienden uit…