Zakspiegeltje van Formosa
De geschiedenis van lunchroom en restaurant Formosa begint bij de reislustige kruidenierszoon Albert Heijn (1865-1945). Toen Heijn in 1923 door de Kalverstraat liep en ontdekte dat het pand van restaurant Maison Ledeboer ter overname werd aangeboden, kwam hij op het idee om hier een kruidenierszaak te beginnen naar voorbeeld van het nette Britse Fortnum & Mason. Tijdens de onderhandelingen over de overname maakte dit plan echter plaats voor het idee van een lunchroom. Ook deze zou naar Brits voorbeeld worden gemaakt, naar een suggestie van Alberts zoon Gerrit Heijn (1895-1984). Die was tijdens zijn stageperiode in Londen bekend geraakt met lunchroom Lyons.
Studio ‘fotografie artistique’
Gerrit werd directeur en wist het nieuwe restaurant in drie maanden tijd op poten te zetten. Hij liet het pand verbouwen en in de toen gangbare art-decostijl inrichten tot restaurant-lunchroom ‘Formosa, v/h Maison Ledeboer’. Formosa huisde in het witte pand aan het Spui 15-17, hoek Voetboogstraat, met een extra ingang aan de Kalverstraat 156. Dit opvallende gebouw met gevelornamentiek in art-nouveau-stijl is tussen 1895 en 1900 ontworpen door architect G. van Arkel. De oorspronkelijke bestemming van het gebouw was een studio ‘fotografie artistique’ van de Duitse portretfotograaf Max Büttinghausen (1847-1906), wiens naam nog altijd op de gevel staat.
Voor welgestelde dames
In een tijd waarin shopping als vrijetijdsbesteding opkwam en de Kalverstraat veranderde in een moderne winkelstraat, groeide Formosa uit tot een vermaarde eetgelegenheid voor welgestelde dames. De dames konden hier de hele dag terecht om met een kopje koffie of thee en een taartje bij te komen van het kijken en passen. De spijskaart omvatte in de jaren dertig echter ook koude specialiteiten, zoals vlees- en vissalades en soepen en hoofdgerechten. Speciale aanbiedingen, bijvoorbeeld tijdens de ‘vischweek’, de ‘croquettenweek’ of de gebakweken, voegden nog meer keuze toe aan het menu.
Brochure toont de pracht en praal van Formosa (bron: Sipke van de Peppel, anno1900.nl)
De binnenkant van de brochure van Formosa (bron: Sipke van de Peppel, anno1900.nl)
Spiegeltje met beeltenis van een serveerster
Geen enkel restaurant is echter in één klap bekend. Na de opening maakte Formosa op verschillende manieren reclame om klanten te trekken. Kunstenaar Johann von Stein (1896-1965) – onder meer bekend van zijn affiche voor de Rotterdamsche Lloyd – ontwierp rond 1925 een brochure, die de pracht en praal van Formosa’s interieur op spectaculaire wijze weergeeft.
Ook werd er een zakspiegeltje uitgebracht, met op de achterzijde een beeltenis van een serveerster. Zij is haast identiek aan de afgebeelde serveerster op de brochure. Het ligt dus voor de hand om aan te nemen dat het zakspiegeltje gebaseerd is op Von Steins grafische werk.
Dit bijzondere kleinood maakt nu onderdeel uit van de collectie van het Amsterdam Museum, waar het een verhaal vertelt over een tijd van moderne mode, hippe horeca en deftige high tea’s.
Kunstenaar Johann von Stein ontwierp de brochure van Formosa (bron: Sipke van de Peppel, anno1900.nl)
