Van veel gevelstenen in de collectie van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (K.O.G.), waartoe de 47 gevelstenen in de Sint Luciënsteeg behoren, is de herkomst en vaak de datum van aankoop of schenking, terug te vinden in de notulen en de jaarverslagen. Van zeven exemplaren is, zoals gezegd de herkomst en/of eventuele datum van verwerving tot nog toe niet achterhaald.
Foto van het pand Haarlemmerstraat 118, met onderaan de gevelsteen, 1908. Foto Stadsarchief Amsterdam
Toevalstreffer op de Beeldbank
Door een toevallige vondst in de Beeldbank van het Stadsarchief kan het aantal van zeven ‘onbekende’ ‘thuisloze’ stenen nu worden teruggebracht tot zes stuks. Zoekend naar iets anders kwamen we een foto tegen uit plm. 1908 van de gevel van een pand achter Haarlemmerstraat 118. Een redelijk gave, vroeg 17de-eeuwse, drie ramen brede trapgevel, met duidelijk zichtbaar onder het middenvenster van waarschijnlijk de eerste verdieping: een gevelsteen met een geit die met de voorpoten tegen een boom staat. Het is de gevelsteen in de St. Luciënsteeg, helemaal rechts in de muur bij de hoek van de Nieuwezijds Voorburgwal, tussen de gevelstenen De Non en D Stadt Vlm. Detail van de kaart van Balthasar Florisz. uit 1625 (de rode pijl geeft de Haarlemmerstraat aan)
Haarlemmerstraat 118
Het pand Haarlemmerstraat 118 werd in 1919 afgebroken, samen met de belendende panden 116 en 120, voor de bouw van een filiaal van de Amsterdamsche Bank. Het pand met trapgevel op de oude foto lag hoogstwaarschijnlijk aan de, omstreeks 1623 aangelegde, Haarlemmer Houttuinen met een ruim erf ervoor aan de noordzijde, de havenzijde.
Op de kaart van Balthazar Florisz uit 1625 is op deze plek duidelijk een aantal panden met trapgevels te onderscheiden. De wallenkant werd hier geheel ingenomen door enorme stapels hout. Bij latere bebouwing van de open erven aan de Haarlemmer Houttuinen kwam de oorspronkelijke bebouwing als het ware op een binnenterrein te staan.
Afbeelding uit het boek van A. Henckel en A. Schöne, Emblemata : Handbuch zur Sinnbildkunst des XVI. und XVII. Jahrhunderts, Stuttgart, 1978
Embleem van eerzucht
De voorstelling op de steen, een geit die op haar achterpoten staand probeert de bovenste takken van een boom te bereiken, is ontleend aan een 17de eeuws embleem van de eerzucht met de volgende tekst:
“Ik richt mij omhoog om uit te munten.
Hij die de top naar de roem wil beklimmen moet naar het hoge streven.
Zoals de geit, die de hoogste blaadjes van de laurierboom probeert te plukken.”
Deze blog verscheen eerder in iets andere vorm op de website van de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen.
Gevelsteen met de klimmende bok (voor restauratie). Foto Vereninging voor Amsterdamse gevelstenen.